A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

documentatziòne , nf Definizione is paperis po documentos, is documentos Frasi devet andhare a sa comuna pro che giúghere sa documentatzione.

documéntu dochiméntu

dòda , nf: dode, dora Definizione is benes o trastos chi unu, mescamente sa fémina, tenet candho si cójuat; bene, interessu, cosa chi unu tenet Sinonimi e contrari préciu / cdh. dota Modi di dire csn: fai sa dora a sa filla = fàghereli su netzessàriu, sos trastes pro si cojare; cantu est sa doda? = custa cosa cantu costat?, a cantu la sezis bendhindhe? 2. onestade, tribàgliu e fratellàntzia pro lograre cunfortu sunt sas dodas ◊ ti at dadu in dode làgrimas, lutu, fàmine, orfania e marasu Cognomi e Proverbi prb: bellesa est mesu doda ◊ sa bona fama est una bona doda Etimo itl. dota Traduzioni Francese dot Inglese dowry Spagnolo dote Italiano dòte Tedesco Mitgift, Gabe.

doddorèdha , nf Definizione unu de is tantos númenes de sa natura de s'ómine Sinonimi e contrari cozona, doddoredha, dòrrola, minca, pichiriola, pillica, pigliona, pisseta, pitzota Terminologia scientifica crn.

dòe , bvrb Definizione boghe de su verbu dare, sa prima sing. de s'ind. pres. = dao, dongu, dòngiu.

doènna , nf, nm: duena, duenda, duendu, duengu, duèngia, duenna Definizione un'èssere de sa fantasia, pentzau a bortas coment'e malu, a bortas coment'e bonu; fintzes pantuma, persona làngia meda Sinonimi e contrari dinghellu, fogliete, mascatzu, matzamurredhu, mauredhu, surtora / fada Frasi Castedhu de Susu est acabbau a logu de cogas e duendas ◊ is umbras si avolotant coment'e duendas malas ◊ mannai cantat che doenna ◊ no agatant sa zanna pro intrare e pregant sos duengos a lis dare azudu ◊ innòi no nci at fantàsimas e mancu duendas ◊ duenna malarita, tui mi bollis bociri! 2. mi ndhe at furau su sentidu una duenda… Etimo spn. Traduzioni Francese gnome, lutin Inglese gnome, elf, devil Spagnolo gnomo, duende Italiano gnòmo, follétto, diàvolo Tedesco Kobold.

dófidu , pps, nm: dólfidu, dórfiu, dórfitu Definizione de dòlere; cosa dolorosa, dolore Sinonimi e contrari dólidu, dórtziu, dóssiu, incréschidu Frasi ma mi est dófidu, mih, cussu corpu! ◊ a tie no ti at dófidu nudha de totu cussu dannu? ◊ li fint dórfitos sos chervedhos 2. aiat galu in ojos s'assuconu e in laras su rànchidu de su dófidu.

dòga dòa

dòga 1 , nf Sinonimi e contrari brunchile, cabitza, cavessa, crabistu, dogale, murrare Frasi a sos cadhos si ponet sa doga Etimo srd.

dogadórju , nm Definizione logu inue si pòdere apartare, istare in aprigu, cuare Sinonimi e contrari acucadolzu, costoidorzu, cuadorzu, remunidorzu Frasi ant acatau sas béstias in dogadorjos tuposos e conchedhas suta de sas rocas Etimo srd.

dogàle , nm: ducale, dugale, dugali Definizione lobu de fune chi si ponet a su tzugu de is animales po dhos pigare; su lobu de sa fune de impicare; pagamentu grae; àteru? / pònniri a ccn. su dugali in su tzugu = leàrelu a fune, zúgherelu a cumandhu, leàrelu a bula Sinonimi e contrari brunchile, cabitza, cannoitu, cavessa, crabistu, doga 1, murrabi / pagamenta Frasi cadhu furianu, ducale cursu! 2. su dugali est preparadu chi ti potzas impicari! ◊ li ant aparitzadu sa furca cun su dugale pro l'impicare 3. una luche tesset prendhas chi ispóssiant e crompit milli dugales Etimo spn. Traduzioni Francese licou Inglese halter Spagnolo dogal Italiano capèstro Tedesco Strick, Strang.

dogàna , nf: dugana Definizione ufíciu, servítziu de controllu e postu de làcana in passada inter un’istadu e s’àteru, in essia e in intrada (e deasi fintzes in portos e aeroportos), inue si controllat su tràficu de cosas e de gente; fintzes dàtziu po che bogare o intrare cosa a bèndhere Sinonimi e contrari cdh. duana Frasi s'incàrrigu in s'ofíssiu de sa dogana no dhi pragiat ◊ su casu fatitadu si mi cumpudat sa dogana est fàtzile chi mi lu secuestrent ◊ in s’Europa unida frontieras e dogana mai prus! Etimo ctl. duana Traduzioni Francese douane Inglese customs Spagnolo aduana Italiano dogana Tedesco Zollamt, Zollstelle.

doganiéri , nm Definizione uficiale, guàrdia de una dogana Frasi a cudhos sos doganieris lis ant compidadu sos bagallos.

dogàre , vrb Definizione fàere sa doa; apartare o tròchere a una bandha, apartàresi in su sensu de essire a bandhidare; bogare, leare de dossu cosa bestia Sinonimi e contrari addoae / bogare, essire, frànghere / caciare 2. dògadi a intro de su pinnetu! ◊ oh raju, custas bacas sàrtiant su muru e benint chin nois: a ube nos dogamus?! ◊ mi dia cherrer dogare allargu, ma comente l'apo a pòdere fàchere?! ◊ candho lu tocat si ndhe dogat innedha tremèndhesi che canna ◊ dogachela, cussa cosa, ca no mi serbit! 3. a su puntu chi semus, abbarrare in domo o a mi dogare est su matessi: sa zustíssia mi chircat 4. s'ischitzinavat pro si che dogare su nive dae supra ◊ si at dogau sa tzinta ◊ sa poesia ti ndhe dogat sa pena dae su coro ◊ sa dotrina de ogn'idea mala doganne ch'est s'acisu a sos beranos! (P.Pittalis) Etimo srd. Traduzioni Francese prendre la fuite Inglese to sidestep, to go into hiding Spagnolo apartarse, huir, eliminar Italiano scansarsi, darsi alla latitanza, eliminare Tedesco ausweichen, flüchtig werden.

dogàu , pps, agt Definizione de dogare; nau de ccn., chi est essiu a bandhidare Sinonimi e contrari foressidu Frasi sas frusiadas de su bentu iscudiant airadas a costas de sa ladina ube fit dogau 2. addenote e addedie che ómine dogau isto pessandhe ◊ fit dogau dae una paja de annos ma mancu isse ischiat proite si fit fatu bandhiu ◊ fit zente dogada sa chi trabicabat inibe.

dóghi dòagi

doghidafàtu! , iscl Definizione genia de frastimu: sa mama chi dh'at fatu! Sinonimi e contrari cavunnàsciu! Etimo srd.

dógi dòagi

dògia , nf, nm: doza, dozu Definizione genia de dolore forte / èssere a dozos = a dolores Sinonimi e contrari dólima, dolore Frasi intendhiat dozas a sa cossa, a ube l'aiat aggarradu un'àbbile ◊ como comintzant sas dozas de sa betzesa! ◊ sos ocros sunt gàrrigos de doza chi nche ghissat a foras Terminologia scientifica mld Etimo ltn. dolium.

dògma , nf: domma Definizione artículu de fide, genia de beridade chi si credet po fide Traduzioni Francese dogme Inglese dogma Spagnolo dogma Italiano dògma Tedesco Dogma.