acalaízu , avb Definizione pagu pagu Sinonimi e contrari acalapena, addizu, apenas Frasi e bandho e li do un'ispuntone e che essit su tiru chi acalaizu at dadu unu suspiru ◊ est acalaizu cuadu ◊ cussas fint mortas candho fia pitzinna e acalaizu mi las ammento Etimo srd. Traduzioni Francese tout juste Inglese scarcely Spagnolo poco Italiano appéna Tedesco kaum.

acoítu , avb: acuitu Definizione a coitu, coitandho, de inoghe a pagu tempus, a pag'ora, ma fintzes chitzo Sinonimi e contrari allestru, debresse, impresse, luego Frasi dae inoghe deo mi ne anno acoitu ◊ cussa cosa si púrdiat acuitu ◊ sa pipia pesat acoitu cummente a sempre 2. issu crocat e pesat puru acuitu Etimo srd. Traduzioni Francese tout de suite Inglese at once Spagnolo enseguida Italiano sùbito Tedesco sofort.

afàca , avb, prep: afache, afaci, afacu Definizione si narat de logu e de tempus puru candho est ananti de si bíere o acanta Sinonimi e contrari acanta, acultu, aproba Modi di dire csn: afaca mia, tua, sua (o fintzas afaca a mie)= in dainanti meu, tou, sou; afaca apare = acanta s'unu a s'àteru Frasi istaiant in sas domos de afacu ◊ in trenu at viagiadu cun unu satzeldote afacu ◊ si cramaiat sa cane afaca arrejonèndhela che unu cristianu ◊ custa genti de afaci dèu dha timu, ca funt brúscius ◊ fiat caentandhosi afaca de sa geminera ◊ candho biet arribbandhe su tzeracu dhu tzírriat afaca sua 2. sa Pasca est afaca ◊ candho ant a comintzare a sutzèdere custas cosas sa libberascione bostra est afaca ◊ si li sunt acurtziados afaca Etimo ltn. ad facies Traduzioni Francese tout près, près de Inglese near Spagnolo cerca Italiano vicino Tedesco nah.

ammantadórzu, ammantadróxu , nm: ammuntadorzu Definizione totu su chi serbit po ammontare, mescamente in su letu: ammantadorzu est fintzes sa de duas partes de unu mutetu Sinonimi e contrari ammontu, ammuntolzu, assacarru, carralzamenta, carrarzura, cobertógliu, coguzu, cubutóngiu, cucutzura, cugutzadorza, incarralzu / torrada Frasi àtzia is ammantadroxus e làssami biri sa brentixedha po biri ita tenis! ◊ addaghi si corcat, sas nues li faghent de ammuntadorzu Terminologia scientifica ts Etimo srd. Traduzioni Francese tout ce qui sert à couvrir Inglese covering Spagnolo mantas Italiano tutto ciò che serve per coprirsi, le copèrte del lètto Tedesco Decken.

ammóntu , nm: ammuntu Definizione su ammontare; calesiògiat cosa chi serbit po carragiare, a bestire / cotzare sos ammuntos in su letu = pinnigare sos oros a parte de fora, a s'ala de cabita Sinonimi e contrari afiagnu, ammantu, assacarru, carrarzura, coguzu, cucutzura, cugutzadorza Frasi a su piciochedhu ndhe dhi leat is ammontos po ndhe dhu fàere pesare! ◊ si est imboligau menzus in sos ammuntos e torrau a ormire ◊ a Cristos l'ant postu in sa rughe sen'ammuntu ◊ falaiat su lentore e deo sen'ammuntu! ◊ sa pinneta giughiat s'ammuntu de fenu e sida Etimo srd. Traduzioni Francese couverture, tout ce qui sert à couvrir Inglese everything useful to cover Spagnolo ropa Italiano tutto ciò che serve per coprire, vestiàrio Tedesco Kleiderbestand.

apròba , avb, prep: aprobe, aprobi, apróbiu, aprope, aprova, aprove, proba Definizione a pagu tretu, a pagu tempus, nau fintzes in su sensu de andhare bene a fàere ccn. cosa / gei est apróbiu!… = ch'est atesu meda Sinonimi e contrari acanta, acultu, afaca | ctr. atesu Frasi so essindhe ma no mi benit aprove a colare a sa Comuna ◊ si mi benit aprove lu tenzo! ◊ aproba est su Giudítziu universale: ma sos umanos vivent in delíriu e parent in continu carrasciale (P.Casu)◊ su fizu est aprova a recuire ◊ ge est a pinnicu e apróbiu cussu logu!… 2. che istat aprobe a Castedhu ◊ aprope a sa bidha bi at unu nurache ◊ sa barca fit aproba a che afundhare ◊ sunt aprobe a betare sa bòvida ◊ ch'est mesanote colada, aprove a sa una ◊ su Segnore est aprove de chie lu chircat Etimo srd. Traduzioni Francese tout près, près de Inglese near Spagnolo cerca Italiano vicino Tedesco in der Nähe, neben.

arretepuntànti , agt Definizione chi andhat deretu a css. logu o discursu o iscopu cun cóidu e decisione Traduzioni Francese tout droit Inglese straight Spagnolo rápido Italiano difilato Tedesco geradeaus.

bótu 1 , avb: buta Definizione de botu = de istrémpiu, a corpu Frasi candu dh'ant bistu si ndi funt pesaus de botu ◊ mi ant de botu giradu sas palas! ◊ m'ischidesi nervosu de unu botu ◊ su chelu si fit inchimeradu e caleit de botu sa irada de s'abba ◊ mancai surpréndiu de buta, candu su cuadhu si est postu a curri, no si fiat pérdiu de ànimu ◊ comente apo bidu deai, mi ndhe peso de botu, curro a sas bestes e mi pijo totu Cognomi e Proverbi smb: Butta Traduzioni Francese brusquement, tout à coup, soudainement Inglese suddenly Spagnolo de repente Italiano di scatto, all'improvviso Tedesco plötzlich.

chessighéssi , avb: chetzighetzi Definizione manera de andhare o fintzes de si parare o istare (a sa muda, citios) Frasi si ndi funt torraus a andai chetzighetzi ◊ ca gei torrat, chetzighetzi! Etimo srd. Traduzioni Francese tout tranquillement, penaud Inglese very slowly Spagnolo despacio Italiano lèmme lèmme, mògio Tedesco langsam, schlapp.

chiscusína , avb: coscusina, curcusina, cuscujina, cuscujinu, cuscusina, cuscusinu Definizione a c. = agiummai a iscúsiu, foedhandho a boghe bàscia bàscia / ríere, faedhare a cuscusinu o a cuscusina = a iscusi, a boxi bàscia, a s'acua Sinonimi e contrari acua, iscúsia Frasi sos operajos fint befendhesindhe a chiscusina de su capiscuadra (N.Osu)◊ mastru Chicu si ndhe riet a cuscusinu ◊ bidindhe sos fizighedhos chentza manigare, girandhesiche pro no la bíere, a cuscusinu infundhiat sa farda cun rios de prantu ◊ fit mortu de risu, a cuscusinu Traduzioni Francese tout bas Inglese in a low voice Spagnolo en voz baja Italiano sottovóce, sommessaménte Tedesco leise.

cogúzu , nm: cucuzu, cuguzu Definizione totu su chi serbit a cuguzare, ammontare, fintzes a bestire; in su foedhóngiu, cosa nada in cobertantza, chi no si cumprendhet luego; genia de fogighedha o camisa chi portant imbodhigada is granos de una css. ispiga, e fintzes su granu etotu imbodhigau / faedhare in cuguzu = fuedhai in crobetàntzia, de una manera chi no si cumprendhet dereta, de pàrrere una cosa candho est un’àtera Sinonimi e contrari acavannu, ammuntolzu, assacarru, coberta, cucutzura, cubutóngiu, cugutzadorza, cugutzóngiu, cuzicura, incarralzu / crobetàntzia Frasi faghendhe de su letu sa grabbada a coguzu li ponet sa banita, a istèrrere li ponet sa fressada! Etimo srd. Traduzioni Francese couverture, tout ce qui sert à couvrir Inglese covering Spagnolo cobertura Italiano copertura, tutto ciò che serve a coprire Tedesco Decke.

covacúra , nf Definizione totu su chi si podet pònnere a covecu, po ammontu a calecuna cosa Sinonimi e contrari acavannu, ammantadroxu, assacarru, carrarzura, coberta, coguzu, cubutóngiu, cucutzura, cugutzadorza Frasi betare una cosa a covacura Etimo srd. Traduzioni Francese couverture, tout ce qui sert à couvrir Inglese coverings Spagnolo todo lo que cubre Italiano tutto ciò che può servire per coprire Tedesco Decke.

cucutzúra , nf: cucuzura, cugugiura, cugutzura, cuguzura Definizione totugantu su chi serbit po carragiare, de ammontu Sinonimi e contrari acavannu, ammantadroxu, ammuntolzu, assacarru, carralzamenta, carrarzura, coguzu, covacura, cubutóngiu, cugutzadorza, cuzicadura, cuzicura, incarralzu Etimo srd. Traduzioni Francese tout ce qui sert à couvrir Inglese covering Spagnolo cobertura Italiano tutto ciò che serve per coprire Tedesco Decke.

disangrenàre , vrb Definizione leare, bogare o pèrdere su sàmbene Sinonimi e contrari assangrare, dissambenare Traduzioni Francese perdre tout son sang Inglese to bleed Spagnolo desangrar Italiano dissanguare Tedesco Blut entziehen, abzapfen.

illuègu, illuègus , avb: alluegus, lueco* Definizione de innoghe a un’iscuta, apustis de un’iscuta, apustis de pag’ora o pagu tempus, chentza passare ora meda Sinonimi e contrari acoitu, luegamente Frasi su sàbudu apustis dhi cabat guta e Munserrada, biu ca iat giai pédriu fuedhu, mi mandat illuegus a tzerriai ◊ naradhi ca gei andu illuegus! Traduzioni Francese tout de suite Inglese at once Spagnolo enseguida Italiano sùbito Tedesco sofort.

ingeniài , vrb: ingeniare, ingignai, inginnai, inginniai, inzeniare Definizione andhare a géniu, èssere a gustu, pràghere; fàere sa cosa faendho a médiu fintzes si no est fàcile, pentzandhodhas totu, imbentandho calecuna cosa noa, diferente (mescamente in forma rfl.), fintzes cuncordare calecuna cosa; fàere s'inginna, s'incàsciu in is doas de is carradas po dhis pònnere is fundhos / i. a unu (nadu mescamente de fizos) = betàresi, tènnere su betu, s'assemizu de sos parentes; èssiri inginnau a… = èssere a zisa de…, fatu a…; inginnai trassas = trassai, ordiminzare carchi cosa a trassa Sinonimi e contrari geniare / abbirtiai, arragnare, imbentai, indeletare, inteltiare / cuncodrai / abbaradhare, abbelare, imbelare, indeosare Frasi a mimi no m'ingéniat: tropu arrústicu est! (A.Garau) 2. at biu s'ómini fracóngiu? at ingeniau a su babbu! ◊ sa fémina mala fait s'ómini trasseri e aici su pobidhu est custrintu a inginnai trassas po pòdiri papai ◊ su chi no tenit cosa de fai nd'inginnat de cosas!… 3. mi so ingeniadu a chircare ◊ cussu s'inzéniat a fàghere de totu, ma chentza fàghere no abbarrat ◊ pro bois m'inzénio a totu su chi poto ◊ cun carilloni e follas de iscraria inginnant una pipia de serbussu (G.Moi)◊ don Masedhu non iat mai ingeniau nudha: su bèni e su mali dh'iat fatu su fradi (I.Lecca)◊ mi depu ingeniai po unu tzichedhu de binu 4. tui ses inginnau a tiàulu! (G.Mura) Cognomi e Proverbi prb: chie no s'inzéniat no campat Etimo itl. Traduzioni Francese plaire, faire un peu de tout, s'arranger Inglese to try hard, to go down well Spagnolo caer bien, ingeniárse Italiano andare a gènio, ingegnarsi, industriarsi Tedesco gefallen, sich bemühen.

irvenàre , vrb: isvenare, svenai Definizione bogare o pèrdere sàmbene meda Frasi su grodho abbenenat sa vida de sos pastores, ca s'anzone chi acatat irvenat ◊ est mortu isvenadu Etimo srd. Traduzioni Francese perdre tout son sang Inglese to bleed Spagnolo desangrar Italiano dissanguare Tedesco Blut entziehen.

luèco , avb: alluegus, illuegu, luego, luegu, luegus Definizione de innoghe a pag'ora, pag'ora o un'iscuta apustis, fintzes deretu, chentza ibertare nudha / luego luego = deretu, itl. immediataménte; luegu pesau, luegu crocau, luegu andau = apenas pesadu, corcadu, andhadu, luego deretu apustis; apo fatu luego = apu fatu impressi, coitendi, su chi fui fendi, su chi depia fai; apo luego fatu = seu acanta de acabbai su chi seu fendi Sinonimi e contrari acoitu, luegamente Frasi no istes a s'allora allora: beni luego! ◊ li at pedidu cosa e luego bi l'at dada ◊ cras andhamus a Núoro ma torramus luego ◊ bi so andhadu e mi at pagadu luego ◊ sa mama no aiat abbertu mancu buca chi su fizu luego ch'est curtu (G.Ruju) Etimo spn. luego Traduzioni Francese tout de suite, immédiatement, aussitôt, vite Inglese at once Spagnolo enseguida, pronto Italiano sùbito, prèsto Tedesco sofort, bald, gleich, schnell.

manigiài, manigiàre , vrb: manitzare, manixai, manizare Definizione pigare o portare in manu cosa po si ndhe serbire, po dh'impreare, po fàere, ma fintzes solu impreare, nàrrere; rfl. moveresindhe, fàere in lestresa Sinonimi e contrari ammaunire, impleai, maniestare Modi di dire csn: manigiai sa terra = arare, triballare sa terra; isciri m. su telefoninu = ischire totu ite e comente si faghet cun su telèfono cellulare; manizàresi a ccn. = chircare de dhu cumbínchere fintzas a fàere su chi no est giustu o no andhat bene, currúmpere puru Frasi arendi manígiat s'arau bèni meda ◊ manitzaiat sa urvajola a sa tzeca, canno fit arrabbiatu ◊ no manizant sos fusiles, ma pagu tziviles etotu sunt! ◊ su pei chi si manígiat de prus po guidai sa màchina est su deretu ◊ is fuedhus chi prus manixaus funt in sardu 2. cussa est genti chi viàgiat, bandat a teatru, si bistit bèni: si bit ca manígiat dinai meda! ◊ a chini no est abbituau, a manixai dinai dhi donat a conca 3. si no mi manizo, sos puzones no mi lassant ua in binza! ◊ manízadi, già los bides continu tuca tuca, sos colvos a su tou!…◊ mi apu a irballiai, ma in mangasinu dhui manígiat topis! 4. sa terra no fiat istétia manixada in s'istadi e po cussu no boliat arriscai a ndi seminai meda Etimo itl. Traduzioni Francese manier, manipuler, manœuvrer, mettre tout son œuvre Inglese to use, to manipulate Spagnolo manejar Italiano maneggiare, manipolare, manovrare, adoperare Tedesco hantieren (herum), handhaben, gebrauchen.

mantéssi , agt, prn, avb: matessi, matéssiu Definizione chi no est àteru, chi no est diferente (chentza cambiamentu de sing. a pl. e ne de m. a f.); impreau coment'e avb. inditat manera, in su sensu de deasi etotu, chentza diferéntzia (èssere su m.) Sinonimi e contrari acitotu, atotu Frasi si aimus postu su mantessi tempus pro zogare e istudiare aimus ischidu a Kant chei s'abba ◊ amus bidu sos matessi ómines, sas matessi féminas ◊ resessint a numenare in sa matessi manera sas matessi cosas ◊ babbu e fillu s'infriscant pighendi s'àcua de su matessi lavamanu ◊ sa luna giogàt in su celu luxendu e a su matessi tempus isprighendusia in d-una lacunedha de àcua 2. su matessi chi at faedhadu a tie at faedhadu a mie ◊ custos sunt sos matessi chi amus bidu in cudhane ◊ deo so su matessi chi tue as chistionadu s'annu passadu 3. sa lughe est paga ma lezo su matessi ◊ isse at fatu goi, e tue su matessi! ◊ fintzas si est de deris, su pane, lu cherzo su matessi ◊ andhe deo o andhes tue, pro contu meu est su matessi ◊ che a tie mantessi sunt bolados sos annos mios (F.Sechi) Etimo ctl. mateix Traduzioni Francese même (adj.), lela même (pron), exactement, justement, vraiment (adv.), tout de même, quand même Inglese same, equally, -self Spagnolo mismo Italiano medésimo, stésso, pròprio, ugualménte Tedesco gleich.

«« Cerca di nuovo