Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abriàre , vrb Definition dhu narant de su porcu chi a fortza de arratzare male si che faet coment'e a sirbone, si che arestat de arratza Synonyms e antonyms aferare, agrestare, arruarzare, eremire, imburdiri Etymon srd. Translations French devenir sauvage English to grow wild Spanish volverse salvaje el cerdo Italian inselvatichirsi German verwildern.

abriòne , nm Definition cosa areste meda Synonyms e antonyms crabione Surnames and Proverbs smb: Abrioni Etymon srd. Translations French sauvage English big wild Spanish salvaje Italian selvaticóne German sehr wild.

aenamúrra , nf: enamurra Definition erbas diferentes chi assimbígiant a s'avena Synonyms e antonyms aena, anàile, arvenarzu, enàrgiu, fenàile, fenapu, fenarza, fenumurru, filianu, oguena Scientific Terminology rba, Avena barbata, A. fatua, A. sterilis, Bromus hordaceus Etymon srd. Translations French folle avoine English wild oat Spanish cugula, ballueca, avena loca Italian avéna selvàtica German Flughafer.

aferàre , vrb Definition su si fàere a fera, arestare Synonyms e antonyms abriare, agrestare, arruarzare, eremire, imburdiri Etymon srd. Translations French devenir sauvage English to grow wild Spanish volverse salvaje Italian inselvatichirsi German verwildern.

agrestàre , vrb: arestai, arestare Definition essire areste, si narat de animales e de erbas chi, unu tempus contivigiaos cun su trebballu, dhos ant lassaos a sirba issoro, abbandhonaos, e ant pérdiu in calidade; si narat fintzes de is terrenos lassaos chentza trebballaos chi si prennent de totu su chi dhue naschit; nau de gente, istare aillargu de is àteros agiummai coment'e tenendho bregúngia o ifadu de sa cumpangia, fàere che a s'animale areste chi no si lassat tocare nudha nudha Synonyms e antonyms abriare, aferare, arestire, arruarzare, eremire, imbragadinai, imburdiri, irratzare / ammugronare, assirbonae, azanare | ctr. ammasedare Sentences custu frenugu si ch'est arestadu ◊ nos fit mancadu su batu: apustis de meda za l'amus àpidu ma si che fit arestadu e a lu cramare no beniat prus Etymon srd. Translations French rendre sauvage English to make wild Spanish volver silvestre (plantas), salvaje (animales), huraño (personas) Italian inselvatichire German verwildern.

agrèste , agt: areste 1, aresti, arestu Definition nau de erbas o de matas (e fintzes de terras), chi faent a solas, chentza contivígiu de sa gente, chentza chi nemos ndhe prantet; nau de animales, chi no funt pesaos apostadamente, ne domaos o abbituaos a sa manu de sa gente, chi no si lassant acostire o tocare, pagu o nudha abbituaos a bíere gente; nau de ccn., chi est iscontriosu, chi no bolet istare cun àtere, pagu amedhosu / lassai su masedu po s'aresti = lassare su bonu pro su malu, su menzus pro su peus Synonyms e antonyms arrui 2, buldu, faràstigu / agrestosu, aréstigu | ctr. coltivau / domadu, masedu / ammedhósicu Sentences fustinaga, frúture areste ◊ bi at erbas arestes bonas a manigare ◊ est una terra agreste chi in beranu si cucutzat de ervas e fiores ◊ sas erbas fuint tropu cracas: si bidiat ca fuit logu areste, terra chena triballiare ◊ su pisellu de àinos nostru est areste ◊ Bustianu fit perricau imbucandhe in su gúturu agreste a s'intrada de sa bidha 2. apo chircatu de tènnere sa gatu pro la curare, ma si est fughita che gatu agreste ◊ as a curri de crabetura in crabetura coment'e unu gatu aresti ◊ immoi dhas podiat sètzi comenti bolliat issu is tres purdedhas arestis ◊ Giuanni papàt pibitziris e meli aresti 3. cussu est areste che fera ◊ si podet nàrrere chi dogni bidha at àpidu sos bandhidos suos, bonos e malos, masedos o arestes, umanos o sambeneris Surnames and Proverbs smb: Areste, Aresti Etymon ltn. agrestis Translations French sauvage English wild Spanish silvestre (plantas), montés (animales), bravo, huraño (pers.) Italian selvàtico, insociévole German wild, ungesellig.

ambrullànsa, ambrullànta, ambrullàtza , nf: ambuàcia, ambuatza, ambulartza, ambulatza, amburlassa, ammulartza, ammulatza Definition genia de erba bona po ebrúgiu Synonyms e antonyms aburlanta, ambrutatza, ammuratza*, irimulata Sentences no fait prus mancu a papai ambuàcia comenti festus una borta…◊ s'ambulartza si coghet e si papat crua puru ◊ si segaus duas ambuàcias e prandeus ◊ totus regolliant aschione, altzigusa, ammulartza, tzòcoro Scientific Terminology rbz, Raphanus raphanistrum Translations French radis sauvage English wild radish Spanish rabanillo Italian ramolàccio selvàtico German Hederich.

ammugronàre , vrb rfl: ammurvonai Definition nau de gente, coment'e fàere a muvrone, arestosu Synonyms e antonyms agrestare, assirbonai | ctr. ammasetare Etymon srd. Translations French devenir sauvage English to grow wild Spanish volverse salvaje Italian inselvatichirsi German verwildern.

ammuràtza , nf: armulatza, armurata, armuratza, amurata, mulatza Definition genia de erba chi faet a fògias ladas e bàscias (su chi si arregollet po ebrúgiu), unu pagu arrasposas, bona a papare crua e cota: tenet unu sabore chi assimbígiat unu pagu a su càule Synonyms e antonyms aburlanta, ambrullansa, ambrutatza, ermulantza, irimulata / cdh. almuràcia Sentences sont annatos a su cuile de su pastore chin s'iscusa de si fàchere unu pacu de ammuratza pilosa Scientific Terminology rbz, Raphanus raphanistrum Etymon ltn. armoracea Translations French radis, ravanelle English wild radish Spanish rabanillo Italian ramolàccio selvàtico, barbafòrte German Hederich.

anàile , nf: annàghile, enàile Definition abena agreste, fenu púdiu o murru: genia de erba areste chi assimbígiat a s'avena, ma podet fàere a fundhu mannu cun medas cambos artos Synonyms e antonyms aena, aenamurra, arvenarzu, enàrgiu, fenàile, fenapu, fenarza, fenumurru, filianu, oguena Scientific Terminology rba, Avena barbata, A. fatua, A. sterilis Etymon srd. Translations French folle avoine English wild oats Spanish ballueca, avena loca Italian avéna selvàtica German Flughafer.

annàgiu , nm: annaju Definition genia de tupighedha ispinosa meda Synonyms e antonyms cresura, muja, pronitza, prunatzonca, prunigedha, prunirtzu Sentences su muru est serradu a annaju ◊ tra ruos e annajos cun ispinas sa natura tancat in pasciales sos fiores allizados Scientific Terminology mt Translations French prunellier English wild plum-tree Spanish endrino Italian prugno selvàtico German Schwarzdorn.

àpara , nf, nm: àparu Definition porru de angioni, genia de erba areste chi faet unu pagu che a s’àgiu, ma a cambu meda prus fine, biancu, unu pagu a conca (pagu prus grussa de su cambu) in s'oru de is arraighinas, unu pagu a triàngulu (in setzione), frores biancos a pubusone in punta furriaos conca a bàsciu a bisura de campana, de fragu e sabore forte, bona a papare Synonyms e antonyms antzangioni, gusaju, porru / cdh. sàmbula Idioms csn: falàresi chei s'àpara in su mese de maju = arrui acomenti fait cust'erba in maju, candu si acaramat e sicat; genia de frastimu: abbasciau chei s'àpara!; vívere a coa de àpara = campare a fàmine, a dilléziu, cun cosighedhas de pagu contu Sentences sos amministradores ant intituladu carrelas e piatzas a zente chi a bidha no li at dadu mancu un'àpara ◊ che fuint essidos time time, cun sas ancas modhes che àparu in maju (A.Cossu)◊ amus fatu sa falada chei s'àpara de maju! Scientific Terminology rba, rbz, Allium triquetrum Etymon ltn. cappara Translations French ail à trois angles, ail triquètre English wild garlic Spanish lágrimas de la virgen Italian àglio angolare German Glöckchen-Lauch.

arestàdu , pps Definition de arestare Synonyms e antonyms agreste, agrestiu, arestidu Translations French devenu sauvage English made wild Spanish vuelto silvestre, salvaje Italian inselvatichito German verwildert.

arruarzàre , vrb Definition su si fàere a unu arruàrgiu, totu prenu de orruo, arestau, nau de unu terrenu chentza trebballau Synonyms e antonyms abriare, aferare, agrestare, eremire, imburdiri Etymon srd. Translations French rendre sauvage English to make wild Spanish enmalecerse Italian inselvatichire German verwildern lassen.

arrusticài , vrb Definition su si fàere areste Synonyms e antonyms agrestare, irrusticai Etymon srd. Translations French rendre sauvage English to become wild Spanish volverse salvaje, silvestre Italian inselvatichire German verwildern.

arvenàrzu , nm: avenarzu, avenazu, elvenalzu Definition abena agreste, fenu púdiu o murru, genia de erba areste chi assimbígiat a s’avena, ma podet fàere a fundhu mannu cun medas cambos artos; logu inue dhue creschet meda cust’erba Synonyms e antonyms aenamurra, anàile, cannejone, enàrgiu, fenàile, fenapu, fenumurru, filianu, oguena Sentences ervas malas in su trigu sunt s'avenazu, su papai, sa ligadoza, su ràmine Scientific Terminology rba, Avena fatua, A. barbata, A. sterilis Etymon ltn. avenarius Translations French folle avoine, havenon English common wild oat Spanish ballueca Italian avéna fàtua German Flughafer.

búldu , agt, nm: burdu Definition si narat de gente candho unu est fígiu de àteru babbu, fatu a sa fancedhina, o chi no si connoschet chie est su babbu; si narat de is erbas chi assimbígiant a is erbas bonas a papare ma chi creschent a solas in campu; nau de is muros, chi funt fatos a pedra chentza impastu, a muru sicu / perda burda = foedhandho de pedra metallífera, chi no portat metallu, itl stèrile Synonyms e antonyms burdiscu / agreste, arrui 2, aurdu, eremidu, faràstigu, gurdu | ctr. legítimu / masedu Idioms csn: sonu b. = sonu surdu, de campana iscannia; fizu fatu a burdinu = burdiscu, fatu a sa fancedhina Sentences maigantas ndhe amus bidu cun su burditu a pala pianghendhe s'insoro sorte mala ◊ cussa fémina at fatu su burdu: s'ómine l'aiat ingannada ◊ si fatzu unu burdu sendi bagaria at a èssi destinu chi depia passai! 2. làtia burda ◊ ant serradu su cunzadu a muru burdu 3. sas campanas tinniant burdas marusini istonadu Etymon ltn. burdus Translations French illégitime, bâtard, sauvage English illegitimate, bastard, wild Spanish ilegítimo, bastardo, silvestre Italian spùrio, bastardo, selvàtico German unehelich, Bastard wild, Wilde.

campulínu , agt Definition nau de erba, chi est de campu, chi faet a sola, chentza prantada Synonyms e antonyms agreste | ctr. masedu Sentences sunt bodhindhe frores campulinos Translations French sauvage English wild Spanish silvestre Italian campèstre German ländlich.

carduéru , nm: cardureu, carduvreu, garduleu Definition de totugantos is cardos, su chi prus si assimbígiat a sa cranciofa, bonu meda po alimentu (sa crosta, su cambu e su canciofitu, chi però est prus ispinosu) Synonyms e antonyms bardueru, cardugureu, gureu Sentences a su carduvreu no li andhat meda s'aspríghine: menzus sa fava Scientific Terminology rba, Cynara cardunculus ssp. cardunculus Etymon ltn. carduus verus Translations French artichaut sauvage English wild artichoke Spanish cardo de Castilla Italian carciòfo selvàtico German spanische Artischocke.

castagnòla , nf: castangiola 2, castanzola Definition tafaranu areste o gardu tridicale, genia de erba chi faet asuta che una castàngia, dha papant is porcos a forrogu, bogat unu frorighedhu biancu Scientific Terminology rba, Romulea bulbocodium Etymon srd. Translations French faux safran English wild saffron Spanish tipo de azafrán Italian zafferano selvàtico German wilder Safran.