Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

disigàre , vrb Definitzione bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agummai coment'e consumàresi de sa tisichéntzia Sinònimos e contràrios indisicare, indisichire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se consumer de douleur, avoir de la peine Ingresu to grow sad, to pine away Ispagnolu debilitarse por el dolor Italianu intristire, consumarsi per dolóre Tedescu sich verzeheren.

dormidèra , nf Definitzione sa pubúntzula (o conca) inue faet su sèmene su pabaule comente perdet su frore Frases mi portàst a ispibionai dormideras e ispigas, candu fui pipiu Terminologia iscientìfica rbr Ètimu spn. (a)dormidera Tradutziones Frantzesu capsule du coquelicot Ingresu poppy-head Ispagnolu cápsula de la amapola (papaver rhoeas), adormidera (es el papaver somniferum) Italianu càpsula del papàvero Tedescu Mohnkapsel.

dugonàre , vrb Definitzione bufare meda Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu boire comme une éponge Ingresu to booze Ispagnolu empinar el codo Italianu bére spésso e mólto Tedescu saufen.

forrogadúra , nf Definitzione su murigare sa terra comente faent is procos, su cricare cosa murigandho totu Sinònimos e contràrios aterru, corrovu, farrogu, forrogóngiu, forroxamentu, isforrogu, terradura, tuinzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fouiller du groin Ingresu rummage Ispagnolu el hozar del puerco Italianu grufatura Tedescu Wühlen.

frobbàdu , nm Definitzione una calidade de àghina bianca, e de binu, chi assimbígiat a su nuragus Tradutziones Frantzesu raisin "torbato" Ingresu kind of white grapes Ispagnolu cepa de uva blanca y el vino que da Italianu torbato Tedescu eine sardische Wein sorte (trauben).

frochitàda, frochitàra , nf: fruchetada, furchetada Definitzione su tanti de cosa chi si podet pigare cun sa frochita Frases aditzu aditzu ndi apu acudiu una frochitada de cussus macarronis! ◊ mi fatzu una frochitaredha de pasta a prandi Tradutziones Frantzesu fourchetée Ingresu forkful Ispagnolu comida que cabe en el tenedor Italianu forchettata Tedescu Gabel, Gabelvoll.

frullanàre , vrb Definitzione messare fenu a frullana Sinònimos e contràrios farciae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faucher le foin Ingresu to scythe Ispagnolu segar, cortar el heno Italianu falciare il fièno Tedescu heuen.

gamedhàre , vrb: amedhare* Definitzione betare apare totu a unu duos tàgios de bestiàmene, avesare is angiones a abbarrare impare cun is àteros, is pegos noos a abbarrare in su tàgiu, a cònnoschere su pastore, ammasedare; nau de gente, fàere amedhu, avesare a istare impare cun is àteros Sinònimos e contràrios abbamare, acedhae, achedhonare, aggamai, aggrustare, ammeschiare, ingamai | ctr. iscamedhare, stagiai Frases sas balenas allatant che a sos animales chi gamedhamus Tradutziones Frantzesu socialiser, habituer un animal à vivre l'un avec l'autre Ingresu to socialize Ispagnolu acostumbrar al ganado a vivir en el rebaño, socializar Italianu abituarsi alla compagnìa, socializzare Tedescu vergesellschaften, sozialisieren.

giàchida , nf Definitzione su istare o abbarrare in letu, crocaos; nau de una cosa, su èssere posta coment'e crocada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu position couchée Ingresu lying, posture Ispagnolu el estar acostado Italianu giacitura Tedescu Liegen.

giungidúra , nf: zunghidura Definitzione su giúnghere is boes Sinònimos e contràrios agiobadura, agiuamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mise sous le joug Ingresu yoking Ispagnolu el uncir Italianu aggiogaménto Tedescu Einspannen ins Joch.

grisài , vrb: aggrisare, crisare, grisare 1 Definitzione nau mescamente de su Sole e de sa Luna, cambiare colore, fàere iscuru, giare prus paga lughe candho Terra e Luna che arresurtant unu ananti de s’àteru e si faent umbra; iscumpàrrere, coment'e cuandhosi, essire de sa vista, fintzes serrare is ogos; assicare, aumbràresi, salargiare; nau de animale fémina, sentire de angiare Sinònimos e contràrios incrisare, irgrisire / aclisare Frases candho l'ant a cantare "A porta ínferu" paris si ant a grisare sole e luna prontu abberindhe sa porta Lucíferu! ◊ si est grisada sa luna e no apu pótziu isparai a sirboni, a s'orbetu 2. oh tempus, fis tandho e ses como chena acamu, debbadas ti apo pessighidu, ma tue, lascinosu che colora, ti ses grisadu! (F.Murtinu)◊ su fumu grisat su colore asulu de s'aera ◊ sos ojos as grisadu e as lassadu trummentos in sos coros ◊ grisau ti fiast, chi no ti apu biu prus? 3. is brebeis si funt grisadas comenti ant biu a margiani ◊ una note sos anzones in s'annile si sunt grisaos e su pastore at pessau chi fit mariane Sambenados e Provèrbios prb: onzi cadhu lantadu a sa sedha si grisat Ètimu itl. eclissare Tradutziones Frantzesu assombrir, éclipser Ingresu moon darkening Ispagnolu obscurecerse el sol o la luna, obscurecer Italianu mutare, oscurarsi Tedescu sich verfinstern.

ifegàre , vrb: irfecare, iscegiai, isfegare, sfegiai Definitzione cambiare su binu a un'àtera carrada po no dhu lassare in sa feghe; isturdire s’imbriaghera, caciare su binu bufau Sinònimos e contràrios ilbarulire, ismarmire, scexiai / bombitai, caciae Frases su binu fit ispetziale e babbu, pustis de l'àere ifegadu, lu poniat in ampullas e carradellos minores ◊ a primos de su mese de nadale ilfegant su binu, sa prima bolta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cuver son vin Ingresu to get over one's drunkenness Ispagnolu desollar, dormir el vino (la zorra, el lobo) Italianu smaltire la sbòrnia Tedescu den Rausch ausschlafen.

iforràre , vrb: ifurrare, ilfurrare, inforrai, inforrare, inforrari, infurrare Definitzione su intrare o pònnere sa cosa (pruschetotu su pane) in su forru a còere o fintzes po asciutare bene / a./c. cun ilfurrare a logos narant bogare de su forru; pàrrere dimóniu ifurrendhe pilarda = arrennegadu meda Sinònimos e contràrios inturrare | ctr. irfurrare, sciorrai Frases cussa fémina candho cochent su pane la mutint a ifurrare ◊ su pane s'iforrat crú e si ndhe bogat cotu ◊ sa buca de su forru essit a sa lolla e acanta dhui est sa paja de inforrai e is fruconis ◊ su pani s'inforrat cun sa pàlia ◊ finidu de inforrare, tia Tatónia che franghiat sos istrezos ◊ apustis incunzadu, pro pònnere su pane in sa mesa tocat a prugare, samunare, maghinare, suíghere, infurrare… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfourner Ingresu to bake Ispagnolu enhornar, cocer el pan Italianu infornare Tedescu einschieben.

ifutíre , vrb: irfutire, sfutiri Definitzione pigare a befa, leare in giru Sinònimos e contràrios cantonare, irfútere*, strochillai Frases l'ifutiat nèndheli chi tantu no bi resessiat Tradutziones Frantzesu se payer la tête, se ficher Ingresu to pull s.o's leg Ispagnolu tomar el pelo Italianu sfóttere Tedescu aufziehen.

ilviàre , vrb: irbiare, irviare, isviare, iviare Definitzione pèrdere o fàere pèrdere tempus, tènnere o giare istrobbu; fintzes cambiare camminu, orruga, fàere a mancu, evitare, fintzes firmare unu fàere po unu pagu, cessare unu tanti de tempus Sinònimos e contràrios isdrobbare / cassiare, disviare / tasire Frases no m'irbies, no mi perdas tempus ca tenzo presse! ◊ amus irbiadu ca fimus tratesos faghindhe àteru ◊ che at bénnidu zente e mi at irbiadu, sinono a como aio àpidu finidu ◊ bi cheret pagu a fàghere cussu, ma depo tasire sa faina mia e irbio etotu!◊ pro fàghere su cumandhu a tie apo irbiadu sa faina mia 2. pro andhare a Tàtari sunt isviendhe zoronadas ◊ sos pastores pigaiant a bidha su manzanu de sa festa pro no isviare sa die innanti ◊ no bi at tempus de isviare, cun totu custu tribàgliu! 3. innanti de isviare, sos messajos onzi sero sedaiant su laore messadu ◊ bisonzavat a non colare in sos lutrarjos pro irviare de s'afungare sas rotas Tradutziones Frantzesu perdre ou faire perdre son temps Ingresu to waste one's time Ispagnolu perder el tiempo Italianu pèrdere o far pèrdere tèmpo Tedescu Zeit verlieren.

imbujài, imbujàre , vrb Definitzione fàere o essire iscurosu, nau prus che àteru de su chelu e fintzes de sa bisura de chie s’intristat; fàere una cosa o chistione prus pagu crara Sinònimos e contràrios abbujare | ctr. isclarire / crarire Frases s'issuriadorzu est candho est imbujandhe ◊ si est peasu su bentu e su chelu si est imbujau ◊ sa Terra si fut imbujada, pariat torrada sa noti 2. ant imbujadu sas resones craras! Tradutziones Frantzesu s'assombrir Ingresu to darken Ispagnolu obscurecer, fruncir el ceño Italianu rabbuiarsi Tedescu sich verfinstern.

immelmadúra , nf Definitzione su immermare Sinònimos e contràrios irmamadura 2. tenzo duas dies de immelmadura e sa faina in binza est fata! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ébourgeonnement, ébourgeonnage Ingresu pruning Ispagnolu el despimpollar Italianu scacchiatura Tedescu Ausgeizen.

imprinzónzu , nm Definitzione su impringiare Sinònimos e contràrios impringiàu, imprinzu, ingraidànscia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de rendre grosse Ingresu gravidity Ispagnolu el preñar Italianu ingravidaménto Tedescu Schwängerung.

incaminàre , vrb: incamminai Definitzione cumenciare a andhare, cumenciare su camminu, su viàgiu, pònnere in o ammostare su camminu (bonu) de fàere; fàere andhare, bogandhoche a ccn. Sinònimos e contràrios comentzari, incarrebai, tocai 1 Frases Deus at a incamminai is passus nostus in sa bia de sa paxi ◊ sa cussorza che fit atesu e si fit incamminadu luego ◊ sa chistioni si podit incamminai fàcias a su giustu ◊ candho creias chi fist arrivadu ti fist pagu prima incaminendhe ◊ s'afari est incamminau ◊ incamminarí e bai a s'ortixedhu! 2. is serbidoras nci dhas apu incamminadas totu: sa cosa mi dha fàciu dèu Tradutziones Frantzesu acheminer Ingresu to begin Ispagnolu emprender el camino, encaminar Italianu avviare Tedescu sich auf den Weg begeben.

incanidúra , nf Definitzione su si fàere canu, murru de pilos Sinònimos e contràrios incanida, incaninzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu blanchissement des cheveux Ingresu turning white Ispagnolu el encanecer Italianu incanutiménto Tedescu Ergrauen.