agrestàre , vrb: arestai, arestare Definizione essire areste, si narat de animales e de erbas chi, unu tempus contivigiaos cun su trebballu, dhos ant lassaos a sirba issoro, abbandhonaos, e ant pérdiu in calidade; si narat fintzes de is terrenos lassaos chentza trebballaos chi si prennent de totu su chi dhue naschit; nau de gente, istare aillargu de is àteros agiummai coment'e tenendho bregúngia o ifadu de sa cumpangia, fàere che a s'animale areste chi no si lassat tocare nudha nudha Sinonimi e contrari abriare, aferare, arestire, arruarzare, eremire, imbragadinai, imburdiri, irratzare / ammugronare, assirbonae, azanare | ctr. ammasedare Frasi custu frenugu si ch'est arestadu ◊ nos fit mancadu su batu: apustis de meda za l'amus àpidu ma si che fit arestadu e a lu cramare no beniat prus Etimo srd. Traduzioni Francese rendre sauvage Inglese to make wild Spagnolo volver silvestre (plantas), salvaje (animales), huraño (personas) Italiano inselvatichire Tedesco verwildern.

agrèste , agt: areste 1, aresti, arestu Definizione nau de erbas o de matas (e fintzes de terras), chi faent a solas, chentza contivígiu de sa gente, chentza chi nemos ndhe prantet; nau de animales, chi no funt pesaos apostadamente, ne domaos o abbituaos a sa manu de sa gente, chi no si lassant acostire o tocare, pagu o nudha abbituaos a bíere gente; nau de ccn., chi est iscontriosu, chi no bolet istare cun àtere, pagu amedhosu / lassai su masedu po s'aresti = lassare su bonu pro su malu, su menzus pro su peus Sinonimi e contrari arrui 2, buldu, faràstigu / agrestosu, aréstigu | ctr. coltivau / domadu, masedu / ammedhósicu Frasi fustinaga, frúture areste ◊ bi at erbas arestes bonas a manigare ◊ est una terra agreste chi in beranu si cucutzat de ervas e fiores ◊ sas erbas fuint tropu cracas: si bidiat ca fuit logu areste, terra chena triballiare ◊ su pisellu de àinos nostru est areste ◊ Bustianu fit perricau imbucandhe in su gúturu agreste a s'intrada de sa bidha 2. apo chircatu de tènnere sa gatu pro la curare, ma si est fughita che gatu agreste ◊ as a curri de crabetura in crabetura coment'e unu gatu aresti ◊ immoi dhas podiat sètzi comenti bolliat issu is tres purdedhas arestis ◊ Giuanni papàt pibitziris e meli aresti 3. cussu est areste che fera ◊ si podet nàrrere chi dogni bidha at àpidu sos bandhidos suos, bonos e malos, masedos o arestes, umanos o sambeneris Cognomi e Proverbi smb: Areste, Aresti Etimo ltn. agrestis Traduzioni Francese sauvage Inglese wild Spagnolo silvestre (plantas), montés (animales), bravo, huraño (pers.) Italiano selvàtico, insociévole Tedesco wild, ungesellig.

arestàdu , pps Definizione de arestare Sinonimi e contrari agreste, agrestiu, arestidu Traduzioni Francese devenu sauvage Inglese made wild Spagnolo vuelto silvestre, salvaje Italiano inselvatichito Tedesco verwildert.

arrusticài , vrb Definizione su si fàere areste Sinonimi e contrari agrestare, irrusticai Etimo srd. Traduzioni Francese rendre sauvage Inglese to become wild Spagnolo volverse salvaje, silvestre Italiano inselvatichire Tedesco verwildern.

búldu , agt, nm: burdu Definizione si narat de gente candho unu est fígiu de àteru babbu, fatu a sa fancedhina, o chi no si connoschet chie est su babbu; si narat de is erbas chi assimbígiant a is erbas bonas a papare ma chi creschent a solas in campu; nau de is muros, chi funt fatos a pedra chentza impastu, a muru sicu / perda burda = foedhandho de pedra metallífera, chi no portat metallu, itl stèrile Sinonimi e contrari burdiscu / agreste, arrui 2, aurdu, eremidu, faràstigu, gurdu | ctr. legítimu / masedu Modi di dire csn: sonu b. = sonu surdu, de campana iscannia; fizu fatu a burdinu = burdiscu, fatu a sa fancedhina Frasi maigantas ndhe amus bidu cun su burditu a pala pianghendhe s'insoro sorte mala ◊ cussa fémina at fatu su burdu: s'ómine l'aiat ingannada ◊ si fatzu unu burdu sendi bagaria at a èssi destinu chi depia passai! 2. làtia burda ◊ ant serradu su cunzadu a muru burdu 3. sas campanas tinniant burdas marusini istonadu Etimo ltn. burdus Traduzioni Francese illégitime, bâtard, sauvage Inglese illegitimate, bastard, wild Spagnolo ilegítimo, bastardo, silvestre Italiano spùrio, bastardo, selvàtico Tedesco unehelich, Bastard wild, Wilde.

cacalòdha , nf Definizione genia de frutu chi faet sa rosa canina (orruo cràbinu) e fintzes àteras linnas Sinonimi e contrari balladore, pibirillò, pimpirillodhi, piscialetu, rullari Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese gratte-cul Inglese butcher's broom Spagnolo escaramujo, rosla perruno, silvestre Italiano cinòrrodo Tedesco Hagebutte.

campulínu , agt Definizione nau de erba, chi est de campu, chi faet a sola, chentza prantada Sinonimi e contrari agreste | ctr. masedu Frasi sunt bodhindhe frores campulinos Traduzioni Francese sauvage Inglese wild Spagnolo silvestre Italiano campèstre Tedesco ländlich.

cariasambriàga , nf Definizione una calidade de cheréssia areste Sinonimi e contrari cerexiabburda, ghinda Terminologia scientifica mtm, frt, Prunus avium Etimo srd. Traduzioni Francese merise Inglese cherry-tree, cherry Spagnolo cerezo silvestre Italiano ciliègio selvàtico, ciliègia bisciolina Tedesco Kirschbaum.

cerexiabbúrda , nf Definizione una genia de cheréssia areste, mata (manna) e frutu Sinonimi e contrari cariasambriaga, ghinda Terminologia scientifica mtm, Prunus avium Traduzioni Francese merisier Inglese wild cherry Spagnolo cerezo silvestre Italiano ciliègia bisciolina Tedesco Vogelkirsche.

cogótzula , nf: cugúciula, cugútzua, cugútzula Definizione sa cranciofedha de su gureu de campu o cardu gureu, e totu su fundhu puru; fintzes cosighedha de nudha, de pagu contu Sinonimi e contrari cugutza*, pubúntzula / bardueru, cardueru, cardugureu Frasi sa cogótzula a segundis de comenti dha papas ti fait sa buca sciuga sciuga 2. no balit una cugútzula, cussu caboni! ◊ po ciorbedhu, cussu portat folla de cugútzula!… Terminologia scientifica rbr, rbz Traduzioni Francese artichaut sauvage Inglese wild artichoke Spagnolo alcachofa silvestre Italiano carciòfo selvàtico Tedesco spanische Artischocke.

cugúsa , nf Definizione àpiu burdu o de arriu, una calidade de àpiu chi creschet a sola in logos de abba, bonu a papare Sinonimi e contrari apiubburdu, atigusa, giúguru, giuru, turgusone, tzurgusa Terminologia scientifica rbz, Apium graveolens Traduzioni Francese ache Inglese celery Spagnolo apio silvestre Italiano sèdano palustre Tedesco Merk.

fostinàcia , nf: frustinaca, frustinaga, fustinaga, fustinàglia Definizione sa calidade areste de sa pistinaga Sinonimi e contrari aligalzagàmpina, pastinaca, pestianga, pinnoi, pubusone Frasi birduras de papare: beda, isparau, frenugu, àpiu, caulitu, porru, ambularza, cardu, tzicória, nafrutza, ortigada, fustinaga e ateras Terminologia scientifica rba, Daucus carota Etimo ltn. pastinaca + fuste Traduzioni Francese carotte fourragère Inglese carrot Spagnolo zanahoria silvestre Italiano caròta selvàtica Tedesco eine Möhresorte.

frúschiu 1 , nm: frúsciu 1, fruscru, fruscu Definizione genia de tupighedha pitica, totu birde, cun is cambos chi parent fògias, punciudas chi punghent: faet unu frutighedhu tundhu orrúbiu (mela ’e frúschiu o meledha úrpina)/ ruju che f. = ruju meru, ruju cotu Sinonimi e contrari brúsciu 1, buscadinu, grúspinu 1, lauspinosu, melaevrúschinu, piscialetu, ruju 2, rúschiu, sorighina 1, spinadopis / cdh. pugniratzu Terminologia scientifica rbl, Ruscus aculeatus Etimo ltn. *brusculum Traduzioni Francese houx Inglese butcher's broom Spagnolo rusco, arrayán silvestre Italiano pungitòpo Tedesco Stachliger Mäusedorn.

fusighítu , nm Definizione rosa de ladhérighe, de margiani Sinonimi e contrari arrolàriu, arrosabburda, badherinu, pibirillò, rosagadhina, rosagràbina, tutussi Terminologia scientifica rbl, Rosa canina Etimo srd. Traduzioni Francese rose sauvage Inglese brier-rose Spagnolo rosal silvestre, escaramujo Italiano rosa selvàtica Tedesco Hundsrose.

giúguru , nm Definizione àpiu burdu o de arriu, una calidade de àpiu chi creschet a sola in logos de abba Sinonimi e contrari apiubburdu, atigusa, cugusa, giuru, turgusone, tzurgusa Terminologia scientifica rba, Apium graveolens Traduzioni Francese céleri Inglese celery Spagnolo apio silvestre Italiano sèdano palustre Tedesco Knotenblütige Sellerie (est su "graveolens" e no su "nodiflorum").

giúru , nm Definizione àpiu burdu o de arriu, una calidade de àpiu chi creschet a solu in logos de abba Sinonimi e contrari apiubburdu, atigusa, cugusa, giúguru, turgusone, tzurgusa Frasi candho torrat beranu, a rampos mannos at a brotare su giuru ◊ sa sogra, si a ti dare unu basu bi arrivat, ti lassat fritu peus de su giuru (P.Masia)◊ s'abba fit riendhe in lascinzos e brinchitendhe in tzurumbas, giuru e crabuvigu Terminologia scientifica rba, Apium graveolens Traduzioni Francese céleri Inglese celery Spagnolo apio silvestre Italiano sèdano palustre Tedesco Knotenblütige Sellerie (est su "graveolens" e no su "nodiflorum").

imburdíri , vrb Definizione fàere burdu, areste, malu (ammesturau cun malesa, brutura o àteru deasi) Sinonimi e contrari abriare, aferare, agrestare, arruarzare, eremire / abburdare, chilzeniare, disgeniare, imburdai Frasi funt arrennéscius a imburdiri sa cuscéntzia de sa genti ◊ ant imburdiu sa língua nosta! Etimo srd. Traduzioni Francese abâtardir Inglese to bastardize Spagnolo volverse silvestre Italiano inselvatichire, imbastardire Tedesco verzildern lassen, entarten.

orrolài , nm: arrolàriu*, orrolari, orrolarju, orrularju, rollàriu Definizione rosa de ladhérighe, de margiani, rosa canina o orrosa de gullari o de s'orruo cràbinu Sinonimi e contrari arrosabburda, badherinu, cincirrollai, fusighitu, ninnieri, pibirillò, rosagadhina, rugurbinu, tutussi Terminologia scientifica mt, Rosa canina Traduzioni Francese rose églantine Inglese blamberose Spagnolo rosal silvestre Italiano ròsa canina Tedesco Hundsrose.

piàstu , nm: piraltu, pirastru, pirastu Definizione mata totu ispinosa (a ispinas grussas e longas) e frutu (upm) areste, una genia de pira pitichedhedha tundhita e asciuta, pedrosa (faet a dha papare candho est fata, unu pagu in colore de castàngia, a matza niedha, ca cherfa arreschet in su gúturu): est sa linna chi s'innestat a pira / favedhare a pirastru piriferchi = a brétiu Sinonimi e contrari piredhu / pirastrolu, piroi Frasi si si che sicat cussa inferchidura restas unu pirastru ismutzurradu! (Cubeddu)◊ lea una cuba de chelcu o de piraltu: si la pienas de binu gualtu mantenet su difetu fin'a moltu (Piras) 2. no apubu nudha, sa vista mi est cumentzendi a mancai: su nai ca portau is ogus che pirastu de monti! ◊ su pirastru est una frútora obescosa ◊ su pirastru como est cherfu, birde che a sa prunischedha Cognomi e Proverbi smb: Pirastru, Pirastu Terminologia scientifica mt, Pyrus spinosa Etimo ltn. pirastru(m) Traduzioni Francese poirier sauvage Inglese wild pear (tree) Spagnolo peral silvestre Italiano perastro Tedesco Holzbirne.

«« Cerca di nuovo