Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

afitài , vrb: afitare 1, fitare Definitzione segare o fàere a fitas, segare a bículos piticos Sinònimos e contràrios ifitare / amminudai, irminujare Frases si afitat su civraxu, ca est pane russu ◊ dhi ant afitau su didu suisui ◊ at afitadu unu bellu giobu de sartitza ◊ est afitenne sartitzu a lepa Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu découper Ingresu to slice Ispagnolu cortar en lonchasrebanadastajadasrodajas Italianu affettare Tedescu in Scheiben schneiden.

afitianàe, afitianàre, afitinàre , vrb: fetianare Definitzione abbitare a fitianu, meda, a ccn. logu o a calecuna cosa, a comporare Sinònimos e contràrios abbitai, abesare, atravigare, imbisciare, trassigiai Frases sos pastores che gighiant sa robba onzi sero a ue fit afitianada ◊ no ti afitianes a cussu cumpanzu ca ti giughet a s'isperdísciu! ◊ sos brufularzos si sunt afitianados a sos úlumos, pro corcare (Q.Falchi)◊ sunt tropu afitianados a su male! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fréquenter Ingresu to frequent Ispagnolu frecuentar Italianu frequentare Tedescu verkehren mit, verkehren in.

agliagài , vrb: (a-gli-a-ga-i) alliagai gliagai*, liagai Definitzione fàere a freaduras, totu a liagas Sinònimos e contràrios apiagare, apragastare, friai 2. dh'at fata flagellai ispollada po chi su corpus siat alliagau Tradutziones Frantzesu blesser, ulcérer Ingresu to wound, to ulcerate Ispagnolu llagar, ulcerar Italianu piagare, ulcerare Tedescu verwunden, ein Geschwür erzeugen in.

aíntro, aíntros, aíntru, aíntrus, aínturu , avb, prep Definitzione in sa parte de mesu, de mesania de una cosa o de unu logu (ma si narat fintzes de tempus = tra su cuménciu e s'acabbu de calecuna cosa); in cobertantza, logu de isserru, presone / aintr'e mesu de… = intro de…, in mesu de…; innòi aintru, ingunis aintru = intro de custu logu inue semus, intro de cussu logu; aintro de issoro = aintru de issus; aintru de note, aintru de àrbure, aintru de letu Sinònimos e contràrios drainto, inintro, intro / prasoni | ctr. fora Frases aintru dhoi fut su serbidori ◊ càstiu a parti de aintru ◊ intrade aintro ca bos cómbido! 2. sa pòbara fémmina est abarrada aintru de su monti ◊ Deus bit aintru nostu 3. che l'ant tzacadu aintro pro sa fura chi at fatu ◊ is carabbineris pinnicant aintru sa genti cument'e meurras in s'arretza de su pillonaju 4. seu drommendi pagu cun custa pala chi mi càncarat aintr'e mesu de noti Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dedans Ingresu inside Ispagnolu dentro, adentro Italianu déntro Tedescu darinnen, in, innerhalb.

allichidídu , pps, agt: allichidiu, allichiriu Definitzione de allichidiri Sinònimos e contràrios bellu, netu, remonidu, tramudau | ctr. brutu, iscussertu 2. est passau unu totu allichidiu in bistiri de festa ◊ tenit sa domu sempri allichiria e bèni cuncordada ◊ biendhe sos istranzos, s'isprúgherat sos pedes e gai allichidiu dimandhat ite cherent ◊ at arretziu su sennore in d-una sala totu bene allighidia ◊ a ómini de campu no dhi abarrat logu allichiriu Tradutziones Frantzesu ordonné, propre Ingresu tidy, clean Ispagnolu ordenado Italianu ordinato, pulito Tedescu in Ordnung, sauber.

allistài , vrb: allistrai, allistrare, listrai Definitzione pònnere in lista, fàere sa lista Sinònimos e contràrios lezistrare, malcare Frases usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu porter sur la liste Ingresu to put in a list Ispagnolu alistar Italianu méttere in lista Tedescu in eine Liste eintragen.

amicàtu , pps, agt: amigadu Definitzione de amicare; chi istat a meda cun is amigos, chi ndhe tenet medas; chi si dha intendhet cun àtera fémina (o àter'ómine) Sinònimos e contràrios afancedhau, afantadu, amistadu 2. che at catzadu su maridu ca fit amigada cun àter'ómine Tradutziones Frantzesu concubin Ingresu concubinary Ispagnolu que pasa mucho tiempo con sus amigos, amante Italianu concubinàrio Tedescu in wilder Ehe Lebende.

ammadassài, ammadassàre , vrb Definitzione fàere a madassa, atzola Sinònimos e contràrios | ctr. smadassai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre en écheveaux Ingresu to wind into skeins Ispagnolu aspar Italianu ammatassare Tedescu in Strähnen winden.

ammannucràre, ammannugài, ammannugràe, ammannujàre , vrb: mannugare Definitzione fàere is manadas de su laore a mannugu (o a manna), messandho; pigare o fàere a matzos Sinònimos e contràrios ammannare Frases fit ammannujendhe su laore ◊ sa messa fiat trabballu de no crei: messai, ammannugai, assodhiri is mànigas, treulai… 2. ammannucratu su dinari, l'aiat collitu a intro de sa butzaca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gerber Ingresu to make sheafs Ispagnolu agavillar Italianu accovonare Tedescu in Garben binden.

ammòdhe , avb Definitzione istare o pònnere a. = pònniri in s'àcua, aciuvau me in s'àcua (o fintzes àteru, in lícuidu chi faet essire modhe sa cosa o fintzes solu po dha mantènnere sèmpere isciusta, po ciupire) Sinònimos e contràrios afufu / cdh. ammodhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rester plongé dans un liquide, (faire tremper du linge, des aliments…) Ingresu soak (to) Ispagnolu aen remojo Italianu in immersióne Tedescu in Wasser.

ammustèlchere, ammustèrchere , vrb: ammustrèchere, ammustrèschere, amustèrchere, mustrèchere* Definitzione pèrdere is atuamentos po calecunu dispraxere mannu, cropu malu, orruta manna o àteru (ma fintzes de s’errisu); abbasciare, menguare su fogu Sinònimos e contràrios abbadherigare, acidentare, ammortie, desfallire, dilmagiare, disimainai, ildimajare, imbortighinare, intostai, istenteriai, sdemmaniai | ctr.   atuare Frases li at bénnidu unu dolore chi si trofijaiat che telpe e finas si est ammustélchidu! ◊ si bidet chi mi che so ammustérchidu ca dai su momentu no mi ammento prus de nudha ◊ sa pitzinna si fit ammusterchindhe de su prantu Tradutziones Frantzesu s'évanouir Ingresu to faint Ispagnolu desmayarse Italianu cadére in delìquio Tedescu in Ohnmacht fallen.

apanedhàre , vrb Definitzione fàere panedhas, una genia de pane, fàere a bisura de panedha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu embuer Ingresu to give the form of loaves Ispagnolu hacer pan Italianu appanare Tedescu in Form von Brotlaiben bringen.

apetzài, apetzàre , vrb Definitzione segare a orrugos, pruschetotu foedhandho de linna; foedhandho de gente, iscabbúllere ccn. cosa, arrennèscere a ndhe bogare calecuna cosa, a cumbínchere s’àteru; si narat fintzes in su sensu de ischire o de cumprèndhere Sinònimos e contràrios arrogai, chimentare, ispetzare, segai Frases seco sas cambas sicas de s'éliche, las apetzo e mi las gàrrigo ◊ si as idea de bi apetzare linna, in s'àlvure mia, cheret chi isetes! ◊ ti giamo pro mi apetzare un'àrbure a su fogu ◊ candu apetzas sa linna beni po ti abasiai 2. no lu chirches prus, a isse, tantu no ndhe apetzas nudha ◊ e bae e apetzabbei in cosas gai mannas, tue!… Tradutziones Frantzesu tronçonner Ingresu to piece together Ispagnolu cortar madera Italianu appezzare Tedescu in Stücke zerscheiden.

apíta , avb: apitu Definitzione manera de istare, o de fàere, de chie disígiat e ibertat calecuna cosa de àtere, abbaidandhodha, coment'e pedindhodha (fintzes istare abbaidandhosi ómine, o fémina, a cojuare) Sinònimos e contràrios iscetu, ispera / desizu Maneras de nàrrere csn: istare apitu a… (a. meu, tou, sou, de una cosa) = istare apitendhe, abbaidendhe, ispetendhe a unu, una cosa, abarrai avatu de unu, de una cosa, fintzas bíderesi o arranzàresi cun carchi cosa, istare o campare de cussa; no àere piús apitos = no isetare o isperare prus nudha; nàrrere cun apitu = nàrriri, fuedhai, preguntai o pediri meda, cun fortza, cun sentidu, cun isperu Frases tantu za est apita a cussu!…◊ apo tratesu ca fia apitu de m'incunzare su laore ◊ Zuanne fit apitu a bi colare deo ◊ isetendhe apitu a sa cos'anzena est in perígulos de vida! (G.Raga)◊ so apitu chi mi abberzant sa zanna ◊ sa pisedhina est apitu a sa tulta ◊ si mi as istimascione, no mi lasses apitu! ◊ si no ses benindhe andho, no abbarro apitu tou! ◊ si adduras apitu a su diritu tandho as a morrer dae s'apetitu (Màsala) 2. tenet su cane apita a zota ◊ totu nos ndhe regalant: unu mese apita a druches istamus! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu attente, dans l'attente de… Ingresu looking forward for Ispagnolu en espera Italianu in attésa di… Tedescu in Erwartung von…

aponciài , vrb: (a-pon-ci-a-i) aponsare, aponsiae, aponsiare, apontziai, apontziare, apuntziai, apuntziare, puntziare Definitzione su si giare a bíere sériu, coment'e giaendhosi importu mannu o fintzes credendhosi pagu; camminare, foedhare o fàere sa cosa tropu addàsiu, tropu a sa lena; a logos fintzes ammurrionare, primmare / apontziai su murru = itl. stòrcere il muso Sinònimos e contràrios allodhiai Frases su piciocu arricu si fut apontziau candu Gesús dh'iat nau de bendi totu e de dhu donai a is pòburus Ètimu itl. ponzare Tradutziones Frantzesu parler avec affectation Ingresu to speak affectedly Ispagnolu hablar con afectación Italianu parlare con gravità, con affettazióne Tedescu ernst, in gezierter Weise sprechen.

apròba , avb, prep: aprobe, aprobi, apróbiu, aprope, aprova, aprove, proba Definitzione a pagu tretu, a pagu tempus, nau fintzes in su sensu de andhare bene a fàere ccn. cosa / gei est apróbiu!… = ch'est atesu meda Sinònimos e contràrios acanta, acultu, afaca | ctr. atesu Frases so essindhe ma no mi benit aprove a colare a sa Comuna ◊ si mi benit aprove lu tenzo! ◊ aproba est su Giudítziu universale: ma sos umanos vivent in delíriu e parent in continu carrasciale (P.Casu)◊ su fizu est aprova a recuire ◊ ge est a pinnicu e apróbiu cussu logu!… 2. che istat aprobe a Castedhu ◊ aprope a sa bidha bi at unu nurache ◊ sa barca fit aproba a che afundhare ◊ sunt aprobe a betare sa bòvida ◊ ch'est mesanote colada, aprove a sa una ◊ su Segnore est aprove de chie lu chircat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tout près, près de Ingresu near Ispagnolu cerca Italianu vicino Tedescu in der Nähe, neben.

arreconài , vrb: arrenconai, arrinconai Definitzione pònnere a una parte, arrimare in calecunu cugigone, istare apartaos, in aprigu; su si fàere a unu túturu Sinònimos e contràrios achizolare, achizonare, acorrunconare, acuzonare, angronare, arremai 1, inchizolare, incozolare / atuturighedhare Frases no arrinconis s'àliga: pigandedha! ◊ cussus duus piciochedhus si sunt arrenconaus impari 2. est arrenconau in d-unu furrungoni 3. sa folla s'arrenconat in sa braxi fumiendi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rencogner Ingresu to put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu incantucciare Tedescu in eine Ecke stellen.

arrengherài , vrb: arringherai, ringherai Definitzione foedhandho de cosa o de gente, pònnere a ringhera, fàere una ringhera Sinònimos e contràrios acarredai Frases ant arrengherau is sedilis a giru a giru ◊ funta totus arringheraus, messendi, mancai in binti Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu disposer en rangées Ingresu to line up Ispagnolu poner en hileras, alinear Italianu dispórre in filari, in file, schierare Tedescu in Reihe aufstellen.

arretàe , vrb: arretare, arretai, retai Definitzione nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera Sinònimos e contràrios arrintzonare, arritzare Frases cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être en érection Ingresu to have the erection, to be in erection Ispagnolu tener una erección Italianu avére l'erezióne, èssere in erezióne Tedescu in Erektion sein.

arroteàre , vrb Definitzione girare, tròchere una cosa a dónnia parte Sinònimos e contràrios imbolliai Frases arròteat sos ocros a inghíriu, fachendhe chi emmo chin sa conca Tradutziones Frantzesu tourner, rouler, tournoyer Ingresu to swing Ispagnolu girar, voltear Italianu roteare Tedescu in Kreise schwingen.

«« Torra a chircare