Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbaltàre , vrb: abbastare, abbastai, baltare* Definition nau de css. cosa, chi dhu'est su tanti chi serbit o chi si bolet / abbastare si tiat!… = no faghet a istare ifatu a totugantu, no si abbastat mai Synonyms e antonyms | ctr. faltare, mancai Sentences machine cantu ant fatu a fontomare no podet abbastare mente umana ◊ si ti abbastat s'ànimu beni a mi tocare!…◊ su chi tengu no mi abbastat ◊ si no ti abbastat domandandi àteru! ◊ mi abbastat chi de a mie ti ammentes! 2. abbastare si tiat a totu custas ispesas!… Translations French suffire English to be enough Spanish bastar, alcanzar Italian bastare German genügen.

abbengàre , vrb Definition incantare cun abbengos, mantènnere a unu cun contos o chistiones chi praghent o incantant meda e atontant puru; cricare de si tènnere o de dhu tènnere contu de alimentu, a unu Synonyms e antonyms abbaucare, abbanghelare, abbentai, atraucare / abbalaucare, abbelare, abberelare, atolondrai, atontonare, scilibriri, stolondrai Sentences sirenas, cantendhe, abbengaiant sos marineris chi capitaiant a s'ala issoro ◊ sa zente, a sos contados de Ulisse, ndhe restat dilliriada, abbengada ◊ cun custu zogu su pitzinnu si abbengat Translations French hébéter English to be bewildered Spanish embelesar Italian imbambolare German bezaubern.

abbentài , vrb: abbentare Definition abbarrare coment'e incantau / abbentare sos pitzinnos = giogai is pipius Synonyms e antonyms abbanghelare, atraucare / abbalaucare, abberelare, ammadainare, asturdire, atolondrai, atontonare, ispantai, scilibriri Etymon srd. Translations French être abasourdi English to be astonished Spanish asombrarse, pasmarse, embelesarse Italian sbalordirsi German verblüfft.

abberelàre , vrb Definition coment'e meravigliare meda de lassare o istare coment'e chentza cumprèndhere Synonyms e antonyms abbalaucare, abbengare, abbentai, asturdire, atolondrai, atontonare, iselentare, scilibriri, stolondrai Sentences deo mi abberelai bisàndhemi sa terra mia Translations French abasourdir English to amaze, to be amaze Spanish quedarse pasmado, asombrado Italian stupefarsi, sbalordire German staunen, verblüffen.

abbratzetàre , vrb Definition pigare a s'abbratzeta Etymon srd. Translations French prendre bras dessus, bras dessous English to be arm in arm with s.o. Spanish cogerse del brazo Italian prèndere sótto bràccio German sich einhängen.

abbrumài , vrb Synonyms e antonyms arnai, azannarare, pipionire, pubujonare 2. sa barca est abbrumada Etymon srd. Translations French se vermouler English to be worm eaten Spanish carcomer Italian tarlare German wurmstichig machen.

abejài , vrb Definition pentzare meda o èssere apedhiau a calecuna cosa (giogu, trebbalu, àteru), agiummai maniàticu Sentences ma lah ca est abejau cun cussa loredha, lah!… Translations French se fixer English to be a stickler Spanish tener manía Italian avére una fissazióne German eine fixe Idee haben.

achibberàre , vrb Definition essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu Synonyms e antonyms achighiristai, altivai, incaboniscai, inchibberare, inchighiristai / abbetiae, afutare, airai, arrabbiai, arrannegai, inchietae, incrabudhire, infelai, infuterare, renignai / afíere Etymon srd. Translations French s'obstiner, s'entêter, se mettre en colère English to be obstinate, to get angry Spanish hincharse, obstinarse, irritarse Italian incaponire, adirare German sich versteifen, sich entrüsten.

acimbellài , vrb rfl Definition istare in pentzamentu e fintzes su si pigare dispraxere po calecunu bisóngiu o dificurtade, portare cimbellas in conca Synonyms e antonyms apinnicare, apistichinzare assudhire, insudhire Sentences fut totu acimbellau chi no agatàt genti a donai su sànguini, ca depint operai a sa mulleri ◊ no t'acimbellis po sa cosa de pagai: prega po sa saludi! ◊ immoi ca iscís chi est arribbendi acabbadha de ti acimbellai! Etymon srd. Translations French se préoccuper English to be worried Spanish preocuparse Italian preoccuparsi German besorgt sein.

acivíre, acivíri , vrb: atzivire Definition su bastare cun pagu po fàere cosa meda, nau de cundhimentos o cosas chi si aciunghent a un'àtera po dhi giare una calidade diferente; su bastare de sa cosa a unu bisóngiu, fintzes su frunire unu logu o una domo de su chi dhi bisòngiat Synonyms e antonyms achipire, achivire, fornire Sentences custa tinta atzivit meda: cun custu pagu che apo illatadu totu cussu muru ◊ atzivit un'ira cussu piberonedhu ruju: est bastadu una puntighedha cantu s'ungra pro dare su picante a totu su mànigu ◊ cust'ozu atzivit meda ca sa cosa chi fries no ndh'atzupit nudha 2. s'ortalíscia pro totu est atzivida ◊ sendhe atzividu de totu, aite a leare s'anzenu?!◊ cosa a papare bi ndh'at pro ndhe atzivire unu ristorante! 3. a sa chi fuit in allerga bajania e deviat atzivire su cuviu a mente frimma, lestra sa manu curriat pro achipire in s'arminzu 4. sa domo tantu no la tenet bene atzivida!…◊ tziligherta, espu, fromiga… totus a issuciare pibione naendho chi Deus dhos at fatos pro èssere acividos (A.Barra) Etymon itl. accivire Translations French être efficace English to be effective Spanish ser eficaz Italian èssere efficace German ergiebig sein.

aconchizàre , vrb Definition abbetiare po calecuna cosa Synonyms e antonyms abbetiae Etymon srd. Translations French s'obstiner English to be obstinate Spanish emperrarse Italian incaparsi German sich versteifen.

adduràe, addurài, adduràre , vrb Definition tratènnere, sighire e istare in su matessi logu; istentare, lassare passare tropu tempus Synonyms e antonyms abarrai, afrimai, aturai, imbarare, tratèniri / istentae, tricare | ctr. andai, tocai 1 Sentences addura, no ti che andhes! ◊ pentzat chi su meri addurat a torrai ◊ si adduras drommida e preitosa, a manu tua ti ses iscavendhe pro cantu durat mundhu úmida losa! (Prantaferru) ◊ cudhu si ch'est andhadu e isse s'est adduradu inie ◊ serra: chie est intro addurat intro, chie est fora addurat fora! ◊ addura frimmu! 2. addurat a si ndi arregordai ◊ apu addurau tropu a mi cumbinci Etymon ctl. aturar-se Translations French rester, tarder English to stay, to be late Spanish tardar, demorar Italian restare, tardare German bleiben, aufhalten.

afateriài, afateriàre , vrb: fanteriai Definition istare faendho calecuna cosa, a su fae fae, nau siat po su mannu chi cricat de fàere cosa de importu e siat po su piticu chi faet cosa giogandho Synonyms e antonyms afaterionare, afrachetai, cuntronai, tragujai, tranchinare Sentences cussus intrant e faint e afatériant! Translations French s'affairer English to be busy Spanish trajinar Italian sfaccendare German hantieren.

afiolàre , vrb: afiorare Definition acostire sa terra a calecuna cosa prantada; apretare su fàmene, unu bisóngiu, bènnere fàmene o bisóngiu forte Synonyms e antonyms assacarrare / apretai, sighire Translations French presser English to be hot on s.o.’s Spanish apremiar, acuciar (hambre, otro) Italian incalzare (della fame, di altro) German bedrängen.

aflachiài , vrb: afrachiai Definition èssere fracu, lenu, débbile, fartare in calecuna cosa, tènnere neghe / afrachiai in sa fidi = àere una fide no tantu frimma, pagu segura Synonyms e antonyms ifrachire Etymon srd. Translations French être faible English to be weak Spanish flaquear Italian èssere débole, vacillare German schwach sein, schwanken.

afroscàre , vrb rfl: afruscare Definition coment'e bogare pigionatzos, nau fintzes in su sensu de crèschere, fàere a ómine po sa capacidade de fàere fígios Synonyms e antonyms ifroscare / acimbellai Sentences su pisedhu fit afruscadu ca no ischiat comente fàghere a si ch'essire dae sa conchedha Translations French se préoccuper, atteindre l'âge de la puberté English to be worried, to become pubertal Spanish preocuparse, desarrollarse Italian preoccuparsi, divenir pùbere German sich Sorgen machen, geschlechtsreif werden.

aggrillàu , agt Definition nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca Synonyms e antonyms acascabellau, dengosu, schinitzosu Etymon srd. Translations French qui est plein de lubies English to be full of whims Spanish soliviantado Italian che ha grilli per la tèsta German wer Grillen im Kopf hat.

allagrociài , vrb Definition giare, pònnere, impromítere a meda, prus de su necessàriu, sestare in mannu Synonyms e antonyms abbundai Translations French exagérer English to be free Spanish excederse Italian largheggiare German freigebig sein.

alleporedhàre , vrb Definition èssere alligros; èssere o bènnere in calore Synonyms e antonyms alleporizare, apudhai, apudhichinare, incaboniscai, ingrigliare / insuai Etymon srd. Translations French ragaillardir English to make cocky, to be merry Spanish estar alegre, estar cachondo Italian èssere allégro, ringalluzzare German fröhlich sein, eitel werden.

alvinàre , vrb: avrinare Definition pigare frina (ingòllere cosa mala), zúghere sos bundhos, ispramare, pigare assíchidu malu Synonyms e antonyms acicai, arviai, spramai Sentences e fintzas custu séculu avrinadu in nues de fumu abboghinendhe iscràdiat in sos fundhales grogos de s'última mania (L.Mele) 2. su pisedhu, asciuconadu malamente, che fit cúrridu avrinendhe a coas de sa mama ◊ sa morte los at fatos avrinare: che los at dados suta unu càmiu ◊ timia che a sa frea e mi ponia a cúrrere avrinadu Etymon srd. Translations French effrayer English to frighten, to be obsessed Spanish espantar, estar obseso Italian spaventare, èssere ossèsso German erschrecken, besessen sein.