Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

disigàre , vrb Definition bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agummai coment'e consumàresi de sa tisichéntzia Synonyms e antonyms indisicare, indisichire Etymon srd. Translations French se consumer de douleur, avoir de la peine English to grow sad, to pine away Spanish debilitarse por el dolor Italian intristire, consumarsi per dolóre German sich verzeheren.

dormidèra , nf Definition sa pubúntzula (o conca) inue faet su sèmene su pabaule comente perdet su frore Sentences mi portàst a ispibionai dormideras e ispigas, candu fui pipiu Scientific Terminology rbr Etymon spn. (a)dormidera Translations French capsule du coquelicot English poppy-head Spanish cápsula de la amapola (papaver rhoeas), adormidera (es el papaver somniferum) Italian càpsula del papàvero German Mohnkapsel.

dugonàre , vrb Definition bufare meda Etymon srd. Translations French boire comme une éponge English to booze Spanish empinar el codo Italian bére spésso e mólto German saufen.

forrogadúra , nf Definition su murigare sa terra comente faent is procos, su cricare cosa murigandho totu Synonyms e antonyms aterru, corrovu, farrogu, forrogóngiu, forroxamentu, isforrogu, terradura, tuinzu Etymon srd. Translations French fouiller du groin English rummage Spanish el hozar del puerco Italian grufatura German Wühlen.

frobbàdu , nm Definition una calidade de àghina bianca, e de binu, chi assimbígiat a su nuragus Translations French raisin "torbato" English kind of white grapes Spanish cepa de uva blanca y el vino que da Italian torbato German eine sardische Wein sorte (trauben).

frochitàda, frochitàra , nf: fruchetada, furchetada Definition su tanti de cosa chi si podet pigare cun sa frochita Sentences aditzu aditzu ndi apu acudiu una frochitada de cussus macarronis! ◊ mi fatzu una frochitaredha de pasta a prandi Translations French fourchetée English forkful Spanish comida que cabe en el tenedor Italian forchettata German Gabel, Gabelvoll.

frullanàre , vrb Definition messare fenu a frullana Synonyms e antonyms farciae Etymon srd. Translations French faucher le foin English to scythe Spanish segar, cortar el heno Italian falciare il fièno German heuen.

gamedhàre , vrb: amedhare* Definition betare apare totu a unu duos tàgios de bestiàmene, avesare is angiones a abbarrare impare cun is àteros, is pegos noos a abbarrare in su tàgiu, a cònnoschere su pastore, ammasedare; nau de gente, fàere amedhu, avesare a istare impare cun is àteros Synonyms e antonyms abbamare, acedhae, achedhonare, aggamai, aggrustare, ammeschiare, ingamai | ctr. iscamedhare, stagiai Sentences sas balenas allatant che a sos animales chi gamedhamus Translations French socialiser, habituer un animal à vivre l'un avec l'autre English to socialize Spanish acostumbrar al ganado a vivir en el rebaño, socializar Italian abituarsi alla compagnìa, socializzare German vergesellschaften, sozialisieren.

giàchida , nf Definition su istare o abbarrare in letu, crocaos; nau de una cosa, su èssere posta coment'e crocada Etymon srd. Translations French position couchée English lying, posture Spanish el estar acostado Italian giacitura German Liegen.

giungidúra , nf: zunghidura Definition su giúnghere is boes Synonyms e antonyms agiobadura, agiuamentu Etymon srd. Translations French mise sous le joug English yoking Spanish el uncir Italian aggiogaménto German Einspannen ins Joch.

grisài , vrb: aggrisare, crisare, grisare 1 Definition nau mescamente de su Sole e de sa Luna, cambiare colore, fàere iscuru, giare prus paga lughe candho Terra e Luna che arresurtant unu ananti de s’àteru e si faent umbra; iscumpàrrere, coment'e cuandhosi, essire de sa vista, fintzes serrare is ogos; assicare, aumbràresi, salargiare; nau de animale fémina, sentire de angiare Synonyms e antonyms incrisare, irgrisire / aclisare Sentences candho l'ant a cantare "A porta ínferu" paris si ant a grisare sole e luna prontu abberindhe sa porta Lucíferu! ◊ si est grisada sa luna e no apu pótziu isparai a sirboni, a s'orbetu 2. oh tempus, fis tandho e ses como chena acamu, debbadas ti apo pessighidu, ma tue, lascinosu che colora, ti ses grisadu! (F.Murtinu)◊ su fumu grisat su colore asulu de s'aera ◊ sos ojos as grisadu e as lassadu trummentos in sos coros ◊ grisau ti fiast, chi no ti apu biu prus? 3. is brebeis si funt grisadas comenti ant biu a margiani ◊ una note sos anzones in s'annile si sunt grisaos e su pastore at pessau chi fit mariane Surnames and Proverbs prb: onzi cadhu lantadu a sa sedha si grisat Etymon itl. eclissare Translations French assombrir, éclipser English moon darkening Spanish obscurecerse el sol o la luna, obscurecer Italian mutare, oscurarsi German sich verfinstern.

ifegàre , vrb: irfecare, iscegiai, isfegare, sfegiai Definition cambiare su binu a un'àtera carrada po no dhu lassare in sa feghe; isturdire s’imbriaghera, caciare su binu bufau Synonyms e antonyms ilbarulire, ismarmire, scexiai / bombitai, caciae Sentences su binu fit ispetziale e babbu, pustis de l'àere ifegadu, lu poniat in ampullas e carradellos minores ◊ a primos de su mese de nadale ilfegant su binu, sa prima bolta Etymon srd. Translations French cuver son vin English to get over one's drunkenness Spanish desollar, dormir el vino (la zorra, el lobo) Italian smaltire la sbòrnia German den Rausch ausschlafen.

iforràre , vrb: ifurrare, ilfurrare, inforrai, inforrare, inforrari, infurrare Definition su intrare o pònnere sa cosa (pruschetotu su pane) in su forru a còere o fintzes po asciutare bene / a./c. cun ilfurrare a logos narant bogare de su forru; pàrrere dimóniu ifurrendhe pilarda = arrennegadu meda Synonyms e antonyms inturrare | ctr. irfurrare, sciorrai Sentences cussa fémina candho cochent su pane la mutint a ifurrare ◊ su pane s'iforrat crú e si ndhe bogat cotu ◊ sa buca de su forru essit a sa lolla e acanta dhui est sa paja de inforrai e is fruconis ◊ su pani s'inforrat cun sa pàlia ◊ finidu de inforrare, tia Tatónia che franghiat sos istrezos ◊ apustis incunzadu, pro pònnere su pane in sa mesa tocat a prugare, samunare, maghinare, suíghere, infurrare… Etymon srd. Translations French enfourner English to bake Spanish enhornar, cocer el pan Italian infornare German einschieben.

ifutíre , vrb: irfutire, sfutiri Definition pigare a befa, leare in giru Synonyms e antonyms cantonare, irfútere*, strochillai Sentences l'ifutiat nèndheli chi tantu no bi resessiat Translations French se payer la tête, se ficher English to pull s.o's leg Spanish tomar el pelo Italian sfóttere German aufziehen.

ilviàre , vrb: irbiare, irviare, isviare, iviare Definition pèrdere o fàere pèrdere tempus, tènnere o giare istrobbu; fintzes cambiare camminu, orruga, fàere a mancu, evitare, fintzes firmare unu fàere po unu pagu, cessare unu tanti de tempus Synonyms e antonyms isdrobbare / cassiare, disviare / tasire Sentences no m'irbies, no mi perdas tempus ca tenzo presse! ◊ amus irbiadu ca fimus tratesos faghindhe àteru ◊ che at bénnidu zente e mi at irbiadu, sinono a como aio àpidu finidu ◊ bi cheret pagu a fàghere cussu, ma depo tasire sa faina mia e irbio etotu!◊ pro fàghere su cumandhu a tie apo irbiadu sa faina mia 2. pro andhare a Tàtari sunt isviendhe zoronadas ◊ sos pastores pigaiant a bidha su manzanu de sa festa pro no isviare sa die innanti ◊ no bi at tempus de isviare, cun totu custu tribàgliu! 3. innanti de isviare, sos messajos onzi sero sedaiant su laore messadu ◊ bisonzavat a non colare in sos lutrarjos pro irviare de s'afungare sas rotas Translations French perdre ou faire perdre son temps English to waste one's time Spanish perder el tiempo Italian pèrdere o far pèrdere tèmpo German Zeit verlieren.

imbujài, imbujàre , vrb Definition fàere o essire iscurosu, nau prus che àteru de su chelu e fintzes de sa bisura de chie s’intristat; fàere una cosa o chistione prus pagu crara Synonyms e antonyms abbujare | ctr. isclarire / crarire Sentences s'issuriadorzu est candho est imbujandhe ◊ si est peasu su bentu e su chelu si est imbujau ◊ sa Terra si fut imbujada, pariat torrada sa noti 2. ant imbujadu sas resones craras! Translations French s'assombrir English to darken Spanish obscurecer, fruncir el ceño Italian rabbuiarsi German sich verfinstern.

immelmadúra , nf Definition su immermare Synonyms e antonyms irmamadura 2. tenzo duas dies de immelmadura e sa faina in binza est fata! Etymon srd. Translations French ébourgeonnement, ébourgeonnage English pruning Spanish el despimpollar Italian scacchiatura German Ausgeizen.

imprinzónzu , nm Definition su impringiare Synonyms e antonyms impringiàu, imprinzu, ingraidànscia Etymon srd. Translations French action de rendre grosse English gravidity Spanish el preñar Italian ingravidaménto German Schwängerung.

incaminàre , vrb: incamminai Definition cumenciare a andhare, cumenciare su camminu, su viàgiu, pònnere in o ammostare su camminu (bonu) de fàere; fàere andhare, bogandhoche a ccn. Synonyms e antonyms comentzari, incarrebai, tocai 1 Sentences Deus at a incamminai is passus nostus in sa bia de sa paxi ◊ sa cussorza che fit atesu e si fit incamminadu luego ◊ sa chistioni si podit incamminai fàcias a su giustu ◊ candho creias chi fist arrivadu ti fist pagu prima incaminendhe ◊ s'afari est incamminau ◊ incamminarí e bai a s'ortixedhu! 2. is serbidoras nci dhas apu incamminadas totu: sa cosa mi dha fàciu dèu Translations French acheminer English to begin Spanish emprender el camino, encaminar Italian avviare German sich auf den Weg begeben.

incanidúra , nf Definition su si fàere canu, murru de pilos Synonyms e antonyms incanida, incaninzu Etymon srd. Translations French blanchissement des cheveux English turning white Spanish el encanecer Italian incanutiménto German Ergrauen.