Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

apuría, apurída , nf Definition su èssere apuridos, cosa chi faet apurire Synonyms e antonyms aprentu, apurimentu, apuru / aprentu, apretura, perículu Sentences sa mente in sos afannos est dutora, la faghet s'apuria intraniada (P.Casu)◊ si l'at bida s'apurida!… Etymon srd. Translations French harcèlement English heavy nuisance Spanish molestia grande Italian molèstia prolungata, eccessiva German Qual.

bète , agt: betze Definition chi est mannu meda, ispropositau de mannària, de una mannària chi praghet: no càmbiat de m. a f. e ne de sing. a pl. e si narat agiummai sèmpere innanti de su nm. e solu de cosas materiales Synonyms e antonyms betedhe, beterone, cadabbete, debbe Sentences bete ómine ch'est, paret un'orcu! ◊ in su ribu bi aiat una barca pariat bete bejone! ◊ abberit bete libbru grussu cantu su missale ◊ onzi bete fàula contat!…◊ pro sighire sa laghinza fatemus unu bete curridinu ◊ depiais bíere betze verga de ferru!… 2. li connoschiat petzi sas bete manos cantu sa pala de unu furru ◊ fint bete tanatzas de frailàgliu ◊ ndh'esseit a fora un'òpera bete manna: trint'unu líbberu! Translations French gros English big Spanish grande, mucho Italian gròsso German groß.

beteròne , agt Definition chi est mannu meda, ispropositau de mannària: a diferéssia de bete, si acordat in númeru cun su númene (e si narat solu de cosa materiale) Synonyms e antonyms abbetone, bete, betecale, debberone | ctr. minoredhu, minudu Sentences sos boes sunt beterones animales Etymon srd. Translations French très gros English very big Spanish muy grande Italian mólto gròsso German sehr groß.

cadreòne , nm: cadregone Definition cradea manna, mescamente de unu logu comente est una crésia, unu tribbunale, inue cicit un'autoridade Synonyms e antonyms cadirone, cadreatu, cadreolu Translations French chaise haute English big chair Spanish silla grande Italian seggiolóne German Lehnstuhl.

cadrigòni , nm Synonyms e antonyms cadirone, cadreatu Translations French chaise haute English big chair Spanish silla grande Italian seggiolóne German Lehnstuhl.

camaròne , nm: camerone Definition fràigu, logu mannu meda, serrau, inue podet càbere gente meda o fintzes po butega, a trebballare, a chistire o arrimare cosa Synonyms e antonyms magasinu, salone Scientific Terminology dmo Translations French grande chambre, grande pièce English large room Spanish quarto grande Italian cameróne German großes Zimmer.

càrba , nf: carva, càrvia Definition bratzu, cambu mannu de mata; nae, fintzes nae longa longa e fine po ndhe iscutulare su frutu segundhu sa mata Synonyms e antonyms bratu, camba 2, ratu, trassali / magiadorza Sentences falant ínteri carvas, molinandhe, sas atonzinas fozas ingroghias (G.Brocca)◊ ufuladas de bentu frúschiant ínteri carvas irfozias molinandhe sa frita papuschina ◊ si fit intesa una tràchida ispramosa in mesu de sas carvas de su padente 2. pro ndhe ghetare sa méndhula at picau una carba Scientific Terminology rbr Etymon srdn. Translations French grande branche English big branch Spanish rama grande Italian gròsso ramo German großer Zweig.

catzillóru , nm Definition bardúfola manna Synonyms e antonyms badrufa, morócula Scientific Terminology ggs Translations French grande toupie English big spinning top Spanish trompo, peonza grande (f) Italian trottolóne German großer Kreisel.

dangallòne , nm: drangalloe, drangalloni, dranghilloi, dringhilloni, drongoloi, drongolone, tangalloi Definition ómine mannu mannu, artu, male fatu, irdeortu, pagu sàbiu puru Synonyms e antonyms branghilloi, càngaru, dangarone, dàngaru*, drangaglieo, drodhe, galloi, giangalloi Sentences est a totu dí currellandu: peri bregúngia, unu dranghilloi mannu! ◊ dranghilloi tontu, baidindi! ◊ unu dringhillonedhu de piciocu… arrori! Scientific Terminology zcrn Translations French gros homme maladroit et disgracieux, sot English dummy Spanish hombre grueso i grande un poco bobo Italian uòmo gròsso e strambo, babbèo German ungeschlachter Mensch.

fundhàrzu , nm Definition fundu de cosa prantada chi at fatu bellu, mannu, créschiu meda Etymon srd. Translations French grosse touffe English tuft Spanish cepa grande Italian gròsso césto o céspo German Büschel.

gràndhe , agt: grandi, grandu, grànduru, granne, grannu Definition inditat mannària, ma prus che àteru nau de una calidade in su sensu de meda, importante, bona e totu deosi (difatis podet acumpangiare su númene impare a mannu), po su prus no cuncordat che àteros agetivos e si ponet sèmpere innanti de su nm.: a bortas s'impreat coment'e avb. e chentza fàere acórdiu / grandhe chito = a chitzi meda Synonyms e antonyms ispantosu, stravanau Sentences custu est unu grandhe onore ◊ depeus fai una grandu festa ◊ fut grandu prexau ◊ custu giogu teniat unu granne significu pro s'amore naschinne ◊ s'incràs si ndh'est pesadu grandhe chito ◊ isse est unu grandhe professore ◊ ant fatu unu grandu pràngiu ◊ fiat unu mengianu de grandu cilixia ◊ custa mama fit grandhe pòvera ◊ est fendi grandus afàrius ◊ est una grandu sennora ◊ fit un'àrvure grandhe manna ◊ intro de cudhane ant bidu cultu grandhe pàtiu mannu ◊ fiat un'ómini de talentu e unu grandi cassadori (J.Murgia) 2. a mei is contixedhus mi grandu praxint (T.Dei)◊ Cubeddu e Còntene fint grandhe amigos Surnames and Proverbs smb: Grandu Etymon itl. Translations French grand, magnifique, majesteux, solennel, éminent English great, magnificent, excellent Spanish grande Italian grande, magnìfico, maestóso, solènne, eminènte German groß, großartig, erhaben, prächtig, prominent.

istuzòne , nm Definition gurtedhu mannu de coghina Translations French grand couteau English big knife Spanish cuchillo grande Italian gròsso coltèllo German großes Messer.

mànnu , agt, nm Definition chi de misura tenet meda (acumpangiandho un'àteru agt. ndhe esartat sa calidade); chi est créschiu de tempus, chi tenet annos meda e tenet prus abbiléntzia e capia; s'antzianu (o fintzes unu antepassau), chie est intrau in tempus, o fintzes de importu meda, chi cumandhat meda; chie po sa lei tenet in prenu sa responsabbilidade de su dovere e su càrrigu de is diritos / min. mannedhu, mannighedhu, mannixedhu, mannitu Synonyms e antonyms ancianu / meda, totu / mannoi | ctr. minore, pichicu Idioms csn: donnu m. = mannoi, ajaju, mannedhu, su babbu de su babbu, su babbu de sa mama; grandu m. = mannu mannu; a mannu = candu tenit annus meda; avb.: caminare mannu mannu (nendhe a sa criadura)= iscapai a pei, andai istrantaxu, a solu; mannu debbadas = mannu de carena e de annos, ma chentza cabu, chentza zudíssiu, cun fàghere de criaduras; fai su mannu = pàrreresi mannu, faghere coment'e chi siat mannu; fàgheresi mannu = creirisí meda; frade mannu, sorre manna = de is fradis, de is sorris, su prus mannu; ispaporicau, iscréditu, dispiàchidu, fàtzile (pps., agt) mannu = meda; fàghere o sestare in mannu = pentzai de fai cosas mannas, a meda; èssere die mannu = die arta, fatu die de ora meda; ortaedie mannu = agiummai iscurighendi; iscuricau, arbéschiu mannu = iscurigadu dae meda, fatu die dae meda; atesu mannu = atesu meda; die manna cun die = totaganta die; tènneresi mannu de…= pessàresi de importu; cosas mannas = cosa meda, de importu mannu, de valore (cun ironia, cosa de nudha, de perunu importu, nudha puru); terra manna = continente Sentences cust'àrbure manna betat unu càmiu de linna ◊ no isciu cantu fiat mannu s’ortu suu ◊ unu polatu est una domo manna meda ◊ in sa crésia manna bi cabet mesa bidha ◊ sa morte a boghe manna apo a giamare ◊ su prus fuste mannu leo e ti pisto! 2. a lu bídere mannu e bonu comente lu disizades! ◊ mi fatei a mannu òrfanu, connoschindhe a mamma sempre in lutu ◊ ti ses fata manna sentza èssere ◊ riinne e pranghinne si che faghet mannu 3. su generali fut po is sordaus de sa brigata "Babbu mannu"◊ a su mannu no si li negat su cumandhu ◊ su minore depet iscurtare su mannu ◊ drommi puru in sa glória de sos mannos, o cantore allatadu dai sas fadas! (G.Ruju)◊ su chi benit apustis de mei est prus mannu de mei (Ev.) 4. mannu nostru fit recuidu a s'iscurigadorzu e mannedha fit filendhe 5. si ndi bogat de busciaca unu mucadoredhu arrúbiu mannu (B.Lobina)◊ ndh'est ghirau ispaporicau mannu ◊ est dispiàchiu mannu ◊ fit custrinta a istare totacanta manna die subra de su letu 6. ant fatu sas cosas in mannu e si sunt barriados de dépidos ◊ gràssias a Deu frade meu za est fatu in mannu! ◊ a sestare o a pessare in mannu bi semus bonos totu: tocat a bídere a las fàghere, sas cosas! 7. fit fàtzile pro issu a si cuntentare e a si ndhe tènnere mannu pro sa zentória chi l'iscurtaiat ◊ naedhi a mamma tua chi no si fatzat manna, ca seo menzus de issa! 8. deo no lis promminto cosas mannas ◊ cosas mannas at fatu, cussu, frundhidu peri sos tzilleris!… Surnames and Proverbs smb: Mannu Etymon ltn. magnus Translations French grand, mûr, adulte, majeur English large Spanish grande Italian grande, maturo, adulto, maggiorènne German groß, reif, erwachsen, Große, Erwachsene.

panàlza , nf: panarja, panarza Definition genia de istrégiu mannu de fenu e de pramma a pònnere laore o fintzes su pane Synonyms e antonyms póntina Sentences su chintu che anedhu giughes, pagu piús de sa panalza! ◊ sos codhos tuos parent panarzedha e sas palas banca de suíghere! ◊ su sórighe at isfundhadu sa panarza Scientific Terminology stz Etymon ltn. panaria Translations French grande corbeille English hamper Spanish cesto grande Italian cestóne German großer Korb.

tànca , nf: tanga Definition propiedade, terrenu mannu meda, po su prus serrau a muru / min. tanchita, tanchixedha, tanchitu Sentences est una tanga de suelzos chi su maistru at curvadu ◊ tancas serradas a muru fatas a s'aferra aferra (M.Murenu)◊ torrant is sonus de perda asuba de perda po serrai is tancas chi portant s'arrichesa a pagus e fàmini a medas (L.Suergiu)◊ dae candho est mortu su mere, sas tancas si sunt arestadas torrendhe a buscu Surnames and Proverbs smb: Tanca Etymon ctl. tanca Translations French vaste terre entourée d'une clôture English wide enclosed farm Spanish finca muy grande Italian estéso podére chiuso German Landbesitz.