serronónzu , nm Definizione su serronare, serronadura, segadura a serrone Sinonimi e contrari secadura, serradura 1, serramentu, serrognu Etimo srd. Traduzioni Francese sciage Inglese sawing, cut Spagnolo el serrar, corte Italiano segatura, tàglio Tedesco Sägen, Schnitt.

sícas , nf pl Definizione genia de ingestu chi si faet ponendho su pódhighe mannu in mesu de is àteros primos duos a púngiu serrau e ispudandho in su matessi tempus, dispretziandho a ccn. o calecuna cosa de mala manera, fintzes naendho Chi ti siches!, Chi si sichet! / pònnere o fàghere sas sicas Sinonimi e contrari fica* Frasi est partiu dae vidha, sa prima vorta, ponèndheli sas sicas ◊ li at fatu fintzas sas sicas de cantu no lu podet bídere! Traduzioni Francese crachement pour mépris Inglese hand superstitious practice Spagnolo gesto hecho con el puño cerrado para traer mala suerte Italiano fiche Tedesco Feigen (derb).

speturriài , vrb: ispetorrare*, spiturriai Definizione bogare is petorras fora ibbutonandho su bestimentu, ispogiare is petorras, istare a petorras nuas Sinonimi e contrari sborciai Frasi si spitúrriat sa camisa e nci fait arrui a terra su chi iat cuau in piturras Traduzioni Francese découvrir sa poitrine Inglese to throw off one's breast clothes Spagnolo despechugarse, descubrir el pecho Italiano scoprirsi il pètto Tedesco die Brust entblößen.

spitiolài , vrb Definizione sonare su pitiolu, sa sonàgia Sinonimi e contrari pitiolai Frasi is tallus spitiolant beulendi in is tancas ◊ seu spitiolendi is crais Etimo srd. Traduzioni Francese carillonner Inglese to ring long and loudly Spagnolo tocar fuerte el timbre Italiano scampanellare Tedesco lang und heftig läuten.

stalladúra , nf: staxadura Definizione su istagiare unu pegus, su che dhu istesiare de sa chedha, su separare duas chedhas de bestiàmene innanti betadas a unu (che in is cumones); fintzes cosa chi si ponet in mesu coment'e tramesu Sinonimi e contrari stallamentu, stallu 1 2. una stalladura de linna separàt is duus bixinaus Etimo srd. Traduzioni Francese sortie du troupeau Inglese separation from the flock Spagnolo el descarriar Italiano sbrancaménto Tedesco Absonderung aus der Herde.

su , art, prn: ciú, tzu Definizione artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene mascu singulare (su babbu, su corpus, su fillu, su logu, su mare, su nàrrere, su pane, su para, su pentzai, su pipiu, su soli, su tempus), si apòstrofat sèmpere cun númenes chi cumènciant cun vocale (s’amore, s’antigóriu, s’artículu, s’ereu, s’erriu, s’ollu, s’ómine, s’ortu, s’ufrore): si ponet sèmpere cun númenes singulares upm. (su chíghere, su frori, su pische, su péssighe, su pibitziri) e candho inditant su paru, sa genia (es. su porcu = totu is porcos, sa porchina; su cuadhu = totu is cuadhos, su paru cadhinu); che a totu is artículos est pronúmene puru (agiummai sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare) e si podet pònnere a su postu de cudhu, cussu, sa cosa, calesisiat cosa o idea; cun prep.: a, cun, de, in, pro su (sèmpere istacaos ca no mudat ne art. e ne prep.); pl. is, sos / a/c.: cun númene de parentella inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona 3ˆ in sa fràsia (es. su pobidhu – de sa fémina chi seus naendho – est andau a segai linna) o unu calesiògiat, in generale; su sardu no ponet mai artículu ne cun númene personale e ne cun sambenau / su ’e… (númene de bidha) = sartu, terrinos de… (bidha); su ’e domo = chini est de domu, chie faet parte de sa famíglia; como, su chi est est! = est aici e citu!, si acuntentaus de cussu, comenti est si dhu pigaus; su de…, su no… (+ vrb) = lómpidas a…, cunsiderau su fatu chi…; cussu [efetu, arresurtau] est su… + prop. = po curpa, po neghe de… Sinonimi e contrari ita Frasi o su pastore! o su meri! o su dutore! o su mastru! 2. su de domo podet istare fintzas gai ma su de fora, un'istranzu, cheret tratadu menzus ◊ fai su chi bolis! ◊ nàrami su chi so, no su chi fia! ◊ dhus alabant po su chi faint ◊ si fait su chi si podit ◊ custu est su chi dhoi fiat iscritu ◊ su chi mi ses tue mi est isse ◊ su chi est su minore est su mannu ◊ su chi tenet cosa in contràriu si abboghet! ◊ su chi faghes andhat bene ◊ su chi benit nos leamus! ◊ su chi mi azuat lu pago ◊ chini est su chi ti at saludau? ◊ sa zente narat fintzas su chi no est ◊ depes ligi su ci mi ant iscritu! 3. su de s'intèndhere totu custa moida cheret nàrrere chi est proindhe meda ◊ su de fàghere gai isse cheret nàrrere chi andhaiat bene gai! ◊ su de no èssere torradu a como, at tentu dannu ◊ non mi mancat su de fàere! ◊ sunt annados a sant'Antoni in su de Macumere ◊ su porcu forrogat ◊ su barracoco s'iferchit in sa méndhula ◊ bae a ti fàghere fintzas una zoronada: su chi est est! ◊ proite l'iscries su de mi nàrrere? ◊ cussu est su nu èssi torrau prima! ◊ cussu est su no ti ndhe pesare chito! 4. Damiana fiat ascurtendi is contzillus de su pobidhu Etimo ltn. ipsu(m) Traduzioni Francese le, celui, ça Inglese the, that Spagnolo el, lo Italiano il, quéllo, ciò Tedesco der.

sulitài , vrb Definizione sonare su sulitu; istare a surbiedhu Sinonimi e contrari afruschiare, ammuinai 1, fruscidare, frusiai, frusitai, moidare, múere, sulietai, sulvare, surbiai, zumiai Frasi ndi fiat lómpiu un'ómini basciotu, sulitendi: fiat s'uscieri ◊ no serbit chi suliti po cuaranta po cantu su burricu est tanti acanta! (C.Saragat) Etimo srd. Traduzioni Francese jouer du pipeau Inglese to pipe Spagnolo tocar el caramillo, silbar Italiano zufolare Tedesco die Hirtenflöte blasen.

surbúschiu , nm Definizione su surbuschiare Sinonimi e contrari arràmiu, giarràspidu, irbórchidu Frasi pipajolos de guàrdias a un'ala e surbúschios de sirbones a s'àtera ◊ a múlios, a surbúschios, a tzàrridos, a órrios, a mílios, a apedhos, a pílios curriant sas béstias a sos frúschios (A.G.Solinas)◊ labadidhu abbrungiuladu, a surbúschios no bogat foedhu! Etimo srd. Traduzioni Francese soufflement Inglese snort Spagnolo el bufar Italiano stronfiaménto Tedesco Schnauben, Murren.

tartalía , nf, nm: tataliu, tatalliu, tratabia, tratalia, trataliu, tratalliu, trotobie, trotoia Definizione sa frisciura (de pegus piticu, mescamente de angione) imbodhigada in sa napa, cun s'istentina e fata a orrostu Sinonimi e contrari fressura, revea, tatareu Frasi femu fúrria fúrria coment'e una tratalia posta a araxi a fogu ◊ si che at mandhigadu totu su tratalliu ◊ tratalios, cordedhas e boltados fint in bancas in terra aparitzadas ◊ fit aprontendhe su tatalliu de duos anzones chi aiat mortu Terminologia scientifica mng Etimo itl. frattaglie Traduzioni Francese fressure à la broche Inglese pluck roasted on the spit Spagnolo asaduras asadas en el espetón Italiano coratèlla còtta allo spièdo Tedesco am Spieß gebratene Geschlinge.

tramúdu, tràmudu , nm: tramuru, tràmutu Definizione bestimentu càmbiu, límpiu; fintzes cambiamentu de logu Sinonimi e contrari muda, mudadura, mudóngiu / tràmmudu / tramuda Frasi mi apo bestidu su tràmudu chi mi at ammanitzadu mamma Etimo srd. Traduzioni Francese vêtements propres, changer le linge Inglese change of clothes Spagnolo el mudarse de ropa Italiano càmbio della biancherìa, dei vestiti Tedesco Wäsche zum Wechseln.

tratèsa , nf Definizione su si tratènnere Sinonimi e contrari biltentu, intertenimentu, intratesa, istallia, stentu Frasi in sas musas mi fato tratesa ca sullevu mi sunt in donzi pena (M.Dore)◊ ti che cuas apalas de su monte, ue t'est possíbbile a fàghere tratesa (C.Longu) Etimo srd. Traduzioni Francese action de rester Inglese entertainment Spagnolo el quedarse, entretenimiento Italiano tratteniménto Tedesco Unterhaltung.

tróulu , nm Definizione su troulare, su andhare orrumbulandho / èssere a t. de risu = arriri a rúmbulus, aici meda de no si aguantai istrantaxus Sinonimi e contrari arrúmbiu, bórinu, bórtule, carrúmbulu, córriu, lúdhuru, ródhule, rúmbulu, torulonzu Frasi est a tróulu a tróulu che crastu falanne de sa roca Etimo srd. Traduzioni Francese roulement Inglese rolling Spagnolo el rodar en el suelo Italiano rotolaménto Tedesco Fortrollen.

«« Cerca di nuovo