aggàntzu , nm Definizione cosa a ue agganciare, nau fintzes po iscusa, cosa chi si narat o chi si faet coment'e iscusa Sinonimi e contrari acantzadorju, achirru / arraghèscia, irbortu Etimo srd. Traduzioni Francese point d'appui Inglese hold Spagnolo agarradero, asidero Italiano appìglio Tedesco Haltepunkt, Vorwand.

amèga , avb: ammegu, ammega, ammegas, megas Definizione megai de…, èssere faendho, acant'a fàere, apenas fata calecuna cosa / ammegas de mandhigare = sughestantu, in s'ora chi fit, o chi est, manighendhe Frasi ammegas de bènnere so in su mamentu 2. proite tue, fizu de s'upa manna e de unu filu de lughe, ammega in s'oru de sa corona, cun sa làntia de su pensamentu già chircas e preguntas? Etimo srd. Traduzioni Francese être sur le point de… Inglese in the act of… Spagnolo mientras, a punto de Italiano nell'atto di… Tedesco im Begriff zu.

amegài, amegàre , vrb: ammegai, ammegare, megai Definizione èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho Frasi bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu 2. amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu Traduzioni Francese être sur le point de… Inglese to be going to… Spagnolo estar a punto depara, estar Italiano stare per…, èssere nell'atto di… Tedesco im Begriff sein zu.

ammunzàdu , pps, agt Definizione de ammunzare; immarriu a tropu, chi at leau tropu múngia Sinonimi e contrari istasidu 2. fuit totu sueradu, ammunzadu, istracu Traduzioni Francese en mauvais état, mal en point Inglese mistreated Spagnolo agotado Italiano strapazzato Tedesco mißhandelt.

arrepúnta , nf, nm: arrepuntu, repunta Definizione genia de cosidura lasca, a puntos lascos, atesu de pare Sinonimi e contrari ifeltza Etimo ctl. repunt Traduzioni Francese point piqué, piqûre Inglese stiching Spagnolo pespunte Italiano impuntura Tedesco Steppnaht.

búrgu , nm Definizione fossu mannu e cofudu prenu de abba, in is errios Sinonimi e contrari corrovoni, foxone, gurgu 1, pógiu / cdh. tisina Frasi su rivu in mesu de sas rocas format metas burgos, pojos e pischinas ◊ burgos de abbas límpias càmbiant in pischinas mortas Etimo ltn. gurgus Traduzioni Francese point le plus profond (d'un fleuve) Inglese river ditch Spagnolo hondonada Italiano tónfano Tedesco Tiefe im Fluß.

corciadúra , nf Definizione su corciai Sinonimi e contrari ifertzidura Modi di dire csn: fai sa c. de unu bistiri = pònnere puntos pro muntènnere su prenimentu; c. de fàulas = imprenimentu de fàulas, de cosas nadas pro che furriare a unu, pro lu cumbínchere de carchi cosa Etimo srd. Traduzioni Francese point piqué Inglese quilting Spagnolo hilvanado Italiano impuntitura Tedesco Steppnaht

furriadólzu , nm, agt: furriadórgiu, furriadorju, furriadorzu, furriadroxu Definizione tretu inue si fúrriat, a ue si faet fúrriu, logu (e aprigu, barracu, pinnetu, domo) a ue si torrat a crocare, a istare Sinonimi e contrari biradorzu, furriada, ghiradorju / barraca, domo, pinnetu / bidhichedha, bidhiciolu, madau, trechinzu Modi di dire csn: non lassare perdas in furriadórgiu = circai a perda furriada, forrogare e betare apare totu, chirchendhe; bentu furriadorzu = chi est tirendhe candho goi candho gai, chena frimmesa ne de fortza e ne de filada Frasi Tzitzu fit ómine chi connoschiat onzi segretu e furriadorzu ◊ custos sunt ammentos de unu tempus chena furriadorzu 2. me in su Sulcis unu tempus is bidhas fiant furriadroxus ◊ aiant fatu unu bellu pículu de caminu a pè ca s'istrada no imbatiat finas a su furriadolzu ◊ die manna cun die visitant cuiles e furriadolzos ◊ sos furisteris fint remonzendhe sos trastos pro leare su caminu de su furriadorzu Terminologia scientifica pst, slg Etimo srd. Traduzioni Francese tournant, point de repère, point de retour Inglese turning-point, land mark Spagnolo punto de vuelta, de referencia Italiano punto di svòlta, di riferiménto, di ritórno Tedesco Wendepunkt, Bezugspunkt.

ifèltza , nf, nm: ifertza, ifretza, ifritza, infeltza, infertza, infertzu, infiltza, infretza Definizione puntu mannu de filu chi si ponet a lascu (po cussu dhu narant fintzes lentu, sciamplu) po mantènnere s’orrobba bene firma innanti de dha cosire e chi si che tirat apustis Sinonimi e contrari frissa 2, imbasta Frasi est bene cosidu e fatu chena infertzu ◊ apo passau s'infertza a s'aforru ◊ sa prima cosa chi su mastru faghiat fàghere a su dischente imparendhe a sartu fit a che tirare s'ifretza Etimo srd. Traduzioni Francese faufilure, point piqué Inglese tacking, stitching Spagnolo hilván Italiano imbastitura, impuntura Tedesco Heftnaht, Steppnaht.

ifertzidúra , nf: ifretzidura, infiltzitura Definizione genia de cosidura a lascu, a puntos mannos, po mantènnere bene s’orrobba sestada intrada apare fintzes a dha cosire (apustis si che tirat) Sinonimi e contrari afritzidura, corciadura, frissadura, ifritzinzu Etimo srd. Traduzioni Francese point piqué, faufilure Inglese quilting, basting Spagnolo hilvanado Italiano impuntitura, imbastitura Tedesco Steppnaht, Heftnaht.

maltràtu , agt, nm: malutratu, matratu Definizione prus che àteru nau de ccn., chi est fintzes légiu de bisura a fortza de istare male o de dhu tratare male, chi si biet a sa bisura chi at sufriu o est sufrindho meda; nau de cosa, chi est malacòncia, andada male; su maletratare Sinonimi e contrari atrasatadu, ispitiu, issiminziu, istrimuzidu, mabagrabiu, stravaciau / matratamentu Frasi tres ndh'incontrat malancinidos e gai maltratos chi pariat zente essindhe dae sa presone ◊ sa zente maltrata patindhe meda creschiat sa vida ◊ ses de persone maltrata ◊ nàrami ite as àpidu, Antioga, totu aggruncida e maltrata! ◊ zughes sa carena matrata pro cantu ses patindhe 3. pro ti dare maltratu, no t'iscrio! (Moretti)◊ cantu malutratu l'apo fatu a muzere mia!…◊ a imperriotu mi dh'ia cicida: a su maltratu chi teniat de mei sa madriola si fut aortida Traduzioni Francese fané, mal en point, affaibli Inglese run down Spagnolo maltrecho Italiano sciupato, deperito Tedesco abgezehrt, heruntergekommen, beschädigt, verdorben.

megài, megàri , vrb: amegai* Definizione m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.) Frasi megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu! Traduzioni Francese être sur le point de… aller + v. Inglese to be going to… Spagnolo estar para, estar a punto de… Italiano èssere nell'atto di… Tedesco im Begriff sein (Inf.), gerade.

no , avb: non, nu Definizione foedhu de nega impreada prus che àteru coment'e avb. (ma fintzes coment'e nm.) po giare a cumprèndhere sèmpere su contràriu de su chi si narat cun su vrb.; in d-unas cantu nadas, su no podet bàlere po adduire, fàere a cumprèndhere chi eja / a/c., impare cun su vrb. in forma de cong. si ponet sèmpere po fàere su modu de cumandhu negativu: no bi andhes!, no fuedhis aici!, no bos isarchedas!, no contedas fàulas!, no cumences!, no fatzais giura!, no ti pighis pentzamentu!, no dias curpas a su mastru!; si manígiat meda in is pregontas po ischire ma nau in su sensu precisu de bòllere su contràriu: Cudhu líbberu no mi l'as buscadu?, No l'as fatu ancora su cumandhu chi ti apo nadu?, No bi la ses morighendhe sa bagna in su fogu?; no + cong. = a bortas chi…, de is bortas chi… Modi di dire csn: (in prop. dipendhentes) no… + vrb. a su cong. = a bortas chi…, no siat chi…, a manera chi…, pro chi no…; no est a (+ vrb. inf. o cong.) = no tocat de…; no est chi… (+vrb.)? = de is bortas, (vrb.)?; dae su no no si tinghet paperi = si rispondhes totu chi nono, a sas dimandhas chi ti faghent (in su porrogu), no ischint e no iscrient nudha Frasi no podia annare nen carru a innanti e nen carru ifatu ◊ no est cosa de tocares tue ◊ chin cussa nos istimamus, ma su babbu, no de mi la dare, no diat chèrrere mancu chi cole in su camminu issoro ◊ nu apu acutu a pigai su postali 2. cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas ◊ bae a bídere no li bisonzet cosa! ◊ s'inghinúciant fachendhe oratzione no los cumbincat sa tentatzione (T.Ziranu)◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ custu dolore de conca so pessendhe no siant sos ogros chi mi lu sunt faghindhe ◊ at a esse mellus a nosi ndi andai, non mutat is carabbineris abberu! ◊ bazi e no che torredas!◊ intrate chi b'at fritu, non bos refrietas! (A.Pau) 3. no est gai, no, a fàghere a sa maconatza: dae tentu e fàghela bene, sa cosa! ◊ a nois no est a nos bierezas in gala: est a bíere ite bi at intro de su coro! ◊ no est a lu bídere gai, a cussu, no: cussu est professore de s'universidade, fintzas si no paret! ◊ no est chi comporais lissa bella? ◊ no est chi mi podes fàghere custu piaghere? 4. bi at ómine chi est una die cun s'una, una die cun s'àtera: e no faghent gai sos mascros berbeghinos puru?!…◊ ih, ello nono, no faghent totugantos gai, a si che collire sa linna chi at segadu àtere?!… Ponide cue e segadebbondhe, si ndhe cherides! ◊ custu no est fritu… lampu! 5. ballit prus su no miu chi no su si tuu Etimo ltn. non Traduzioni Francese ne… pas, point, non Inglese not Spagnolo no Italiano non Tedesco nicht, kein.

padúle , nf, nm: paoi, paule, pauli Definizione abba apojada, paule manna de abba, giubbu, mescamente in is errios mannos Sinonimi e contrari gurgu 1, lacone, lacuedha, làcuna, pógiu, trógliu Frasi brintat in sa pauli, nci afundat e mortu! ◊ a unu poju mannu de su riu li namus "Paule lada"◊ cussa funtana paret unu padule de arana ◊ funt paois de àcuas mortas ◊ in sa paule bi at tzinnia ◊ adoru de su paoi est totu cannisoni 2. bi est chie no si cunfundhet in custu paule de ódiu Cognomi e Proverbi smb: Paulis Etimo ltn. padule(m) Traduzioni Francese point le plus profond (d'un fleuve) Inglese big pool Spagnolo gran poza de agua en los ríos Italiano grande pózza d'àcqua nei fiumi Tedesco große Wasserlache in Flüssen.

pintirína , nf, nm: pintirinu Definizione genia de marchighedhu minudu minudu, fintzes in sa pedhe Sinonimi e contrari pannuga, piga, pintirighinu Frasi su chelu in note crara est a pintirinos: sunt sos istedhos chi lughent 2. cussu pisedhu zughet sa cara totu a pintirinos Etimo srd. Traduzioni Francese point, petit point Inglese point, speck Spagnolo punto Italiano punto, puntino Tedesco Punkt, Pünktchen.

pógiu , nm, nf: poja 1, poju, pou, poxu, poza, pozu Definizione fossu prenu de abba mescamente in errios mannos (ma fintzes fossu ebbia); genia de bartza tundha, fraigada a muru, in su sartu Sinonimi e contrari bàtiga, cadhaja, corrovoni, fògia 1, foxone, gurgu 1, trógliu Modi di dire csn: una poja de ludu = fossu prenu de ludu; pozu de sàmbene = lacuina, lotzina de sànguini chi at pérdiu ccn. Frasi sa rana istat cracagliendhe intro de sos pojos ◊ si no ischis nadare, no ti abburres in sos pògios fundhucos! ◊ de tretu in tretu su pastore at fatu sos pojos pro abbare sa robba ◊ l’avio zirau e istrampau in su ludu de una poza, gherrandhe a istrumpa 2. in s'ortu bi amus fatu su poju pro collire s'abba 3. custu est fintzas tempus de oro pro chie est fora de pojos de peleu Cognomi e Proverbi smb: Poggiu Traduzioni Francese point le plus profond d'un fleuve Inglese river ditch Spagnolo hondonada en los ríos Italiano tónfano Tedesco Kolk.

púntu 1 , nm Definizione singiale iscritu tundhu minudedhedhu chi si faet solu ponendho a incracadura sa punta de sa pinna in pitzu de sa cosa (paperi o àteru) chentza dha frigare: est unu de is elementos fundhamentales de sa giometria (impare a sa línia e a su pianu) e pigau deosi si cunsiderat chentza mannària peruna; si narat in su sensu de logu po unu tretu precisu, unu tretu sinnalau, e in su sensu de tempus po unu mamentu o iscuta, ora distinta; si narat fintzes in su sensu de gradu, posidura – e po cussu fintzes mannària, graesa – de calecuna cosa in d-una genia de iscala, genia de gradu fintzes de sa boghe e de is sonos segundhu ue si ponent in s'iscala musicale (artu, bàsciu); in s'iscritura si manígiat po significare sa serrada de unu períodu cun d-una e mescamente prus de una propositzione: candho si ndhe ponet duos subràbari /:/ bolet nàrrere chi su chi sighit est un'elencu, una lista, o un'ispiegatzione de su chi est iscritu in sa propositzione fintzes a is duos puntos (in cust'úrtima possibbilidade, sa prop. apustis de is duos puntos arresurtat indipendhente); custos duos puntos etotu in matemàtica funt su símbulu de sa divisione, ispartzidura de sa cantidade iscrita a manca in tantas partes cantu narat sa cifra a destra (divisore)/ min. puntighedhu = pintirinu, mància pitichedhedha Sinonimi e contrari mamentu, ora, tretu Modi di dire csn: dare su p. = fàghere o pònnere carchi cosa a manera chi pendhat a un'ala (es. pamentu, cabertura, surcu); èssere o torrare a malu p. = a tretu de istare male, malegontzu, malibigau; èssere a p. de mortu = a malu tretu de ndhe mòrrere, azummai morindhe; in p. de morte = morindhe, candho unu est apunt'a mòrrere; batire o èssere a s'úrtimu p. = chentza fortzas o àteru, de no ndhe pòdere prus; agt. + fora 'e puntu = agt. + a s'úrtimu etzessu; puntu chi…(+ vrb.) = apenas chi…, comente… (+ vrb.); andaisindi de p.: si narat de pistola o de iscupeta pagu segura chi si che isparat; p. de tíbbia = pitzianti, aguza; p. de tzinta = istampixedhu aundi si fait intrai su pitzianti; avb.: a p. crú = totinduna, de un'improntu Frasi candho si agabbat de iscríere si ponet su puntu ◊ su faedhonzu in suspu o lassadu a rugos rechedit tres puntos in s'iscritura ◊ pro inzertare una línia bi bastant duos puntos, tres po inzertare unu pianu 2. a custu puntu no ispetamus prus e andhamus ◊ in cale puntu ch'est essidu fora de istrada? ◊ a puntu a s'iscuta at bidu una fémina ◊ a sa mama in puntu de molte li giureit chi andhaiat a chilcare su babbu ◊ acontessit in d-unu puntu su chi no acontessit in d-un'annu (A.Porqueddu)◊ est sa una e cincu in puntu 3. cantos granos de trídicu ti ponimus in conca apas puntos de bona sorte! ◊ pro che pèrdere su puntu de s'onore menzus cherio pèrdere milli benes! ◊ a ite puntu ses torradu, frundhidu a un'ala che bardulete!…◊ za ses a bellu puntu, tue puru, a crere a unu faularzu! ◊ at balladu finas a puntos de si suerare ◊ puntu at leadu sa meighina est ruta dismajada! ◊ fit malàidu meda, est bénnidu a puntu de mortu ◊ s'isparadori fait andai de puntu s'iscupeta ◊ tupadí e teni arriguardu, isbregungiu fora 'e puntu! Etimo ltn. punctum Traduzioni Francese point Inglese full stop Spagnolo punto Italiano punto Tedesco Punkt.

toviadórju , nm Definizione logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa Sinonimi e contrari assortidorzu Etimo srd. Traduzioni Francese point de rencontre, de convergence Inglese meeting point Spagnolo lugar de encuentro Italiano punto, luògo di convergènza, di incóntro Tedesco Punkt, Treffpunkt.

tribbulàdu , pps, agt, nm: atribbuladu, tribbuliau Definizione de tribbulare; chi o chie istat male, patindho, passandho vida mala de trebballu meda e de suferéntzia Sinonimi e contrari patidore, suferente, tribbuleri 2. dogni ómine tribbuladu agatet paghe ◊ amparade in s'últim'ora dogni ànima tribbulada! ◊ ses discantzu e reposu de s'ànima tribbuliara ◊ ant afrontadu sos tribàglios de sa vida tribbulada ◊ Deus est s'amigu de is tribbuliaus Traduzioni Francese tourmenté, mal en point Inglese ill-treated, tormented Spagnolo atormentado, agotado Italiano tormentato, strapazzato Tedesco gequält.

«« Cerca di nuovo