acalaízu , avb Definition pagu pagu Synonyms e antonyms acalapena, addizu, apenas Sentences e bandho e li do un'ispuntone e che essit su tiru chi acalaizu at dadu unu suspiru ◊ est acalaizu cuadu ◊ cussas fint mortas candho fia pitzinna e acalaizu mi las ammento Etymon srd. Translations French tout juste English scarcely Spanish poco Italian appéna German kaum.

acoítu , avb: acuitu Definition a coitu, coitandho, de inoghe a pagu tempus, a pag'ora, ma fintzes chitzo Synonyms e antonyms allestru, debresse, impresse, luego Sentences dae inoghe deo mi ne anno acoitu ◊ cussa cosa si púrdiat acuitu ◊ sa pipia pesat acoitu cummente a sempre 2. issu crocat e pesat puru acuitu Etymon srd. Translations French tout de suite English at once Spanish enseguida Italian sùbito German sofort.

afàca , avb, prep: afache, afaci, afacu Definition si narat de logu e de tempus puru candho est ananti de si bíere o acanta Synonyms e antonyms acanta, acultu, aproba Idioms csn: afaca mia, tua, sua (o fintzas afaca a mie)= in dainanti meu, tou, sou; afaca apare = acanta s'unu a s'àteru Sentences istaiant in sas domos de afacu ◊ in trenu at viagiadu cun unu satzeldote afacu ◊ si cramaiat sa cane afaca arrejonèndhela che unu cristianu ◊ custa genti de afaci dèu dha timu, ca funt brúscius ◊ fiat caentandhosi afaca de sa geminera ◊ candho biet arribbandhe su tzeracu dhu tzírriat afaca sua 2. sa Pasca est afaca ◊ candho ant a comintzare a sutzèdere custas cosas sa libberascione bostra est afaca ◊ si li sunt acurtziados afaca Etymon ltn. ad facies Translations French tout près, près de English near Spanish cerca Italian vicino German nah.

ammantadórzu, ammantadróxu , nm: ammuntadorzu Definition totu su chi serbit po ammontare, mescamente in su letu: ammantadorzu est fintzes sa de duas partes de unu mutetu Synonyms e antonyms ammontu, ammuntolzu, assacarru, carralzamenta, carrarzura, cobertógliu, coguzu, cubutóngiu, cucutzura, cugutzadorza, incarralzu / torrada Sentences àtzia is ammantadroxus e làssami biri sa brentixedha po biri ita tenis! ◊ addaghi si corcat, sas nues li faghent de ammuntadorzu Scientific Terminology ts Etymon srd. Translations French tout ce qui sert à couvrir English covering Spanish mantas Italian tutto ciò che serve per coprirsi, le copèrte del lètto German Decken.

ammóntu , nm: ammuntu Definition su ammontare; calesiògiat cosa chi serbit po carragiare, a bestire / cotzare sos ammuntos in su letu = pinnigare sos oros a parte de fora, a s'ala de cabita Synonyms e antonyms afiagnu, ammantu, assacarru, carrarzura, coguzu, cucutzura, cugutzadorza Sentences a su piciochedhu ndhe dhi leat is ammontos po ndhe dhu fàere pesare! ◊ si est imboligau menzus in sos ammuntos e torrau a ormire ◊ a Cristos l'ant postu in sa rughe sen'ammuntu ◊ falaiat su lentore e deo sen'ammuntu! ◊ sa pinneta giughiat s'ammuntu de fenu e sida Etymon srd. Translations French couverture, tout ce qui sert à couvrir English everything useful to cover Spanish ropa Italian tutto ciò che serve per coprire, vestiàrio German Kleiderbestand.

apròba , avb, prep: aprobe, aprobi, apróbiu, aprope, aprova, aprove, proba Definition a pagu tretu, a pagu tempus, nau fintzes in su sensu de andhare bene a fàere ccn. cosa / gei est apróbiu!… = ch'est atesu meda Synonyms e antonyms acanta, acultu, afaca | ctr. atesu Sentences so essindhe ma no mi benit aprove a colare a sa Comuna ◊ si mi benit aprove lu tenzo! ◊ aproba est su Giudítziu universale: ma sos umanos vivent in delíriu e parent in continu carrasciale (P.Casu)◊ su fizu est aprova a recuire ◊ ge est a pinnicu e apróbiu cussu logu!… 2. che istat aprobe a Castedhu ◊ aprope a sa bidha bi at unu nurache ◊ sa barca fit aproba a che afundhare ◊ sunt aprobe a betare sa bòvida ◊ ch'est mesanote colada, aprove a sa una ◊ su Segnore est aprove de chie lu chircat Etymon srd. Translations French tout près, près de English near Spanish cerca Italian vicino German in der Nähe, neben.

arretepuntànti , agt Definition chi andhat deretu a css. logu o discursu o iscopu cun cóidu e decisione Translations French tout droit English straight Spanish rápido Italian difilato German geradeaus.

bótu 1 , avb: buta Definition de botu = de istrémpiu, a corpu Sentences candu dh'ant bistu si ndi funt pesaus de botu ◊ mi ant de botu giradu sas palas! ◊ m'ischidesi nervosu de unu botu ◊ su chelu si fit inchimeradu e caleit de botu sa irada de s'abba ◊ mancai surpréndiu de buta, candu su cuadhu si est postu a curri, no si fiat pérdiu de ànimu ◊ comente apo bidu deai, mi ndhe peso de botu, curro a sas bestes e mi pijo totu Surnames and Proverbs smb: Butta Translations French brusquement, tout à coup, soudainement English suddenly Spanish de repente Italian di scatto, all'improvviso German plötzlich.

chessighéssi , avb: chetzighetzi Definition manera de andhare o fintzes de si parare o istare (a sa muda, citios) Sentences si ndi funt torraus a andai chetzighetzi ◊ ca gei torrat, chetzighetzi! Etymon srd. Translations French tout tranquillement, penaud English very slowly Spanish despacio Italian lèmme lèmme, mògio German langsam, schlapp.

chiscusína , avb: coscusina, curcusina, cuscujina, cuscujinu, cuscusina, cuscusinu Definition a c. = agiummai a iscúsiu, foedhandho a boghe bàscia bàscia / ríere, faedhare a cuscusinu o a cuscusina = a iscusi, a boxi bàscia, a s'acua Synonyms e antonyms acua, iscúsia Sentences sos operajos fint befendhesindhe a chiscusina de su capiscuadra (N.Osu)◊ mastru Chicu si ndhe riet a cuscusinu ◊ bidindhe sos fizighedhos chentza manigare, girandhesiche pro no la bíere, a cuscusinu infundhiat sa farda cun rios de prantu ◊ fit mortu de risu, a cuscusinu Translations French tout bas English in a low voice Spanish en voz baja Italian sottovóce, sommessaménte German leise.

cogúzu , nm: cucuzu, cuguzu Definition totu su chi serbit a cuguzare, ammontare, fintzes a bestire; in su foedhóngiu, cosa nada in cobertantza, chi no si cumprendhet luego; genia de fogighedha o camisa chi portant imbodhigada is granos de una css. ispiga, e fintzes su granu etotu imbodhigau / faedhare in cuguzu = fuedhai in crobetàntzia, de una manera chi no si cumprendhet dereta, de pàrrere una cosa candho est un’àtera Synonyms e antonyms acavannu, ammuntolzu, assacarru, coberta, cucutzura, cubutóngiu, cugutzadorza, cugutzóngiu, cuzicura, incarralzu / crobetàntzia Sentences faghendhe de su letu sa grabbada a coguzu li ponet sa banita, a istèrrere li ponet sa fressada! Etymon srd. Translations French couverture, tout ce qui sert à couvrir English covering Spanish cobertura Italian copertura, tutto ciò che serve a coprire German Decke.

covacúra , nf Definition totu su chi si podet pònnere a covecu, po ammontu a calecuna cosa Synonyms e antonyms acavannu, ammantadroxu, assacarru, carrarzura, coberta, coguzu, cubutóngiu, cucutzura, cugutzadorza Sentences betare una cosa a covacura Etymon srd. Translations French couverture, tout ce qui sert à couvrir English coverings Spanish todo lo que cubre Italian tutto ciò che può servire per coprire German Decke.

cucutzúra , nf: cucuzura, cugugiura, cugutzura, cuguzura Definition totugantu su chi serbit po carragiare, de ammontu Synonyms e antonyms acavannu, ammantadroxu, ammuntolzu, assacarru, carralzamenta, carrarzura, coguzu, covacura, cubutóngiu, cugutzadorza, cuzicadura, cuzicura, incarralzu Etymon srd. Translations French tout ce qui sert à couvrir English covering Spanish cobertura Italian tutto ciò che serve per coprire German Decke.

disangrenàre , vrb Definition leare, bogare o pèrdere su sàmbene Synonyms e antonyms assangrare, dissambenare Translations French perdre tout son sang English to bleed Spanish desangrar Italian dissanguare German Blut entziehen, abzapfen.

illuègu, illuègus , avb: alluegus, lueco* Definition de innoghe a un’iscuta, apustis de un’iscuta, apustis de pag’ora o pagu tempus, chentza passare ora meda Synonyms e antonyms acoitu, luegamente Sentences su sàbudu apustis dhi cabat guta e Munserrada, biu ca iat giai pédriu fuedhu, mi mandat illuegus a tzerriai ◊ naradhi ca gei andu illuegus! Translations French tout de suite English at once Spanish enseguida Italian sùbito German sofort.

ingeniài , vrb: ingeniare, ingignai, inginnai, inginniai, inzeniare Definition andhare a géniu, èssere a gustu, pràghere; fàere sa cosa faendho a médiu fintzes si no est fàcile, pentzandhodhas totu, imbentandho calecuna cosa noa, diferente (mescamente in forma rfl.), fintzes cuncordare calecuna cosa; fàere s'inginna, s'incàsciu in is doas de is carradas po dhis pònnere is fundhos / i. a unu (nadu mescamente de fizos) = betàresi, tènnere su betu, s'assemizu de sos parentes; èssiri inginnau a… = èssere a zisa de…, fatu a…; inginnai trassas = trassai, ordiminzare carchi cosa a trassa Synonyms e antonyms geniare / abbirtiai, arragnare, imbentai, indeletare, inteltiare / cuncodrai / abbaradhare, abbelare, imbelare, indeosare Sentences a mimi no m'ingéniat: tropu arrústicu est! (A.Garau) 2. at biu s'ómini fracóngiu? at ingeniau a su babbu! ◊ sa fémina mala fait s'ómini trasseri e aici su pobidhu est custrintu a inginnai trassas po pòdiri papai ◊ su chi no tenit cosa de fai nd'inginnat de cosas!… 3. mi so ingeniadu a chircare ◊ cussu s'inzéniat a fàghere de totu, ma chentza fàghere no abbarrat ◊ pro bois m'inzénio a totu su chi poto ◊ cun carilloni e follas de iscraria inginnant una pipia de serbussu (G.Moi)◊ don Masedhu non iat mai ingeniau nudha: su bèni e su mali dh'iat fatu su fradi (I.Lecca)◊ mi depu ingeniai po unu tzichedhu de binu 4. tui ses inginnau a tiàulu! (G.Mura) Surnames and Proverbs prb: chie no s'inzéniat no campat Etymon itl. Translations French plaire, faire un peu de tout, s'arranger English to try hard, to go down well Spanish caer bien, ingeniárse Italian andare a gènio, ingegnarsi, industriarsi German gefallen, sich bemühen.

irvenàre , vrb: isvenare, svenai Definition bogare o pèrdere sàmbene meda Sentences su grodho abbenenat sa vida de sos pastores, ca s'anzone chi acatat irvenat ◊ est mortu isvenadu Etymon srd. Translations French perdre tout son sang English to bleed Spanish desangrar Italian dissanguare German Blut entziehen.

luèco , avb: alluegus, illuegu, luego, luegu, luegus Definition de innoghe a pag'ora, pag'ora o un'iscuta apustis, fintzes deretu, chentza ibertare nudha / luego luego = deretu, itl. immediataménte; luegu pesau, luegu crocau, luegu andau = apenas pesadu, corcadu, andhadu, luego deretu apustis; apo fatu luego = apu fatu impressi, coitendi, su chi fui fendi, su chi depia fai; apo luego fatu = seu acanta de acabbai su chi seu fendi Synonyms e antonyms acoitu, luegamente Sentences no istes a s'allora allora: beni luego! ◊ li at pedidu cosa e luego bi l'at dada ◊ cras andhamus a Núoro ma torramus luego ◊ bi so andhadu e mi at pagadu luego ◊ sa mama no aiat abbertu mancu buca chi su fizu luego ch'est curtu (G.Ruju) Etymon spn. luego Translations French tout de suite, immédiatement, aussitôt, vite English at once Spanish enseguida, pronto Italian sùbito, prèsto German sofort, bald, gleich, schnell.

manigiài, manigiàre , vrb: manitzare, manixai, manizare Definition pigare o portare in manu cosa po si ndhe serbire, po dh'impreare, po fàere, ma fintzes solu impreare, nàrrere; rfl. moveresindhe, fàere in lestresa Synonyms e antonyms ammaunire, impleai, maniestare Idioms csn: manigiai sa terra = arare, triballare sa terra; isciri m. su telefoninu = ischire totu ite e comente si faghet cun su telèfono cellulare; manizàresi a ccn. = chircare de dhu cumbínchere fintzas a fàere su chi no est giustu o no andhat bene, currúmpere puru Sentences arendi manígiat s'arau bèni meda ◊ manitzaiat sa urvajola a sa tzeca, canno fit arrabbiatu ◊ no manizant sos fusiles, ma pagu tziviles etotu sunt! ◊ su pei chi si manígiat de prus po guidai sa màchina est su deretu ◊ is fuedhus chi prus manixaus funt in sardu 2. cussa est genti chi viàgiat, bandat a teatru, si bistit bèni: si bit ca manígiat dinai meda! ◊ a chini no est abbituau, a manixai dinai dhi donat a conca 3. si no mi manizo, sos puzones no mi lassant ua in binza! ◊ manízadi, già los bides continu tuca tuca, sos colvos a su tou!…◊ mi apu a irballiai, ma in mangasinu dhui manígiat topis! 4. sa terra no fiat istétia manixada in s'istadi e po cussu no boliat arriscai a ndi seminai meda Etymon itl. Translations French manier, manipuler, manœuvrer, mettre tout son œuvre English to use, to manipulate Spanish manejar Italian maneggiare, manipolare, manovrare, adoperare German hantieren (herum), handhaben, gebrauchen.

mantéssi , agt, prn, avb: matessi, matéssiu Definition chi no est àteru, chi no est diferente (chentza cambiamentu de sing. a pl. e ne de m. a f.); impreau coment'e avb. inditat manera, in su sensu de deasi etotu, chentza diferéntzia (èssere su m.) Synonyms e antonyms acitotu, atotu Sentences si aimus postu su mantessi tempus pro zogare e istudiare aimus ischidu a Kant chei s'abba ◊ amus bidu sos matessi ómines, sas matessi féminas ◊ resessint a numenare in sa matessi manera sas matessi cosas ◊ babbu e fillu s'infriscant pighendi s'àcua de su matessi lavamanu ◊ sa luna giogàt in su celu luxendu e a su matessi tempus isprighendusia in d-una lacunedha de àcua 2. su matessi chi at faedhadu a tie at faedhadu a mie ◊ custos sunt sos matessi chi amus bidu in cudhane ◊ deo so su matessi chi tue as chistionadu s'annu passadu 3. sa lughe est paga ma lezo su matessi ◊ isse at fatu goi, e tue su matessi! ◊ fintzas si est de deris, su pane, lu cherzo su matessi ◊ andhe deo o andhes tue, pro contu meu est su matessi ◊ che a tie mantessi sunt bolados sos annos mios (F.Sechi) Etymon ctl. mateix Translations French même (adj.), lela même (pron), exactement, justement, vraiment (adv.), tout de même, quand même English same, equally, -self Spanish mismo Italian medésimo, stésso, pròprio, ugualménte German gleich.

«« Search again