agrestàre , vrb: arestai,
arestare Definition
essire areste, si narat de animales e de erbas chi, unu tempus contivigiaos cun su trebballu, dhos ant lassaos a sirba issoro, abbandhonaos, e ant pérdiu in calidade; si narat fintzes de is terrenos lassaos chentza trebballaos chi si prennent de totu su chi dhue naschit; nau de gente, istare aillargu de is àteros agiummai coment'e tenendho bregúngia o ifadu de sa cumpangia, fàere che a s'animale areste chi no si lassat tocare nudha nudha
Synonyms e antonyms
abriare,
aferare,
arestire,
arruarzare,
eremire,
imbragadinai,
imburdiri,
irratzare
/
ammugronare,
assirbonae,
azanare
| ctr.
ammasedare
Sentences
custu frenugu si ch'est arestadu ◊ nos fit mancadu su batu: apustis de meda za l'amus àpidu ma si che fit arestadu e a lu cramare no beniat prus
Etymon
srd.
Translations
French
rendre sauvage
English
to make wild
Spanish
volver silvestre (plantas),
salvaje (animales),
huraño (personas)
Italian
inselvatichire
German
verwildern.
agrèste , agt: areste 1,
aresti,
arestu Definition
nau de erbas o de matas (e fintzes de terras), chi faent a solas, chentza contivígiu de sa gente, chentza chi nemos ndhe prantet; nau de animales, chi no funt pesaos apostadamente, ne domaos o abbituaos a sa manu de sa gente, chi no si lassant acostire o tocare, pagu o nudha abbituaos a bíere gente; nau de ccn., chi est iscontriosu, chi no bolet istare cun àtere, pagu amedhosu / lassai su masedu po s'aresti = lassare su bonu pro su malu, su menzus pro su peus
Synonyms e antonyms
arrui 2,
buldu,
faràstigu
/
agrestosu,
aréstigu
| ctr.
coltivau
/
domadu,
masedu
/
ammedhósicu
Sentences
fustinaga, frúture areste ◊ bi at erbas arestes bonas a manigare ◊ est una terra agreste chi in beranu si cucutzat de ervas e fiores ◊ sas erbas fuint tropu cracas: si bidiat ca fuit logu areste, terra chena triballiare ◊ su pisellu de àinos nostru est areste ◊ Bustianu fit perricau imbucandhe in su gúturu agreste a s'intrada de sa bidha
2.
apo chircatu de tènnere sa gatu pro la curare, ma si est fughita che gatu agreste ◊ as a curri de crabetura in crabetura coment'e unu gatu aresti ◊ immoi dhas podiat sètzi comenti bolliat issu is tres purdedhas arestis ◊ Giuanni papàt pibitziris e meli aresti
3.
cussu est areste che fera ◊ si podet nàrrere chi dogni bidha at àpidu sos bandhidos suos, bonos e malos, masedos o arestes, umanos o sambeneris
Surnames and Proverbs
smb:
Areste, Aresti
Etymon
ltn.
agrestis
Translations
French
sauvage
English
wild
Spanish
silvestre (plantas),
montés (animales),
bravo,
huraño (pers.)
Italian
selvàtico,
insociévole
German
wild,
ungesellig.
arestàdu , pps Definition
de arestare
Synonyms e antonyms
agreste,
agrestiu,
arestidu
Translations
French
devenu sauvage
English
made wild
Spanish
vuelto silvestre,
salvaje
Italian
inselvatichito
German
verwildert.
arrusticài , vrb Definition
su si fàere areste
Synonyms e antonyms
agrestare,
irrusticai
Etymon
srd.
Translations
French
rendre sauvage
English
to become wild
Spanish
volverse salvaje,
silvestre
Italian
inselvatichire
German
verwildern.
búldu , agt, nm: burdu Definition
si narat de gente candho unu est fígiu de àteru babbu, fatu a sa fancedhina, o chi no si connoschet chie est su babbu; si narat de is erbas chi assimbígiant a is erbas bonas a papare ma chi creschent a solas in campu; nau de is muros, chi funt fatos a pedra chentza impastu, a muru sicu / perda burda = foedhandho de pedra metallífera, chi no portat metallu, itl stèrile
Synonyms e antonyms
burdiscu
/
agreste,
arrui 2,
aurdu,
eremidu,
faràstigu,
gurdu
| ctr.
legítimu
/
masedu
Idioms
csn:
sonu b. = sonu surdu, de campana iscannia; fizu fatu a burdinu = burdiscu, fatu a sa fancedhina
Sentences
maigantas ndhe amus bidu cun su burditu a pala pianghendhe s'insoro sorte mala ◊ cussa fémina at fatu su burdu: s'ómine l'aiat ingannada ◊ si fatzu unu burdu sendi bagaria at a èssi destinu chi depia passai!
2.
làtia burda ◊ ant serradu su cunzadu a muru burdu
3.
sas campanas tinniant burdas marusini istonadu
Etymon
ltn.
burdus
Translations
French
illégitime,
bâtard,
sauvage
English
illegitimate,
bastard,
wild
Spanish
ilegítimo,
bastardo,
silvestre
Italian
spùrio,
bastardo,
selvàtico
German
unehelich,
Bastard wild,
Wilde.
cacalòdha , nf Definition
genia de frutu chi faet sa rosa canina (orruo cràbinu) e fintzes àteras linnas
Synonyms e antonyms
balladore,
pibirillò,
pimpirillodhi,
piscialetu,
rullari
Scientific Terminology
rbr
Etymon
srd.
Translations
French
gratte-cul
English
butcher's broom
Spanish
escaramujo,
rosla perruno,
silvestre
Italian
cinòrrodo
German
Hagebutte.
campulínu , agt Definition
nau de erba, chi est de campu, chi faet a sola, chentza prantada
Synonyms e antonyms
agreste
| ctr.
masedu
Sentences
sunt bodhindhe frores campulinos
Translations
French
sauvage
English
wild
Spanish
silvestre
Italian
campèstre
German
ländlich.
cariasambriàga , nf Definition
una calidade de cheréssia areste
Synonyms e antonyms
cerexiabburda,
ghinda
Scientific Terminology
mtm, frt, Prunus avium
Etymon
srd.
Translations
French
merise
English
cherry-tree,
cherry
Spanish
cerezo silvestre
Italian
ciliègio selvàtico,
ciliègia bisciolina
German
Kirschbaum.
cerexiabbúrda , nf Definition
una genia de cheréssia areste, mata (manna) e frutu
Synonyms e antonyms
cariasambriaga,
ghinda
Scientific Terminology
mtm, Prunus avium
Translations
French
merisier
English
wild cherry
Spanish
cerezo silvestre
Italian
ciliègia bisciolina
German
Vogelkirsche.
cogótzula , nf: cugúciula,
cugútzua,
cugútzula Definition
sa cranciofedha de su gureu de campu o cardu gureu, e totu su fundhu puru; fintzes cosighedha de nudha, de pagu contu
Synonyms e antonyms
cugutza*,
pubúntzula
/
bardueru,
cardueru,
cardugureu
Sentences
sa cogótzula a segundis de comenti dha papas ti fait sa buca sciuga sciuga
2.
no balit una cugútzula, cussu caboni! ◊ po ciorbedhu, cussu portat folla de cugútzula!…
Scientific Terminology
rbr, rbz
Translations
French
artichaut sauvage
English
wild artichoke
Spanish
alcachofa silvestre
Italian
carciòfo selvàtico
German
spanische Artischocke.
cugúsa , nf Definition
àpiu burdu o de arriu, una calidade de àpiu chi creschet a sola in logos de abba, bonu a papare
Synonyms e antonyms
apiubburdu,
atigusa,
giúguru,
giuru,
turgusone,
tzurgusa
Scientific Terminology
rbz, Apium graveolens
Translations
French
ache
English
celery
Spanish
apio silvestre
Italian
sèdano palustre
German
Merk.
fostinàcia , nf: frustinaca,
frustinaga,
fustinaga,
fustinàglia Definition
sa calidade areste de sa pistinaga
Synonyms e antonyms
aligalzagàmpina,
pastinaca,
pestianga,
pinnoi,
pubusone
Sentences
birduras de papare: beda, isparau, frenugu, àpiu, caulitu, porru, ambularza, cardu, tzicória, nafrutza, ortigada, fustinaga e ateras
Scientific Terminology
rba, Daucus carota
Etymon
ltn.
pastinaca + fuste
Translations
French
carotte fourragère
English
carrot
Spanish
zanahoria silvestre
Italian
caròta selvàtica
German
eine Möhresorte.
frúschiu 1 , nm: frúsciu 1,
fruscru,
fruscu Definition
genia de tupighedha pitica, totu birde, cun is cambos chi parent fògias, punciudas chi punghent: faet unu frutighedhu tundhu orrúbiu (mela ’e frúschiu o meledha úrpina)/ ruju che f. = ruju meru, ruju cotu
Synonyms e antonyms
brúsciu 1,
buscadinu,
grúspinu 1,
lauspinosu,
melaevrúschinu,
piscialetu,
ruju 2,
rúschiu,
sorighina 1,
spinadopis
/
cdh. pugniratzu
Scientific Terminology
rbl, Ruscus aculeatus
Etymon
ltn.
*brusculum
Translations
French
houx
English
butcher's broom
Spanish
rusco,
arrayán silvestre
Italian
pungitòpo
German
Stachliger Mäusedorn.
fusighítu , nm Definition
rosa de ladhérighe, de margiani
Synonyms e antonyms
arrolàriu,
arrosabburda,
badherinu,
pibirillò,
rosagadhina,
rosagràbina,
tutussi
Scientific Terminology
rbl, Rosa canina
Etymon
srd.
Translations
French
rose sauvage
English
brier-rose
Spanish
rosal silvestre,
escaramujo
Italian
rosa selvàtica
German
Hundsrose.
giúguru , nm Definition
àpiu burdu o de arriu, una calidade de àpiu chi creschet a sola in logos de abba
Synonyms e antonyms
apiubburdu,
atigusa,
cugusa,
giuru,
turgusone,
tzurgusa
Scientific Terminology
rba, Apium graveolens
Translations
French
céleri
English
celery
Spanish
apio silvestre
Italian
sèdano palustre
German
Knotenblütige Sellerie (est su "graveolens" e no su "nodiflorum").
giúru , nm Definition
àpiu burdu o de arriu, una calidade de àpiu chi creschet a solu in logos de abba
Synonyms e antonyms
apiubburdu,
atigusa,
cugusa,
giúguru,
turgusone,
tzurgusa
Sentences
candho torrat beranu, a rampos mannos at a brotare su giuru ◊ sa sogra, si a ti dare unu basu bi arrivat, ti lassat fritu peus de su giuru (P.Masia)◊ s'abba fit riendhe in lascinzos e brinchitendhe in tzurumbas, giuru e crabuvigu
Scientific Terminology
rba, Apium graveolens
Translations
French
céleri
English
celery
Spanish
apio silvestre
Italian
sèdano palustre
German
Knotenblütige Sellerie (est su "graveolens" e no su "nodiflorum").
imburdíri , vrb Definition
fàere burdu, areste, malu (ammesturau cun malesa, brutura o àteru deasi)
Synonyms e antonyms
abriare,
aferare,
agrestare,
arruarzare,
eremire
/
abburdare,
chilzeniare,
disgeniare,
imburdai
Sentences
funt arrennéscius a imburdiri sa cuscéntzia de sa genti ◊ ant imburdiu sa língua nosta!
Etymon
srd.
Translations
French
abâtardir
English
to bastardize
Spanish
volverse silvestre
Italian
inselvatichire,
imbastardire
German
verzildern lassen,
entarten.
orrolài , nm: arrolàriu*,
orrolari,
orrolarju,
orrularju,
rollàriu Definition
rosa de ladhérighe, de margiani, rosa canina o orrosa de gullari o de s'orruo cràbinu
Synonyms e antonyms
arrosabburda,
badherinu,
cincirrollai,
fusighitu,
ninnieri,
pibirillò,
rosagadhina,
rugurbinu,
tutussi
Scientific Terminology
mt, Rosa canina
Translations
French
rose églantine
English
blamberose
Spanish
rosal silvestre
Italian
ròsa canina
German
Hundsrose.
piàstu , nm: piraltu,
pirastru,
pirastu Definition
mata totu ispinosa (a ispinas grussas e longas) e frutu (upm) areste, una genia de pira pitichedhedha tundhita e asciuta, pedrosa (faet a dha papare candho est fata, unu pagu in colore de castàngia, a matza niedha, ca cherfa arreschet in su gúturu): est sa linna chi s'innestat a pira / favedhare a pirastru piriferchi = a brétiu
Synonyms e antonyms
piredhu
/
pirastrolu,
piroi
Sentences
si si che sicat cussa inferchidura restas unu pirastru ismutzurradu! (Cubeddu)◊ lea una cuba de chelcu o de piraltu: si la pienas de binu gualtu mantenet su difetu fin'a moltu (Piras)
2.
no apubu nudha, sa vista mi est cumentzendi a mancai: su nai ca portau is ogus che pirastu de monti! ◊ su pirastru est una frútora obescosa ◊ su pirastru como est cherfu, birde che a sa prunischedha
Surnames and Proverbs
smb:
Pirastru, Pirastu
Scientific Terminology
mt, Pyrus spinosa
Etymon
ltn.
pirastru(m)
Translations
French
poirier sauvage
English
wild pear (tree)
Spanish
peral silvestre
Italian
perastro
German
Holzbirne.