pistàe , vrb: pistai, pistare, pistari Definition nau de cosa (mescamente tostada o àrrida), fàere a orrughedhos minudos, a farinos, o segundhu fintzes a pasta, istrecare acropandho cun calecuna cosa o aina tostada: nau de cosa chi no segat, ammodhigare a cropos, a istrecadura, ponendho pesu in pitzu o poderandhodha a istrintu meda; lassare singiale de cropu (e fintzes atumbare a cropu a logu tostau); giare surra, atripare meda, pigare a cropos a meda (fintzes iscúdere a una mata po ndhe fàere orrúere su frutu, es. landhe, olia, nughe); pigare o giare cadha, múngia / pps. pistadu, pistu Synonyms e antonyms cerfai, ischitzare, pistatzare / abbugnai, atzumbarare / magiare, surrai / batacollare, matanare Idioms csn: pistai a fini, a grussu; pistare a unu chei s'azu, che tilipirche, chei su nie = surraidhu meda; pistai àcua = pistare a modhe, fàghere cosas in debbadas; pistàresi sa limba = (puru) faedhare in debbadas; dare pedra ’e pistare a unu = pònnereli dificurtades meda (mescamente andhèndheli in contràriu); pistai is pabaristas = istare abberindhe e serrendhe sas pibiristas a meda, pistincai Sentences pístadi sa limba, pro nàrrere machines! ◊ si pistat su sale russu pro lu fàghere fine ◊ no ti che seas subra de sas pumatas ca si pistant! ◊ chie lu at pistu custu labiolu, chi est totu a marcos?! ◊ su ferreri pistat su ferru in s'ancódina ◊ sa figu posta a càtigu si est totu pista in s'isterzu ◊ mi apo pistu unu pódhighe corpendhe a martedhu ◊ ndh'est rutu dae cadhu e at pistu sa conca a una pedra (P.Pillonca) 2. si no mi l'agabbas, oe ti pisto! ◊ ti pisto chi ti apo a fàghere modhe che tamata! 3. Gonàriu at isprimitziau a si pistai ◊ debbadas ti pistas: cusse no ti cheret ◊ chissaghi cantu as pistau in sa vida!…◊ in cussu logu est totu unu pistai: est fortunau chini ndi torrat sanu! ◊ ses tota vida pista pista! Etymon ltn. pistare Translations French piler, écraser, se donner du mal English to crush, to do one's best Spanish machacar, afanarse Italian pestare, arrabattarsi German zerstoßen, stoßen, schlagen, sich bemühen, sich anstrengen.

pistorjàre , vrb Definition pistare pruschetotu in su sensu de si pigare múngia, matana, pelea meda Synonyms e antonyms pistatzare, pistongiai, pistorai Sentences in custa terra pistorjada dae milli peleas no si pesat frama chi ómine no cherjat ◊ no est de nemos sa neche e no bi est su bisonzu de bos pistorjare tra frades ◊ che cheriat ispèrdere su fenapu pistorjàndhesi chin su picu Etymon srd. Translations French fatiguer, affliger English to weary, to harrass Spanish afanarse Italian affaticare, travagliare German anstrengen, sich betrüben.

prexài , vrb, rfl: bresare Definition provare cuntentesa Synonyms e antonyms aggajare 1, allegrare, frogare, gavisare | ctr. dispiàchere Sentences mi ndi prexu meda de su chi as fatu tui ◊ gei si ndi prexat, filla tua, chi dhi arrogas cussu fólliu!…◊ gei si ndi prexat, sa pobidha, si dh'agatat imbriagu, candu torrat!… 2. cuntentu issu, prexaus totus! Translations French être ravi English to rejoice Spanish alegrarse, regocijarse Italian rallegrarsi German sich freuen.

punnài , vrb: apunnai, punnare Definition andhare a…, petire o tirare a… (unu logu o cosa), ispínghere po…, cricare de… / a ue punnas? = a ue tzóchias?, aundi andas?; punnare a una cosa = bòllere una cosa Synonyms e antonyms apinnonare, impugnare, ispinnicai, petire 1, puxae Sentences a ube punnat custu cúrrere in fatu de pistichinzos chene fine? (F.Satta)◊ giaja iat decídiu de punnai conca a Sa Costa po mi fai biri calincuna bellesa de Castedhu ◊ su tiau punnat cumenti a unu malloru arrannegau! ◊ sos puzones sunt punnendhe a gialdinu, a mandhigare 2. punna de torrare, ca mi bisonzas in domo! ◊ si andhas luego e punnas de torrare mi agatas ◊ deo no bi punno a èssere ricu Etymon ltn. pugnare Translations French aspirer, incliner (à) English to be inclined, to yearn Spanish ansiar, propender Italian anelare, propèndere German sich sehnen, neigen.

rabanàre , vrb Definition pigare pelea, múngia manna, trebballare meda Synonyms e antonyms frustatzare, isballare, istrabatzare, peleare, stravaciai Sentences già rabanat pagu cussu póveru cristianu!… Etymon itl. arrapinarsi Translations French se fatiguer English to overwork oneself Spanish agotar, matarse Italian strapazzarsi German sich strapazieren.

recuberài , vrb: arreguberare, recuperai, recuperare Definition torrare in podere de calecuna cosa chi si fut pérdia, andhada male, fintzes aconciandhodha de torrare a serbire; rfl. pigare fortza / recuberaisí de unu dismaju = torrare àlidu, torrare sos atuamentos Translations French récupérer English to recover Spanish recuperar, recobrar Italian recuperare German wiedererlangen, sich wieder erholen.

refreàre , vrb: arrasfriai, erresfriare, refriare, resfriai, rifriare Definition pigare, ingòllere o fintzes fàere ingòllere refriu, fàere a arremadiu Synonyms e antonyms acatarrare, arremadiai, arremare, arrumai Sentences zughia pagu cuguzura in su letu e mi so refriadu ◊ titia, custu fritu oe mi refriat!◊ pizu ti che as bogadu, chi ti ses refriendhe?! Etymon ctl., spn. refredar Translations French s'enrhumer English to catch a cold Spanish resfriarse Italian infreddarsi German sich erkälten.

refrenài, refrenàre , vrb rfl Definition istaresindhe de calecuna cosa, lassare istare, fàere a mancu Synonyms e antonyms arrecatai 1, ostènnere Sentences si no ti refrenas in gioventude, fracassas sa vida tua e ti abbassas a perígulos dannosos ◊ refrena sas gherras! Translations French se retenir, contenir English to control oneself Spanish refrenar Italian contenérsi, trattenérsi German sich enthalten, sich zurückhalten.

remenàre , vrb: reminare, riminare Definition giàresi a fàere, mòvere, andhare in crica de fàere, cricare de coitare, pònnere contivígiu po fàere sa cosa Synonyms e antonyms apichiare, atoliare, ghilghisare, impiciai, impressighinire, isbrigai, isvirghinzare, reminire, spodhai Sentences solu daghi s'arrejonu che torreit a su carvone resesseit a si reminare in su de nàrrere e a ispiegare pilu pilu comente si faghiat ◊ mi frimmo e bido duos reminendhe de si acostare a nois in disizu ◊ faghiant sas laoreras a su rémina rema cun fadiga (Grolle)◊ chin su casifítziu prenu si deviat reminare ◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male Translations French se dépêcher, s'appliquer English to devote oneself, to hurry up Spanish darse prisa, entregarse Italian sbrigarsi, impegnarsi German sich bemühen.

remoníre , vrb: arremonire, remuire, remunire, rimonire, rimunire Definition pònnere apostu o in assentu sa cosa, su logu; arregòllere, assentare a una parte sa cosa a manera de no èssere in mesu a istrobbu o, foedhandho de gente, istare in domo (o fintzes recuire), lassare su giru, lassare in pàusu is àteros / ind. pres. 1ˆp. sing. remono, remonzo, 2u passau 3ˆp. sing. remunzeit Synonyms e antonyms allichidie, assetiai / acampaniare, acoglire, aconciai, allogae, arratirai, chistie, coltoire, frànghere, incungiai, partare, transiri 1 / contoniai, ghirare, recoire Sentences cheret remonidu su logu ca est totu betadu apare 2. finas cussos de s'opositzione, remonzendhe s'imbídia in cumplimentos e istrintas de manu, l'ant pienu de cunsizos ◊ isse ndh'est remunindhe cada mese de bellos papajolos, trabballandhe! 3. fizu tuo depet abbarrare allargu dae fiza mea, e si issu no si remonit za bi pesso deo a l'adderetare! ◊ tres istajones istas remunidu: essis ebbia in s'istajone bella ◊ ti ses fatu santu eremitanu in calchi gruta bene remonidu? (P.Casu)◊ su trigu ndhe lu messo e lu remonzo ◊ remonie sos canes ca soe ghetandhe a ube sezis bois! ◊ a lu lassas su ballare e ti remunis a domo?! 4. sa zente fit totu remunindhe a bidha su sero ◊ remuindhe ses?! Translations French ranger, retirer, conserver English to tidy (up), to keep Spanish arreglar, recoger Italian rassettare, ritirare, conservare German aufräumen, wegräumen, sich zurückziehen, aufbewahren.

rentènnere , vrb: arretènnede, retènnere Definition coment'e mantènnere firmu (fintzes po maladia chi guastat un'arremu de no dhu pòdere mòvere)/ retènneresi de… = muntenneresindhe, lassare istare, fai a mancu de… Synonyms e antonyms agguantai, detènnere, mantènnere, tènnere, tratèniri / aostare, astèniri, refrenai | ctr. iscapae Sentences at lassadu sinnos iscritos e no cosas volavola e malas a rentènnere! ◊ li falant sas làgrimas chentza las poder rentènnere ◊ apelti tantu atrivimentu inue chi su meu ti as retentu! ◊ sos chelos azis serradu, sas abbas azis retentu 2. curre o cadhu ispanu, no ti retenzas sos giampos! ◊ a los crere fizos mios mi retenzo ca no tenent sas índulas chi tenzo ◊ fit acanta a la tènnere ma si est retesu dubbiosu Translations French retenir, paralyser, s'abstenir English to retain, to paralyze, to refrain Spanish retener, paralizar Italian ritenére, paralizzare, astenersi German zurückhalten, lähmen, paralysieren, sich enthalten.

rimài, rimàre , vrb Definition fàere a rima, andhare in rima, iscríere o foedhare cun is versos Sentences los cheria ladinos e sardos, cun versos bene fatos e gustosos, misurados, rimados, zeniosos Translations French rimer English to rhyme Spanish rimar Italian rimare German sich reimen, in Reime bringen.

scabbúlli, scabbúlliri , vrb: iscabbúllere* Definition arrennèscere a ndhe pigare calecuna cosa de is manos de un'àteru a fortza o cun abbilesa, arrennèscere a otènnere, arrennèscere a si ndh'essire o a fàere a mancu de una chistione, de una dificurtade, de ccn., arrennèscere a ndhe bogare calecuna cosa, unu profetu / pps. scabbúlliu, scabburtu, scabbutu; s. ccn. cosa de una chistioni = bogar'e ragas, lòmpere a carchi resurtadu Synonyms e antonyms afranchire, allibberai, difèndhere, disgagiai, ifrancare, illertire, irfroculare, iscrúfere, schighitzí / ischire Sentences oi gei ndi scabbullis de làmbrigas! ◊ cun tres sogas dh'acapint e no ndi dhu scabbullat nisciunus! ◊ at comporau pitiolus po is angionedhas, cussas pagas scabutas de is farruncas de is margianis 2. ant bociu a babbu e fillu, ma sa giustítzia no nd'at scabbúlliu nudha ◊ no teniat unu sodhu po ndi scabbulli unu pràngiu ◊ sighiat a si ndi pesai prima de orbesci po ndi podi scabbulli una tassa de lati ◊ imparas assumancus un'arti, su tanti po ti ndi scabbulli un'arrogu de pani ◊ at gherrau po si scabbúlliri unu palmu de terra! ◊ no si scabuleis s'alimentu chi si spàciat, ma cussu chi durat po sa vida eterna (Ev) Translations French se débrouiller English to free oneself, to get off Spanish apañárselas Italian liberarsi, cavàrsela German sich befreien, sich freimachen, davonkommen.

scaravangiài , vrb: iscrafangiai*, scrafangiai Definition su si apèrrere a pígiu de fora, fàere tzacaduras pagu fundudas, crepaduras, nau mescamente de sa pasta cun su frammentu bene aghedada e de su pane modhe cotu; fàere a tzirbisas, nau de s’orrobba chistia posta male, ammurigonada, ma fintzes de is murros candho unu est acanta a prànghere; crepare de su erríere Synonyms e antonyms afilai, cheprinare, crebulare, sacai, spreciai / acarrongiai, afrangillonai, afrascillonai, aggraminzonare, aggruncire, apigiare, arruntzai, atavellai, atribuntzire, cipirodhare, frongire / ischerchedhare Sentences su mustàciu bèni trabballau si scrafàngiat in pícius candu est cotu ◊ sa figu est totu scrafangiada de cantu est cota ◊ scrafangiada che civraxu axedu siast! 2. custus pannus si funt scrafangiaus 3. no bengas allirga cun cuss'arrisu scaravangiau, o morti! ◊ gi ses arriendi pagu: scrafangiau ses?! Translations French se crevasser, fendre English to crack, to get chapped Spanish hender, agrietar Italian fèndersi, screpolarsi German sich spalten, bersten, rissig werden.

scasumíri , vrb rfl Definition bocaresindhe, si ndhe foedhare cun àtere, de una cosa, de unu segretu, de su chi unu sentit Synonyms e antonyms assaborire, indennentai, scasumai* Translations French se confier English to open one's heart Spanish abrirse, confiarse Italian confidarsi, esternare German sich anvertrauen, sich aussprechen.

sciài , vrb: (scià-i) sciàiri (scià-i-ri) sciari Definition su essire de pare de sa cosa de no abbarrare nudha intreu; fintzes su pèrdere o calare de un'istrégiu istampau / cong. 1ˆ p. sing. (chi dèu) sciatza; pps. sciatu; èssiri sciai sciai = colagola Synonyms e antonyms ifàghere*, isciusciai, isconciare / sfai Sentences calincuna dí si sciait su mundu ◊ gei fut un'ora a tzérrius, s'arratori, pariat ca si sciadiat su mundu! ◊ bosatras feis e sciadeis e dèu seu s'úrtimu a iscí is cosas ◊ est prus fàtzili chi si sciatzant su celu e sa terra prima chi arruat su prus piticu fuedhu de sa lei de Deus (Ev.) 2. sa màriga filia nci at sciatu totu s'àcua ◊ chi sa carrada sciait ndi perdeus su binu! ◊ s'àcua sciaiat de is tubbus istampaus ◊ custa miza est sciai sciai de meli! Translations French se désintégrer English to disintegrate Spanish desintegrar Italian disintegrarsi German zerfallen, sich zersetzen.

scimingiài , vrb: insimingiare, sciumingiai Definition fàere a iscimíngiu, a illuinu, pèrdere su sentidu, pigare coment'e a conca de no cumprèndhere bene fintzes po cosa imbusticada, difícile meda, chi giaet pelea manna Synonyms e antonyms abbadhinare, ammolighinare, atambainare, ibbadhinare, imbatzinare, ingadhinae Sentences est scimingedisí sa conca in mesu de is libbrus ◊ e dèu scimingendumí sa conca circhendi cussa cosa! ◊ càstia ca no tengu tempus de mi scimingiai cun su chi bolis tui! ◊ custu fragu de sigarru mi est peri scimingiandu ◊ a dh'acabbas de bati cussa cosa, ca mi scimíngiat sa conca?! ◊ acabbadha de girai ca mi scimíngiat su logu! Translations French abasourdir English to stun Spanish aturdir Italian stordire, scervellare German betäuben, sich den Kopf zerbrechen.

sciorroncinài, sciorronciuài , vrb: sciurrunciài Definition su forrogare e ispartzinare chi faent is pudhas cricandho cosa de bicare, andhare cricandho, tocandho; passare o andhare friga friga Synonyms e antonyms iforrogare, isforronciare, isterronciare, scarrovai, scorrovonai / scrabutzinai Sentences is pudhas sciorrónciuant sa cosa ammuntonada ◊ sciorrónciua sciorrónciua, sa pudha at aghetau unu sodhixedhu in su lodami ◊ is perdixis bandant a sa stua a sciurrunciai ◊ unu caboni nci essit e sciurrúncia sciurrúncia arribbat acanta de unu boscu 3. me in bidha sa piciocalla sciorrónciuat a totu dí me is arrugas. Translations French fouiller, gratter le sol, se frotter English to scratch about, to rub oneself Spanish hurgar, frotar Italian razzolare, strusciarsi German scharren, sich streifen.

scistài , vrb Definition fàere diferéntzia cun àteru, coment'e cosa chi no dhue deghet, no istat bene impare Sentences custa fuat una piciochedha bella, is làvuras arrúbias scistànt cun sa faci groga de is àterus piciochedhus Translations French différer English to differ Spanish diferir, diferenciarse Italian differire, divèrgere German sich unterscheiden.

sciurmài , vrb Definition pinnigare o andhare a sciurmas, a chedhas, a cambarada Etymon srd. Translations French aller en groupe English to go in a crowd Spanish ir en grupo Italian stormeggiare German sich zusammenscharen.

«« Search again