Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ampullòne , nm Definition genia de ampudha manna, de unos duos litros / bestire un’a. = impallai, pònniri calincuna cosa (pértias, fenu, giuncu) coment’e bestimentu a intessidura chi serbat a dhi arresparmiai corpos, chi no si seghit Synonyms e antonyms botiglione, corrofone, pistone Sentences si che at tragadu un'ampullone de binu! Scientific Terminology stz Etymon srd. Translations French grosse bouteille English large bottle Spanish garrafón Italian bottiglióne German große Flasche.

búdha , nf: vudha Definition s'istentina prus larga, s'úrtima parte (e fintzes bentre); si narat fintzes a sa natura de sa fémina / budha procaxa, budhas de culu = s'úrtimu tretu de s'istentina; b. de cuadhu, de molenti = zenia de cocoi de mare; is budhedhas o budhixedhas de su porcu (is orrugos segaos po dhos prènnere, saconedhos)= sos sàmbenes Synonyms e antonyms bòllaras, budhales, budhàrigu, dòbbaru, fodhale, moca / bentre Idioms csn: àere in b. a unu = no dhu podi biri, no dhu pòdiri baliai, no lu poder bídere tichirighedhu, o tichedhu; de b. mala = de arratza mala; b. de sànguini, budhedha = su sàmbene, istentina russa, larga, de su porcu, furriada e prena de sàmbene cundhidu a fàghere arrustu o fintzas a budhidu; b. de sonnu (nau de unu)= sonnicrosu; ammollai sa ’udha (nadu de fémina) = dàresi a ómine; pònniri una cosa a b. a susu = a mercas in susu, a palas a terra, furriada a s'imbesse Sentences sa mata e sa budha chi ndhe li essat, che li falet! Surnames and Proverbs prb: genti de budha, genti de nudha Scientific Terminology crn Etymon ltn. bulla Translations French gros intestin English large intestine Spanish intestino Italian intestino crasso German Dickdarm.

camaròne , nm: camerone Definition fràigu, logu mannu meda, serrau, inue podet càbere gente meda o fintzes po butega, a trebballare, a chistire o arrimare cosa Synonyms e antonyms magasinu, salone Scientific Terminology dmo Translations French grande chambre, grande pièce English large room Spanish quarto grande Italian cameróne German großes Zimmer.

casciòne, casciòni , nm: cassione Definition càscia fata de una manera diferente e fintzes prus pitica de sa càscia; càscia de su carru, de is càmios / min. cassionedhu, cassonitu Synonyms e antonyms càscia Sentences su cassione est preparadu a ti retzire a intro addopiadu cantu istant a ti dare su "Chi ei!"◊ su cascione fit a mesu de provistas ◊ sos carros a boes zughiant su cassione pro carrare rena o terra 2. est unu cascionedhu chi no portat ne crai e ne criedhu e no si aperit mai Surnames and Proverbs smb: Cascioni Etymon srd. Translations French grande caisse, caisse English large case Spanish cajón, arca Italian cassóne German Kasten.

cassí 1 , nm: cassibi 1 Definition pische de sa matessi genia de s'ambidha, ma prus grussu Synonyms e antonyms filatrota, magangioni Sentences biu unu bellu cassí, dh'aferru ma mi nchi est lossingiau de manus! Scientific Terminology psc Translations French grosse anguille English large eel Spanish anguila gruesa Italian capitóne German großer Aal.

ceréu , nm: chereu Definition genia de chera manna manna e grussa, sa chi alluent in crésia su note de sàpadu santu e a Pascamanna; in is paragones, cosa bella, bene fata, dereta, sa matessi bellesa Synonyms e antonyms chíriu / bellesa Idioms csn: istare che unu chereu = ritzu téteru; mudadu che chereu = totu bene postu, tramunadu, galanu, bellu che su chereu de Pasca Sentences cereu de allui tengu in domu mia…(F.Lai)◊ cussu bandat a is prucessionis cun d-unu cereu mannu 2. candho est mudadu, custu zòvanu est unu chereu ◊ luna luna, bona foltuna, bonu chereu, cantu mi costat su polchedhu meu? 3. a biri cussu scónciu dhi fiant artziaus is cereus e cun sa marra fiat andendi a iscudi sa bixina Scientific Terminology sntz, prdc Etymon srd. Translations French cierge pascal English large easter chandle Spanish cirio pascual Italian céro pasquale German Osterkerze.

chíriu , nm Definition genia de chera manna Synonyms e antonyms cereu, síriu* 1 Sentences pro Pasca cumintzait su martíriu ch'issa sufreit sentza faedhare, cunsumíndhesi símile a su chíriu chi alluimos subra de s'altare (A.Casula)◊ sa chera de s'abe est bona pro fàghere chírios pro s'altare Surnames and Proverbs smb: Chiriu Translations French cierge English large candle Spanish cirio Italian céro German große Wachskerze.

còlbe , nf: colve, corbe, corva, corve, cove, crobe, crobi Definition istrégiu mannu de fenu (iscaria) a costaos artos, téssiu cracu meda de no lassare passare mancu sa farra prus fine: po su prus pigat unos binti chimbe litros; a logos sa corve est istrégiu fatu a pertighedhas e canna isperrada / min. corvitu, crobedha, corvezola = zenia de córbula, crobadhedha / piciocus de crobi = pisedhos chi in Castedhu mandhaiant a sos cumandhos a batire o portare cosa a córbula Synonyms e antonyms cólvula Sentences est passada Fulana cun sa colbe de trigu ◊ ndhe calat sa corve dae cúcuru e lis faghet assazare de su chi zughiat ◊ leade sa cove a che pònnere custa cosa! ◊ at afacau sa pudha in d-una crobe po criare ◊ porto as corbes chin us erregalus de us isposos Surnames and Proverbs smb: Corbe, Corbedda, Crobe, Crobedda, Crobis Scientific Terminology stz Etymon ltn. corbe(m) Translations French panier English large basket Spanish canasta Italian còrba German Korb.

dagòne , nm: dajoni Definition gurtedhu mannu de giúghere in coghina o in macellu Synonyms e antonyms ispadinu Scientific Terminology ans Translations French coutelas English large knife Spanish daga Italian coltellàccio German großes Messer.

dòbbaru , nm: dròbbalu, tòparu* Definition s'istentina grussa, is budhales, timpirichedhos (nau fintzes po bentre); in cobertantza, persona lègia / torrare su dròbbalu a ccn. = tzatzare Synonyms e antonyms bòllaras, budhales, cordule, erca, fodhale, stròpalu 2. - Ite ti ndhe paret de custu bellu dòbbaru? - No apo bidu mai un'animale piús feu! Scientific Terminology crn Translations French gros intestin English large intestine Spanish intestino grueso Italian intestino crasso German Dickdarm.

èrca , nf Definition istentina grussa mescamente de animales mannos; nau in cobertantza o cun tzacu, bentre Synonyms e antonyms bòllaras, budhales, cordule, dòbbaru, fodhale 2. recueint a domo a erca piena, abbusercados che guntorzos chi torrant dae logu de mortóriu Surnames and Proverbs smb: Erca Translations French gros intestin English large intestine Spanish intestino grueso Italian intestino crasso German Dickdarm.

filatròta , nf Definition s'ambidha etotu (sa fémina) ma prus grussa e grassa Synonyms e antonyms ambidha, finetrota, magangioni Scientific Terminology psc, anguilla anguilla Translations French grosse anguille English large eel Spanish anguila hembra Italian capitóne German großer Aal.

mànnu , agt, nm Definition chi de misura tenet meda (acumpangiandho un'àteru agt. ndhe esartat sa calidade); chi est créschiu de tempus, chi tenet annos meda e tenet prus abbiléntzia e capia; s'antzianu (o fintzes unu antepassau), chie est intrau in tempus, o fintzes de importu meda, chi cumandhat meda; chie po sa lei tenet in prenu sa responsabbilidade de su dovere e su càrrigu de is diritos / min. mannedhu, mannighedhu, mannixedhu, mannitu Synonyms e antonyms ancianu / meda, totu / mannoi | ctr. minore, pichicu Idioms csn: donnu m. = mannoi, ajaju, mannedhu, su babbu de su babbu, su babbu de sa mama; grandu m. = mannu mannu; a mannu = candu tenit annus meda; avb.: caminare mannu mannu (nendhe a sa criadura)= iscapai a pei, andai istrantaxu, a solu; mannu debbadas = mannu de carena e de annos, ma chentza cabu, chentza zudíssiu, cun fàghere de criaduras; fai su mannu = pàrreresi mannu, faghere coment'e chi siat mannu; fàgheresi mannu = creirisí meda; frade mannu, sorre manna = de is fradis, de is sorris, su prus mannu; ispaporicau, iscréditu, dispiàchidu, fàtzile (pps., agt) mannu = meda; fàghere o sestare in mannu = pentzai de fai cosas mannas, a meda; èssere die mannu = die arta, fatu die de ora meda; ortaedie mannu = agiummai iscurighendi; iscuricau, arbéschiu mannu = iscurigadu dae meda, fatu die dae meda; atesu mannu = atesu meda; die manna cun die = totaganta die; tènneresi mannu de…= pessàresi de importu; cosas mannas = cosa meda, de importu mannu, de valore (cun ironia, cosa de nudha, de perunu importu, nudha puru); terra manna = continente Sentences cust'àrbure manna betat unu càmiu de linna ◊ no isciu cantu fiat mannu s’ortu suu ◊ unu polatu est una domo manna meda ◊ in sa crésia manna bi cabet mesa bidha ◊ sa morte a boghe manna apo a giamare ◊ su prus fuste mannu leo e ti pisto! 2. a lu bídere mannu e bonu comente lu disizades! ◊ mi fatei a mannu òrfanu, connoschindhe a mamma sempre in lutu ◊ ti ses fata manna sentza èssere ◊ riinne e pranghinne si che faghet mannu 3. su generali fut po is sordaus de sa brigata "Babbu mannu"◊ a su mannu no si li negat su cumandhu ◊ su minore depet iscurtare su mannu ◊ drommi puru in sa glória de sos mannos, o cantore allatadu dai sas fadas! (G.Ruju)◊ su chi benit apustis de mei est prus mannu de mei (Ev.) 4. mannu nostru fit recuidu a s'iscurigadorzu e mannedha fit filendhe 5. si ndi bogat de busciaca unu mucadoredhu arrúbiu mannu (B.Lobina)◊ ndh'est ghirau ispaporicau mannu ◊ est dispiàchiu mannu ◊ fit custrinta a istare totacanta manna die subra de su letu 6. ant fatu sas cosas in mannu e si sunt barriados de dépidos ◊ gràssias a Deu frade meu za est fatu in mannu! ◊ a sestare o a pessare in mannu bi semus bonos totu: tocat a bídere a las fàghere, sas cosas! 7. fit fàtzile pro issu a si cuntentare e a si ndhe tènnere mannu pro sa zentória chi l'iscurtaiat ◊ naedhi a mamma tua chi no si fatzat manna, ca seo menzus de issa! 8. deo no lis promminto cosas mannas ◊ cosas mannas at fatu, cussu, frundhidu peri sos tzilleris!… Surnames and Proverbs smb: Mannu Etymon ltn. magnus Translations French grand, mûr, adulte, majeur English large Spanish grande Italian grande, maturo, adulto, maggiorènne German groß, reif, erwachsen, Große, Erwachsene.

marràciu , nm: marratzu 1 Definition genia de aina segante po limpiare e aparigiare is unghedhas de is animales ferrandhodhos e fintzes po ndhe segare sa punta chi essit de is ciòs: marratzu est fintzes unu gurtedhu ingurdau, chi no segat Surnames and Proverbs smb: Marratzu, Marrazzu Scientific Terminology ans Etymon itl. marraccio Translations French coutelas English large knife Spanish despalmador, pujavante Italian coltellàccio da maniscalco German Hufmesser.

trobiòla, trobiólu , nf, nm Definition terudhone de linna po umprire sa farra de impastare; fintzes ortigu a bisura de lacu a pònnere cosa Synonyms e antonyms sàssula, trobia / bagione 2. s'ispidu puntat a su trobiolu: su crabitu arrustidu intro ch'est rutu Scientific Terminology ans Etymon srd. Translations French cuillère à pot, louche English large spoon Spanish cucharón Italian cucchiaióne German Schöpflöffel.