Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ladària , nf Definition su èssere ladu, largu, nau de is cosas Synonyms e antonyms amplària, amprioi, lalgura, largària Etymon srd. Translations French largeur, ampleur English wideness Spanish amplitud Italian ampiézza German Größe, Weite, Breite.

mannària , nf Definition su tanti chi est manna de misuras, una cosa; si narat fintzes po disígiu mannu Synonyms e antonyms mannioi, mannura / spédhiu Sentences s'ómine est paca cosa in sa mannària de su mundhu ◊ e toca e si presentat unu grandu cani… no fiat mannària de cani!… 2. si fiant cojaras a dixasset'annus po su spédhiu de sa coja e po sa mannària de èssi meris de domu (D.Garbati) Etymon srd. Translations French grandeur English size Spanish tamaño, magnitud, grandeza Italian grandézza German Größe.

mannèsa , nf Definition su tanti chi est manna una cosa; s'importu, sa mannària morale de unu o de una chistione e fintzes bàntidu, su bene chi si ndhe podet nàrrere Synonyms e antonyms mannària Sentences de tintas e de mannesa s'abe reina est piús giara de sas àteras ◊ s'idiat a levante una lugura, adhane, in su bassu firmamentu, fatu fatu andhendhe in aumentu in mannesa, in giaria e in bellura (P.Sulis) 2. l'amus a mannesa ca tue ses sintzeru e bonu ◊ su cuntzetu sou no lu negat mancu pro su martúriu, antzis l'at a mannesa e ndhe dat prou ◊ at bidu sa mannesa de Deus Translations French grandeur English size, greatness, grandeur Spanish tamaño, magnitud, grandeza Italian grandézza German Größe.

mànnu , agt, nm Definition chi de misura tenet meda (acumpangiandho un'àteru agt. ndhe esartat sa calidade); chi est créschiu de tempus, chi tenet annos meda e tenet prus abbiléntzia e capia; s'antzianu (o fintzes unu antepassau), chie est intrau in tempus, o fintzes de importu meda, chi cumandhat meda; chie po sa lei tenet in prenu sa responsabbilidade de su dovere e su càrrigu de is diritos / min. mannedhu, mannighedhu, mannixedhu, mannitu Synonyms e antonyms ancianu / meda, totu / mannoi | ctr. minore, pichicu Idioms csn: donnu m. = mannoi, ajaju, mannedhu, su babbu de su babbu, su babbu de sa mama; grandu m. = mannu mannu; a mannu = candu tenit annus meda; avb.: caminare mannu mannu (nendhe a sa criadura)= iscapai a pei, andai istrantaxu, a solu; mannu debbadas = mannu de carena e de annos, ma chentza cabu, chentza zudíssiu, cun fàghere de criaduras; fai su mannu = pàrreresi mannu, faghere coment'e chi siat mannu; fàgheresi mannu = creirisí meda; frade mannu, sorre manna = de is fradis, de is sorris, su prus mannu; ispaporicau, iscréditu, dispiàchidu, fàtzile (pps., agt) mannu = meda; fàghere o sestare in mannu = pentzai de fai cosas mannas, a meda; èssere die mannu = die arta, fatu die de ora meda; ortaedie mannu = agiummai iscurighendi; iscuricau, arbéschiu mannu = iscurigadu dae meda, fatu die dae meda; atesu mannu = atesu meda; die manna cun die = totaganta die; tènneresi mannu de…= pessàresi de importu; cosas mannas = cosa meda, de importu mannu, de valore (cun ironia, cosa de nudha, de perunu importu, nudha puru); terra manna = continente Sentences cust'àrbure manna betat unu càmiu de linna ◊ no isciu cantu fiat mannu s’ortu suu ◊ unu polatu est una domo manna meda ◊ in sa crésia manna bi cabet mesa bidha ◊ sa morte a boghe manna apo a giamare ◊ su prus fuste mannu leo e ti pisto! 2. a lu bídere mannu e bonu comente lu disizades! ◊ mi fatei a mannu òrfanu, connoschindhe a mamma sempre in lutu ◊ ti ses fata manna sentza èssere ◊ riinne e pranghinne si che faghet mannu 3. su generali fut po is sordaus de sa brigata "Babbu mannu"◊ a su mannu no si li negat su cumandhu ◊ su minore depet iscurtare su mannu ◊ drommi puru in sa glória de sos mannos, o cantore allatadu dai sas fadas! (G.Ruju)◊ su chi benit apustis de mei est prus mannu de mei (Ev.) 4. mannu nostru fit recuidu a s'iscurigadorzu e mannedha fit filendhe 5. si ndi bogat de busciaca unu mucadoredhu arrúbiu mannu (B.Lobina)◊ ndh'est ghirau ispaporicau mannu ◊ est dispiàchiu mannu ◊ fit custrinta a istare totacanta manna die subra de su letu 6. ant fatu sas cosas in mannu e si sunt barriados de dépidos ◊ gràssias a Deu frade meu za est fatu in mannu! ◊ a sestare o a pessare in mannu bi semus bonos totu: tocat a bídere a las fàghere, sas cosas! 7. fit fàtzile pro issu a si cuntentare e a si ndhe tènnere mannu pro sa zentória chi l'iscurtaiat ◊ naedhi a mamma tua chi no si fatzat manna, ca seo menzus de issa! 8. deo no lis promminto cosas mannas ◊ cosas mannas at fatu, cussu, frundhidu peri sos tzilleris!… Surnames and Proverbs smb: Mannu Etymon ltn. magnus Translations French grand, mûr, adulte, majeur English large Spanish grande Italian grande, maturo, adulto, maggiorènne German groß, reif, erwachsen, Große, Erwachsene.

nuàtza , nf Definition nue mala, de tímere Synonyms e antonyms nuone Sentences sas nuatzas si fint, in cussu, annatas e fit torradu iscuru che in buca Translations French grand nuage English big cloud Spanish nubarrón Italian nuvolóne German große und finstere Wolke.

padúle , nf, nm: paoi, paule, pauli Definition abba apojada, paule manna de abba, giubbu, mescamente in is errios mannos Synonyms e antonyms gurgu 1, lacone, lacuedha, làcuna, pógiu, trógliu Sentences brintat in sa pauli, nci afundat e mortu! ◊ a unu poju mannu de su riu li namus "Paule lada"◊ cussa funtana paret unu padule de arana ◊ funt paois de àcuas mortas ◊ in sa paule bi at tzinnia ◊ adoru de su paoi est totu cannisoni 2. bi est chie no si cunfundhet in custu paule de ódiu Surnames and Proverbs smb: Paulis Etymon ltn. padule(m) Translations French point le plus profond (d'un fleuve) English big pool Spanish gran poza de agua en los ríos Italian grande pózza d'àcqua nei fiumi German große Wasserlache in Flüssen.

pigabighédhu 1 , nm Definition una genia de erba chi faet dónnia duos annos, arta fintzes prus de duos metros, e dhi narant deosi ca is pubúntzulas si apicigant a su bestimentu: dhi narant cima de pani puru ca sa chima modhe est bona a papare Synonyms e antonyms bardana 1, cardajoni, cardudingiosu 1, curcusone, isprone 1 Scientific Terminology rba, Arctium lappa Translations French grande bardane English greater burdock Spanish rubial Italian bardana maggiore German große Klette.

pistòne , nm: pistoni 1 Definition ampudha manna, istregighedhu po binu, prus che àteru frascu mannu bestiu a pertighedhas / pedr'e pistoni = pedra niedha, crobina Synonyms e antonyms ampullone, corrofone, fiascu Sentences su meri mi at portau unu pistonedhu de piriciolu ◊ at comperau duus pistonis de binu ◊ morendi de su sidi, agiummai si bufat unu pistoni de àcua! ◊ cussu pistone est segadu: no rezet s'abba!◊ funt bufendi cun tassa e… intullendi a pistoni! Surnames and Proverbs smb: Pistone Scientific Terminology stz Etymon itl.l pistón Translations French grosse bouteille English large-bottle Spanish botellón, garrafón Italian bottiglióne German große Flasche.

podhichemànnu , nm Definition su primu (e fintzes su prus grussu) pódhighe de sa manu e de su pei Synonyms e antonyms didumannu, pódhixi Scientific Terminology crn Translations French pouce, orteil English thumb, big toe Spanish pulgar Italian pòllice, àlluce German Daumen, große Zehe.

russèsa , nf Definition su èssere grussu de is cosas, sa distàntzia de una parte a s'àtera de una matessi cosa (es., paperi, muru) Synonyms e antonyms grussesa*, maciochesa, russària | ctr. finària Translations French grosseur, épaisseur English largeness Spanish grosor Italian grossézza German Größe.

sicigórru , nm: cicigorru, sinsigorru, sintzigorru, sissigorru, sitzigorru, tzintzigorra Definition animaledhu cun su corgiolu (corra) tundhu a bisura de caragolu: bogat una genia de saliàciu e in conca, candho essit a is abbas mescamente, bogat coment'e duos corros, modhes, ue in punta portat is ogos: cun custu númene est mescamente su biancu e un'àtera calidade birdància (boveri) e si arregollet po papare (su papu)/ su sitzigorru est símbulu de is bregungiosos ca comente dhi tocant is corros che dhos torrat a intrare Synonyms e antonyms babbacorra, barracorru, cocoi, cocorra, cocorróciu, croca, gioga, pissigorru 1, portamincorras, suntzorra Idioms csn: mamma de sitzigorru = zenia de cocoi chentza corza; sitzigorru buca modhi = chi zughet s'oru de sa corza, in s'ala abberta, tropu fine, chentza fata (e pro cussu no est bonu, depet sighire a crèschere); no bàliri unu sitzigorru = no bàlere a nudha; lassai isciogai is sitzigorrus = pònnere a zeunare; circai sitzigorrus a cúmpudu = candho ancora no sunt essidos, furriendhe sas pedras o àteru a bídere si bi ndhe at; sculaciai is sitzigorrus = segarendhelis sa punta de su caragolu (culàciu), prima de los sighire a còghere in sa bagna, a manera chi, manighèndhelos, ndh'essant a sutzadura Sentences betanci cussus sissigorrus a sa bagna e testadha de sali ◊ istrama, po papu de sitzigorru dh'as pigada?!◊ apu biu unu sicigorru cun tres mois de trigu… 2. sitzigorru, bogandi is corrus a foras e lassa sa bregúngia! Scientific Terminology crp, helix pomatia Etymon srd. Translations French escargot English snail (big) Spanish caracol Italian chiòcciola, lumaca, lumacóne German Schnecke, große Schnecke.

tàlla , nf: tàllia Definition tràgiu, usàntzia de bestire; mannària, misura de unu bestimentu (ma fintzes de sa carena) Etymon itl. Translations French taille English size Spanish talla Italian tàglia German Größe.

tamàgnu , nm, nf: temagna, tamanu Definition sa mannària de sa carena: si narat fintzes de sa persona po is calidades Synonyms e antonyms carenale, petza 2 / mannària / paramiche, parívile, pèrpere Idioms csn: fàchere, sichire a unu tamanu = a sa sighida, chentza sessare, totu a una tèmpera; èssere de su matessi tamanu = chepare, de su matessi andhare, de sa matessi idea; èssere a unu tamanu = de sa matessi manera Sentences sunt totos duos de sa matessi temagna 2. sunt duos ladros de sa matessi temagna 3. su dellúbbiu universale est abbarrau baranta dies totu a unu tamanu ghetandhe abba a cartos ◊ chi sichies de custu tamanu no nche bocaes capu bonu ◊ sa bida sichit a su matessi tamanu de cada die Etymon spn. tamaño Translations French taille English height Spanish estatura, talla Italian statura German Größe.