arbàu , agt Definizione nau de su sabore de frutuàriu candho no est bene cotu Sinonimi e contrari abru 1, cruàxini, crudonzu, iscrómpiu Modi di dire csn: arenada arbara = agra, de sabore agritzu; arenada arbara durci = unu pagu agra, no cota dereta, de pòdere manigare Cognomi e Proverbi smb: Arbau Terminologia scientifica sbr Traduzioni Francese vert, qui n'est pas mûr Inglese varied, not completely ripe Spagnolo agrio Italiano non ben maturo Tedesco unreif.

aúldu , agt: aurdu 1 Definizione nau de s'atza atundhada de un'aina po segare, chi no segat, chi no est acutzada Sinonimi e contrari angudru, ingudru, irburdadu, irmarradu Etimo ltn. gurdus Traduzioni Francese émoussé Inglese blunt Spagnolo embotado Italiano smussato, non affilato Tedesco abgestumpft.

bàsciu 2 , cng Definizione genia de foedhu chi giaet un'idea de tempus e cun chi o de aunit duas propositziones ponendho unu límite a s'àtera (chi negat semper)/ bàsciu de… (ora) = avb. de tempus Sinonimi e contrari innantis Frasi bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ cudhu no podiat acetai bàsciu de dhu nai a sa mulleri ◊ bàsciu de si cojai no crocant impari ◊ no camminu bàsciu chi mi pàsiu 2. bàsciu de is otu no torrant a domu Traduzioni Francese avant de… ne Inglese before ahead… not Spagnolo antes de… no a no ser que… no Italiano prima di… non, se non… non Tedesco bevor…, nicht.

cogiúdu , agt, nm: colludu, coxudu, cozudu, cuzudu Definizione nau de mascu de animales, chi portat is butones, chi no est crastau (a disprétziu, o ca est atzuda, arrabiosa, si narat fintzes de fémina); su mascu de is brebès / cuadhu, porcu, malloru colludu Sinonimi e contrari botonudu, botudu / cdh. cudhutu | ctr. crastrau Frasi mi mandheint a tènnere custu poledhu cozudu chi, male domadu e imbitzadu, che leaiat s'arrastu de s'àina a unu chilòmetre e istei totu su sero pessighèndhelu 2. ita apu a nai immoi a is èguas colludas?!(Scomuniga) Etimo srd. Traduzioni Francese pas châtré Inglese not castrated Spagnolo cojudo, entero Italiano non castrato Tedesco nicht kastriert.

corronchínu , nm Definizione frutuàriu tropu cruo, piticu; su granu de s'avena areste / mele c. = (de corronca) mele de mata, de àrbore, genia de cosa apicigosa, in colore de mele, chi bogant unas cantu matas (es. prunas, ceréxias) Frasi sa bruscanalla in chirca de corronchinu est in chirca de li dare s'assangrada, ma no bi la faghent si no est a s'irfidiada Cognomi e Proverbi smb: Corronchinu Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese fruits verts, tavelés et trop petits Inglese discarded fruit, not ripe or too small Spagnolo redrojo Italiano frutta di scarto, non ben matura e tròppo pìccola Tedesco unreifes und kleines Obst.

incaniàre , vrb Definizione no àere làstima nudha, su èssere malos che cane Sinonimi e contrari incanire 1, iscaniare Etimo srd. Traduzioni Francese être cruel Inglese to be cruel Spagnolo hacerse cruel Italiano èsser crudèle, non aver compassióne Tedesco grausam sein.

ingúdru , agt: ingurdu 1 Definizione nau de un'aina, chi no segat (a fortza de dh'impreare, e si narat fintzes de marra); nau de unu, chi no cumprendhet, chi cumprendhet cun dificurtade Sinonimi e contrari angudru, auldu, irburdadu, irmarradu, iscutzu 1 / ingurru, sgudru | ctr. arrodadu, segante Modi di dire csn: i. che un'arrasoja a s'imbressi = prus irmarradu de gai!…; tirai a ingurdu = fàghere una cosa a malaggana, a murrunzu Frasi gortedhu ingurdu segadidus ◊ po fai linna at pigau una càvuna ingudra ◊ marrendi in terra prena de perda su marroni essit luegus ingurdu 2. cun su fenu puru su molenti tirat a ingurdu: no dhi praxit Etimo srd. Traduzioni Francese émoussé Inglese blunt Spagnolo embotado Italiano ottuso, non tagliènte Tedesco stumpf.

iscaniài, iscaniàre , vrb Definizione no àere làstima, fàere su cane, tratare male Sinonimi e contrari incaniare Frasi Deus no iscàniat mai is chi si cunfessant pecadoris Traduzioni Francese être cruel Inglese to be cruel Spagnolo endurecerse, no tener corazón Italiano èsser crudèle, non aver compassióne Tedesco herzlos sein, mitleidlos.

iscunsertàre , vrb: iscuntzertai, iscuntzertare, iscusseltare, iscussertare, scuntretzai Definizione guastare, fàere andhare male cosa cusserta, pònnere o fàere iscussertu, guastu, iscónciu, nau mescamente de machinàrios, organísimos e fintzes de sa mente, de sa salude, de is sentidos Sinonimi e contrari guastai, irgangalistae, irguastae, isconciare, iscuncetare, isordulare | ctr. acussertare, cuncodrai, cunsertare Frasi si bi at una pedra mala bos iscunsertat su muru (A.Isoni)◊ canno s'iscussertaiat su machinàriu de su rellotzu annaiat su frailàgliu a l'acontzare ◊ no fatas che cudhu chi leat su relozu a l'acontzare e l'iscussertat peus! ◊ sas manos si sunt fatas tremuleas, sos ossos si sunt totu iscussertados Etimo srd. Traduzioni Francese abîmer, gâcher, détraquer Inglese to spoil, to go wrong Spagnolo estropear Italiano guastare, non funzionare Tedesco beschädigen, versagen.

iscunsértu , agt, nm: iscuntzertu, iscussertu, iscussestu Definizione nau de unu, chi est maladióngiu; nau de un'aparíciu, de una màchina, chi no andhat, chi no funtzionat, chi at fatu iscónciu, guastu; nau de su tempus, chi est faendho malu, légiu; su guastu o neghe, dannu chi no lassat funtzionare a dovere calecuna cosa Sinonimi e contrari dissàntara, gastu 1, iscónciu, iscuncossu, iscunsertadu, maladióngiu, scuncordau | ctr. cunseltu Modi di dire csn: so iscussertu = seu scónciu, m'intendu mali; barra iscusselta = unu chi foedhat tropu e no a tonu Frasi unu rellozu iscussertu no marcat su tempus 2. si bi at calchi iscussertu lu reparas ◊ cussa màchina zughet iscussertu mannu e a l'acontzare mancu cumbenit ◊ s’iscussertu de sa limba sarda est comintzadu candho semus passados dae s’oralidade a sa cultura iscrita generalizada (S.Seu)◊ a ndhe faghent de iscussertu sos terremotos!… Etimo srd. Traduzioni Francese en panne, détraqué, malade Inglese spoiled, going wrong, sick Spagnolo estropeado, enfermo Italiano guasto, non funzionante, ammalato Tedesco kaputt, krank.

no , avb: non, nu Definizione foedhu de nega impreada prus che àteru coment'e avb. (ma fintzes coment'e nm.) po giare a cumprèndhere sèmpere su contràriu de su chi si narat cun su vrb.; in d-unas cantu nadas, su no podet bàlere po adduire, fàere a cumprèndhere chi eja / a/c., impare cun su vrb. in forma de cong. si ponet sèmpere po fàere su modu de cumandhu negativu: no bi andhes!, no fuedhis aici!, no bos isarchedas!, no contedas fàulas!, no cumences!, no fatzais giura!, no ti pighis pentzamentu!, no dias curpas a su mastru!; si manígiat meda in is pregontas po ischire ma nau in su sensu precisu de bòllere su contràriu: Cudhu líbberu no mi l'as buscadu?, No l'as fatu ancora su cumandhu chi ti apo nadu?, No bi la ses morighendhe sa bagna in su fogu?; no + cong. = a bortas chi…, de is bortas chi… Modi di dire csn: (in prop. dipendhentes) no… + vrb. a su cong. = a bortas chi…, no siat chi…, a manera chi…, pro chi no…; no est a (+ vrb. inf. o cong.) = no tocat de…; no est chi… (+vrb.)? = de is bortas, (vrb.)?; dae su no no si tinghet paperi = si rispondhes totu chi nono, a sas dimandhas chi ti faghent (in su porrogu), no ischint e no iscrient nudha Frasi no podia annare nen carru a innanti e nen carru ifatu ◊ no est cosa de tocares tue ◊ chin cussa nos istimamus, ma su babbu, no de mi la dare, no diat chèrrere mancu chi cole in su camminu issoro ◊ nu apu acutu a pigai su postali 2. cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas ◊ bae a bídere no li bisonzet cosa! ◊ s'inghinúciant fachendhe oratzione no los cumbincat sa tentatzione (T.Ziranu)◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ custu dolore de conca so pessendhe no siant sos ogros chi mi lu sunt faghindhe ◊ at a esse mellus a nosi ndi andai, non mutat is carabbineris abberu! ◊ bazi e no che torredas!◊ intrate chi b'at fritu, non bos refrietas! (A.Pau) 3. no est gai, no, a fàghere a sa maconatza: dae tentu e fàghela bene, sa cosa! ◊ a nois no est a nos bierezas in gala: est a bíere ite bi at intro de su coro! ◊ no est a lu bídere gai, a cussu, no: cussu est professore de s'universidade, fintzas si no paret! ◊ no est chi comporais lissa bella? ◊ no est chi mi podes fàghere custu piaghere? 4. bi at ómine chi est una die cun s'una, una die cun s'àtera: e no faghent gai sos mascros berbeghinos puru?!…◊ ih, ello nono, no faghent totugantos gai, a si che collire sa linna chi at segadu àtere?!… Ponide cue e segadebbondhe, si ndhe cherides! ◊ custu no est fritu… lampu! 5. ballit prus su no miu chi no su si tuu Etimo ltn. non Traduzioni Francese ne… pas, point, non Inglese not Spagnolo no Italiano non Tedesco nicht, kein.

síncaru , agt: sincheru, síncheru Definizione chi no portat mància e ne pecu, chi no est ammesturau cun àtera cosa, chi est intreu; nau de ccn., chi no est alligru a binu, no at bufau, fintzes chi est onestu, chentza trassas / vinu s. = bonu, chi no est axedu; late s. = chi no dhue ant aciuntu abba; istare síncheru = abarrai firmu Sinonimi e contrari líaru, santzeru, sanu, sínchidu / cdh. tzíncaru | ctr. demadu, demmu Frasi apustis de tanta matana si che agateit síncheru a cudh'ala de riu ◊ cussu no est síncheru de conca: faghet machines! ◊ a sos drogados torret síncheru su coro! ◊ custu tatzone est síncheru ◊ si fis síncheru, Chicu, peste e lua no betaias! ◊ si che essis síncaru dae cue as a fàghere proa! 2. no mi toches: ista síncheru! Etimo ltn. sincerus Traduzioni Francese intact, naturel Inglese integral, genuine, unrotten Spagnolo íntegro, incólume Italiano ìntegro, incòlume, non bacato, genuino Tedesco ganz, unversehrt, echt.

trísinu 1 , agt Definizione nau de abba o àteru deasi, chi no at pausau, chi portat malesa in mesu Sinonimi e contrari sórinu, tróbulu, trúgliu | ctr. netu, pasadu Frasi abba trísina, binu trísinu Traduzioni Francese trouble Inglese turbid Spagnolo turbio Italiano non lìmpido, tórbido Tedesco trüb.

«« Cerca di nuovo