latítera , nf: letítera, letzítera, litítera Definizione pisu de coloru, giponi de sordau, genia de erba chi faet a cambu longu longu, bona meda po bestiàmene Sinonimi e contrari lepurisposu 1 Terminologia scientifica rba, Lathyrus sylvestris, L. clymenus Etimo ltn. latirida, lacterida Traduzioni Francese gesse de bois Inglese chickling Spagnolo alverja Italiano cicérchia selvàtica, èrba gallétta Tedesco Waldplatterbse.

lauguadhínu , nm Definizione erba sardónia o àpiu burdu de arriu o fenugu de àcua, genia de erba mala chi assimbígiat a s'àpiu areste ma chi faet mòrrere animales e gente Sinonimi e contrari apiuareste, apiubburdu 1, lauadhini, pàrdinu, turgusone 1 Terminologia scientifica rba, Oenanthe crocata Etimo srd. Traduzioni Francese renoncule de Sardaigne Inglese blister buttercup Spagnolo nabo del diablo Italiano èrba sardònica Tedesco Wasserfenchel (giftig).

launèdhas , nf pl: leonedhas, leunedhas, lionedhas, liunedhas Definizione genia de aina antiga meda a tres cannas po sonare a suladura; in cobertantza, genia de idea mala, cosa chi si timet, mémula / partes de is l.: tumbu, mancosa, mancosedha, cabitzinu (croba, loba: tumbu + mancosa); cuntzertu (su c.) = unu giogu, totu is tres cannas; launedha de forrani = pipiriolu de fenu Sinonimi e contrari bísonas, bisones, bísosas, cannas, trubedhas / grima Frasi sos pitzinnos andhabant a fàchere leonedhas a una tanca de trídicu ◊ su danesu Bentzon at fatu istúdiu abberu mannu subra de sas launedhas! ◊ tiu Frori fut su mellus sonadori de launedhas 2. zeo fia contrària po cudha leonedha chi mi aiat intrau in conca sa biada Terminologia scientifica sjl Etimo ltn. ligulella Traduzioni Francese instrument de musique à vent sard, à trois tuyau en roseau et la bouche comme réservoir d’air Inglese launedhas (typical reed-pipe of Sardinia) Spagnolo instrumento músico de trés tubos típico de Cerdeña Italiano spècie di zampógna tìpica sarda Tedesco sardische Hirtenflöte.

lentoràre , vrb: lentoriare Definizione betare o calare lentore, fintzes fàere abbighedha fine che lentore Sinonimi e contrari lentorire, orrosiai, saghinare, serenai 1 Frasi lentorat in sas notes de istiu ◊ chelos, lentoriade!◊ su sede lentoriadu est lentu Etimo srd. Traduzioni Francese deposer de la rosée Inglese to fall dew Spagnolo rociar Italiano cadér rugiada Tedesco tauen.

leperínu , agt: leporinu, lepurinu Definizione de lèpere, chi pertocat is lèperes, nau mescamente de colore; nau de gente o de animale, chi est lestru, chi no si lassat aciapare Sinonimi e contrari leperaju / cdh. leparinu Frasi cun sas ancas che fenu leperinu sunt Giommaria e Giara ◊ los currio in caminu lestru che un'astore leporinu (T.Ziranu) Etimo srd. Traduzioni Francese de lièvre Inglese leporine Spagnolo leporino Italiano leprino Tedesco Hasen…

lértzinu , agt, nm Definizione chi o chie portat is ogos trotos, chi est lertzu de ogos Sinonimi e contrari gheltzu, gréciu, ocrighertzu, ocritortu, màcinu, sghérciu Traduzioni Francese strabique, atteint de strabisme, louche Inglese squinting, squinter Spagnolo estrábico Italiano stràbico Tedesco schielend.

licantzadoría , nf Definizione cosa de papare licantza, gustosa meda Sinonimi e contrari apetitoja, arrechessitu, bobboe, gulosina, licantzúmene, licardina, liconia, pititeria Frasi in sa càscia serrada a frísciu mamma bi cuaiat sas licantzadorias ◊ fint licantzadorias preparadas abbididamente pro Pasca Etimo srd. Traduzioni Francese gourmandise, morceau de roi Inglese delicacy Spagnolo exquisitez, manjar Italiano leccornìa, prelibatézza Tedesco Leckerei.

língiu , nm: (lín-giu) linzu lizu 1 Definizione donniuna de is costanas curtzas de unu carru, fata cun linnàmene po poderare sa cosa chi si càrrigat (linna, sacos prenos) Sinonimi e contrari zerda Frasi dhoi fiant carrus de dónnia ispétzia, a arrodas prenas e no, cun língius e cun carrubbas Etimo ltn. ligneos Traduzioni Francese ridelle de char Inglese board Spagnolo adral Italiano spónda del carro Tedesco Leiter.

línta , nf Definizione su línghere, pentzau coment'e cosa fata, passada Sinonimi e contrari lincuara, lintura Frasi sa mama li at dadu una linta, a su batulinu Etimo srd. Traduzioni Francese coup de langue Inglese lick Spagnolo lamedura Italiano leccata Tedesco Lecken.

lóru , nm: lou, lovru Definizione corria longa de pedhe de bulu a una pígiu, lada unos duos o tres centímetros, po acapiare su giuale a is corros de is boes (si narat fintzes de una genia de fune ladita de pramma, téssia cun tres codriolas prus fines): lovru est a logos su chi aterue narant presorzu, lióngiu / min. loritu = corria de pedhe; tirare sos loros = pònnere in galera Sinonimi e contrari cinsòrgia, cussorza 1 Frasi milli isperas atzendhent in su coro a su massaju chi at prontu aradu, loru e redinaju e su giú e s'abba est isetendhe (F.Sechi) 2. cussa est zente de malu loru, a boche àere postu a un'ala sentza ischire mancu proite! 3. sa cresura de su tempus at brincau po istuturare lovros, po truncare su chircu de sa timória (G.Brocca) Cognomi e Proverbi smb: Loru Etimo ltn. lorum Traduzioni Francese courroie de cuir pour fixer le joug aux cornes Inglese yoke strap Spagnolo rolla Italiano giuntóia Tedesco Zugstrang.

luèco , avb: alluegus, illuegu, luego, luegu, luegus Definizione de innoghe a pag'ora, pag'ora o un'iscuta apustis, fintzes deretu, chentza ibertare nudha / luego luego = deretu, itl. immediataménte; luegu pesau, luegu crocau, luegu andau = apenas pesadu, corcadu, andhadu, luego deretu apustis; apo fatu luego = apu fatu impressi, coitendi, su chi fui fendi, su chi depia fai; apo luego fatu = seu acanta de acabbai su chi seu fendi Sinonimi e contrari acoitu, luegamente Frasi no istes a s'allora allora: beni luego! ◊ li at pedidu cosa e luego bi l'at dada ◊ cras andhamus a Núoro ma torramus luego ◊ bi so andhadu e mi at pagadu luego ◊ sa mama no aiat abbertu mancu buca chi su fizu luego ch'est curtu (G.Ruju) Etimo spn. luego Traduzioni Francese tout de suite, immédiatement, aussitôt, vite Inglese at once Spagnolo enseguida, pronto Italiano sùbito, prèsto Tedesco sofort, bald, gleich, schnell.

lupínu , agt, nm Definizione de is lupos, chi est coment'e lupu; basoledhu de aranas, genia de erba chi faet sa tega che a sa fae e sèmenant po che dh'arare in mesu de sa terra po ladamíngiu / l. grogu = creze de erba areste (Lupinus luteus) Sinonimi e contrari basolugadhinu 1 Frasi a candho in Roma sos fizos lupinos sos primos bator surcos ant sestadu s'aradu sardu aiat aradu nessi mill'annos e milli terrinos ◊ sos canes lupinos sunt de timire Cognomi e Proverbi smb: Lupinu Terminologia scientifica rba, Lupinus albus Traduzioni Francese de loup, lupin Inglese lupin Spagnolo altramuz Italiano lupino Tedesco weiße Lupine.

lúrbe , nm Definizione persona lègia e mala de fàere a tímere Traduzioni Francese tête de bagnard, individu louche Inglese mug Spagnolo persona fea y mala Italiano cèffo, uòmo di aspètto brutto Tedesco Gauner.

lutàdu , pps, agt: allutadu 1 Definizione de lutare 2; chi est in corrutu, bestiu a dolu Traduzioni Francese bordé de noir Inglese black-edged Spagnolo enlutado Italiano listato a lutto Tedesco mit Trauerrand versehen.

macarronàda , nf: marraconada Definizione unu bellu papare de macarrones; nau in cobertantza, tontesa, fata de tontos, de gente pagu abbista Sinonimi e contrari cicionada, ciusonada Frasi sa meri tenit sa marraconada pronta, cuncordada cun petza de caboniscu Terminologia scientifica mng Etimo srd. Traduzioni Francese bon plat de macaroni Inglese dish of macaroni (abundant) Spagnolo atracón de macarrones Italiano maccheronata Tedesco Makkaroni-Essen, Dummheit.

maciamúrru , nm: matemurru, matimurru, matzamurru, matzimurru Definizione genia de supa cun pane o biscotos; pane cotu cun bagna; cosa fata a improdhu, male; matimurru dhu narant fintzes po avolotu, burdellu / fàghere a sa matzimurrina = a coredhu, a improdhu Sinonimi e contrari martiguserzu, matimbródhiu, milciamuredhu / abbunzadura Frasi cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta! ◊ mammai su civraxu tostau dhu coit a matzamurru 2. e ite ndhe naras de su matemurru chi sunt cumbinandhe sos zòvanos? ◊ custu coju essit unu matimurru! ◊ de totu custu matzamurru iat cumpréndiu ca megàt de si morri de fàmini Etimo itl. Traduzioni Francese soupe de pain cuit avec de la sauce Inglese bread cooked with sauce, mess Spagnolo calandraca, sopa de pan y galletas, barullo Italiano mazzamurro Tedesco eine Brotsuppesorte, Brotbrei mit Tomatensauce, Hudelei, Heidenlärm.

magliorédhu , nm: malloredhu Definizione genia de macarrone tundhu fatu a manu: macarrone cravau, de punzu, de úngia, de manu nostra Sinonimi e contrari arribiedhu, cicione, malladedhu, mutzitu, pitzoti Frasi de malloredhus bèni cundius gei si ndi at papau dus!… Terminologia scientifica mng Etimo srd. Traduzioni Francese "gnocchi" (quenelles de purée de pommes de terre et de farine) Inglese gnocco (typical Sardinian pasta) Spagnolo ñoqui Italiano gnòcco Tedesco sardisches Klößchen.

maicàntu , agt, avb, prn: maigantu Definizione mai + cantu, nau in su sensu de unos cantu, meda, medas Sinonimi e contrari chimai, meda, meditu Frasi maiganta zente faghiat chilòmetros de caminu ◊ de Pedru Casu si connoschent maigantas poesias ◊ atraessados maigantos giassos, bussat a una gianna ◊ sa cota de su pane bastat maigantu tempus 2. pesso chi isse si siat fadhidu de maigantu ◊ si mudadu mi agatas maicantu, cal'est s'impressione chi ti do? ◊ cust'avréschida l'amus isetada maicantu! ◊ fit maicantu afochissadu ◊ onzi cosa chi faghiat issa, dae maigantu a cust'ala, no fit zusta 3. maigantos, maigantas faghent gai Traduzioni Francese un certain, une certaine quantité de (adj.), une certaine quantité (pron.), quelque peu, assez, sensiblement (adv.) Inglese several Spagnolo bastante, algo Italiano alquanto Tedesco : etwas (Adj.), ein wenig, einige, : ziemlich (Adv.), : etwas (Pron.), ein wenig.

maivòne , nm Definizione bastoni de santu Giusepi, una genia de nabrighedha chi faet a cambu grussu meda e arta, a frore in colore de orrosa Sinonimi e contrari marvarosa Terminologia scientifica rbl, Alcea rosea Traduzioni Francese bâton de Saint-Jacques Inglese hollyhock Spagnolo vara de San José Italiano malvóne Tedesco Roter Eibisch.

malauràdu , agt Definizione chi no portat bene, chi portat male Frasi cue su cadhu faghet s'apupada: umbra malaurada si b'illongat e batit malu proe Traduzioni Francese de mauvais augure, malencontreux Inglese fateful Spagnolo que trae mala suerte Italiano malauguróso Tedesco unheilvoll.

«« Cerca di nuovo