Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ammassimàre , vrb Definition coment'e fàere massimosu, prus abbistu o atentu in su sensu de pònnere ancu, dúbbiu, in is cosas, de no si fidare a ogos serraos Synonyms e antonyms intrassire Sentences su pitzinnu l'at bene ammassimadu sa mama Etymon srd. Translations French devenir rusé English to sharpen s.o.'s wits Spanish espabilar Italian scaltrire German schlau machen, schlau werden.

atracàe, atracài , vrb Definition sodigare, giare a pitzu, betare manos a unu a trampa candho no si dh’ibertat Synonyms e antonyms atacai, atrapare 1 Sentences a cussa fémina dh'enta atracada in tali logu e furau ndi dh'enta s'oraria ◊ peronòspera e pesta niedha funt atracandu sa sarmenta, e àteras pestas prus malas funt atracandu sa limba nostra! (G.C.Mameli) Translations French attaquer, surprendre qqn. par la ruse English to catch by fraud Spanish atracar Italian assalire, sorprèndere con inganno German überfallen, erwischen.

chentupízas , agt, nm Definition nau de gente, chi o chie portat pinnicas medas, est totu trassas e no faet a ndhe cumprèndhere nudha de ite est o bolet deabberu Synonyms e antonyms fraissinu, prinnigheri, totupizas Etymon srd. Translations French rusé English cunning (fellow) Spanish astuto, taimado Italian scaltro, furbóne German schlau.

códia , nf Definition una genia de resídiu, cosa chi si coígiat, chi si lassat acoa, ma nau prus che àteru in su sensu de cosa chi unu, cun malítzia, no narat o no bolet nàrrere po pigare s'àteru a trampa, o fintzes improdhu in su trebballu, cosa fata male; dhu narant fintzes a su dimóniu Synonyms e antonyms cóntia, magna, rusa, trampa / demóniu, coedhu Idioms csn: èssere a códias = tirai acoa, a longas, istare a úrtimu; àere códias = èssiri malu, trasseri; èssere, istare a borta códia = comente e oretendhe pro fàghere male a ccn.; torrare a borta códia = torrare in àteru mamentu a unu logu, a s'acua, pro bi fàghere dannu, a ndhe furare cosa, e gai; sighire sas códias a unu = agatàreli e bogarendheli sas iscusas, sas mendheas, sas trassas chi chircat de cuare, connòschere sas intessiones pagu bonas chi tenet; fàghere códias che a su matzone = zúghere filedhos che a su grodhe Sentences peri su babbu at bufonau su fizu prus mannu ca fit galu a códias a si cojubare ◊ in su traballu fint a códias ca su tempus si fit iscontzu 2. si no est istirau a minore, s'ómine torrat a risu, sa gana li sichit sas códias ◊ cussu si no bi lassat sa códia, in su tribàgliu, no est cuntentu!…◊ lassa sas códias e faghe sa cosa comente tocat! ◊ sa veridade no la càmbias cun sas códias, no! Surnames and Proverbs smb: Codias Etymon srd. Translations French prétexte, duperie, ruse English pretext Spanish reticencia Italian astùzia, pretèsto, gherminèlla German List, Ausrede.

fraíciu , agt, nm: fraissu, fraitzu Definition chi ingannat, chi o chie giughet fraitza, trassas, e leat s'àteru a ingannu e no dhue at de si ndhe fidare; chi est furuncu, foressiu; nau in cobertantza, su margiane Synonyms e antonyms falsu, fraitzosu, libberiscu, traitore, transosu / arrapiante, forúnciu, francudu, furànciu, furone / grodhe, magliane, matzone Sentences si pagu pagu si avallat, margiani fraitzu ndi dhu furat is pudhas ◊ si sunt pijendhe mannas e mannujos cun s'ojada fraitza (G.Fiori)◊ no ti acostis, lah ca custu cani est fraitzu! ◊ amiga o fraitza est sa preséntzia tua? ◊ mi seo lassau tentare dae bisos fraícios! 2. su fraitzu est torradu cun àteros ladros Surnames and Proverbs prb: fraitzu perdit su pilu ma no s'imbitzu Scientific Terminology ntl Etymon srd. Translations French rusé English shrewd, cunning fellow Spanish astuto, listo Italian astuto German schlau, Schlaukopf.

fúlbu , agt, nm: furbu Definition chi o chie giughet trassas, ischit intrare in is cosas e chistiones chentza giare a bíere totu su chi dhi podet andhare in contràriu Synonyms e antonyms bulbu 1, filone 2, grodhone, malfusu, prinnigheri Scientific Terminology ntl Etymon itl. Translations French rusé English wily, cunning fellow Spanish listo, astuto Italian furbo German schlau, Schlaukopf, Schlauberger.

gródhinu , agt Definition de grodhe, chi est de calidades che a su margiane Synonyms e antonyms gúrpinu, maciuninu, margianinu Sentences acollu torra a manu parada cun d-unu risitu gródhinu ca cheriat sa pitzinna a ballare Etymon srd. Translations French malicieux, rusé English sly Spanish picaresco Italian furbésco, volpino German schlau.

intrassíre , vrb Definition pigare o pònnere trassas, essire o fàere furbu Synonyms e antonyms ammassimare Etymon srd. Translations French devenir rusé English to sharpen s.o.'s wits Spanish espabilar Italian scaltrire German schlau machen, schlau werden.

maciarésu , agt: mataresu Definition nau de unu chi portat trassas, filedhos, malítzia Synonyms e antonyms chentupizas, fraissinu, marrascu, prinnigheri, totupizas / moitzu 1 Sentences trabàglia, mataresu, chi su pane lu deves balanzare cun suore! Etymon srd. Translations French rusé, malin, malicieux English mischievous Spanish astuto Italian furbo, malizióso German schlau, pfiffig, listig, verschmitzt.

malfúsu , agt: marfusu Definition nau de ccn., chi portat trassas, chi no est singillu Synonyms e antonyms chentupizas, fraissinu, fulbu, maciaresu, marfuseri, marrascu, prinnigheri, totupizas Sentences cheret chi ti fatas malfusa e abbista ◊ a connòschere un'ómine marfusu bi cheret tempus ◊ a sa funtana de su perdonu sos fizos mirant cun chizos marfusos ◊ si ses dotori marfusu, preparau e inteligenti, lassa a parti s'asurímini! ◊ su furone, marfusu, po istraviai is àndhalas s’iat fatu ferrare su cuadhu a su traessu Etymon spn. marfuz Translations French rusé, malin, astucieux, hypocrite English wily, false Spanish listo, hipócrita Italian furbo, accòrto, scaltro, ipòcrita German schlau, pfiffig, Heuchler, Hypokrit.

malíscia , nf: malissa, malíssia, malítzia Definition capacidade de pentzare in su malu (o fintzes in cosas chi podent pàrrere male), siat po dhu fàere e siat, mescamente, po si ndhe badrare / Predu Malíssia = pisedhu de sos contos, totu trassas, chi neune resessiat a leare in trampa Synonyms e antonyms arrusa, astrúscia, bribantésima, cradànzula, marfuseria, trasseria / malesa Sentences eo so unu puzone chi no tenet paragone in malíscia e in lestresa (P.Mossa)◊ su pitzinnu est comintzanne a intrare in malissa ◊ fit malintragnadu e de malíscia ndhe podiat bèndhere puru ◊ mischinu, cussu est fatu e lassau, no tenit malíssia nisciuna!◊ dèu tenia cuíndigi annus e fui chena malíssia Translations French malice, habileté, ruse English cunning Spanish malicia Italian malìzia, scaltrézza German Arg, Arglist.

malisciósu , agt, nm: malissiosu, malitziosu Definition chi o chie giughet malítzia, pentzat male, cun calecunu iscopu, ma fintzes chi giughet trassa, abbistesa, ispertesa Synonyms e antonyms ammalisciadu, maganzosu, malitziau, trasseri | ctr. bovo, brallocu, bucamindotu, drodhe, immalisciadu Sentences puite lu sezis nandhe a mie chin cussu tonu malissiosu? ◊ custas fotografias las isvilupo e cras ti faco bídere cantu ses bella… li at nadu malissiosu ◊ candu mi arregordu cumenti giogàst e fiast malitziosa!…◊ óminis e féminas si intzutzullànt cantendusí mutetus cun rimas malitziosas chi fadiant arrubiscai is piciocas 2. gravégliu pretziosu, prestu deves partire a soldadare: ista malissiosu e dae atentzione in su gherrare! (M.Z.Funedda) Translations French malicieux, rusé, habile English artful Spanish malicioso Italian malizióso, scaltro German arg, arglistig, Bösewicht.

pendòni , nm, agt Definition persona de dispretziare, metzana Synonyms e antonyms baltassarru, cioco, contàciu, enzosu, istruntzu / ischifosu Sentences balla, po unu pendoni no acabbu in gimitóriu! ◊ seus arróscius de intèndiri de unu pendoni narendi ca s'ómini est unu brèmini! Etymon spn. pendón Translations French rusé, méprisable English cunning (fellow), despicable (person) Spanish zorro viejo, despreciable Italian furbacchióne, spregévole German Schlauberger, schlauer Kerl, verachtenswert.

rúsa , nf: arrusa Definition cosas chi si faent o si narant cricandho de trampare s'àteru, iscusa po no adduire a su chi bolet s'àteru, po no fàere su dovere Synonyms e antonyms astrúscia, malíscia, marfuseria, spedha, transa / arraghèscia, códia, iscúgia Sentences no boghes custas rusas, tantu no bi creo! ◊ s'ànima tene a postu, iscarta faltzu e rusa! ◊ cun trampas e rusas, de custa sorte iscantadu nos at sa sirena ◊ custas sunt rusas de malu pagadore! Etymon itl.p rusa Translations French ruse, astuce English shrewdness, artifice Spanish astucia, ardid Italian astùzia, scaltrézza German Listigkeit, Pfiffigkeit.

trànsa , nf: trassa Definition capacidade de pentzare e fàere calecuna cosa chentza fàere o giare a bíere totu su chi unu pentzat e bolet, fintzes a ingannu, po trampare s'àteru, po s'iscabbúllere de unu male, de una dificurtade o àteru; manera de fàere cosa cun abbistesa, capacidade (no sèmpere po su bonu) Synonyms e antonyms arrusa, astrúscia, fraícia, furbidade, malíscia, malesa / abberintu, cumpoltura, imbovu, ingànniu, màngana, tràglia, tramòglia, trampa Idioms csn: trassas minudas = manera fine de intrare in sas cosas pro lòmpere a su chi si cheret; a trassa de… = a zisa de…; a t. de para = comente ischit intrare o ischit fàghere unu padre; ómini de mala t., de malas trassas = chi est de trassa, trassas malas, chi pessat e faghet pro ingannare s'àteru, chi est prenu de trassas; artimintzare o fàghere una t. a unu = leàrelu in trampa; fàghere una cosa trassa trassa, agatare sa trassa = seberendhe su médiu, agatendhe sa manera, su essu giustu de fàghere una css. cosa; trassas de fune cultza = chi agguantant pagu, chi si daent a bídere luego pro su chi sunt Sentences a sighire sas transas de Gavinu no bi cherent caltzones de Busellu! ◊ dh'ant arrestau cun d-una trassa ◊ zughes trassas che matzone ◊ bos sezis avesaos a imbentare trassas, fachèndhebos cosa! ◊ chin trassa de riu mudu Pedru si m'est a ogros presentadu ◊ tui circa de ndi bodhiri totu is trassas: candeghinò t'imbrollant 2. cun bona trassa aiat criticadu sa zunta chene ofènnere a nemos (A.Cossu)◊ in s'arte nova de sínnicu no bi aiat galu trassa ◊ cussu est trassas malas, lampu! ◊ cussu est de trassa ◊ as a tenni una trassa friendi is ous!…◊ bi tenet trassa a triballare 3. funt bivendi a mindigu po su pani, a trassa de canis istasius ◊ s'emigrau est sèmpiri in axiu, timi timi a trassa de cani in crésia, in logu allenu Surnames and Proverbs prb: mariane perdet su pilu ma non sas trassas Etymon ctl., spn. trassa, traza Translations French ruse English wiliness Spanish astucia, ardid Italian furbìzia, astùzia German Schlauheit.

transósu , agt, nm: trassosu Definition chi o chie est totu trassas, prenu de trassas malas Synonyms e antonyms ammalisciadu, androgheri, fraíciu, gafante, malgone, trasseri, trassista Sentences est trassosu chei su matzone ◊ cudhu coiamprosu est su lodhe, e za no est transosu…: no ti fides e fue, daghi lu seras! Etymon srd. Translations French rusé English astute (person) Spanish astuto Italian astuto German schlau.

trasséri , nm, agt Definition chi o chie est totu trassas, prenu de trassas malas Synonyms e antonyms abbiseri, ammalisciadu, fraíciu, imbodhiosu, maganzosu, malisciosu, prinnigheri, transosu, trassadori, trassàrgiu Sentences no fatzas sa trassera, chi mi dh'ant iscoviau! ◊ cussa zòvana fuit una trassera chi l'ischiat fagher bene sa cumédia! ◊ ma lah ca sunt trasseris cussos pulíticos, lah!…◊ cussu est trasseri che marxani 2. cun móvidas trasseras de serpente ti dat sa manu e pesat avolotu e candho cres chi l'as bene connotu de s'internu sa cara est diferente Etymon srd. Translations French rusé, celui qui fait des manigances English shrewd, plotter Spanish listo, espabilado Italian scaltro, macchinatóre German schlau, Anstifter.

travonéri , agt, nm Definition nau de ccn., chi est o portat trassas malas Synonyms e antonyms ammalisciadu, malisciosu, trassadori, trasseri Translations French rusé, vieux renard English old fox Spanish zorrón Italian scaltro, volpóne German schlau.