Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

incubàe, incubài, incubàre , vrb: incupai, incupare Definitzione pònnere su mustu in su cubone a budhire, pònnere su binu in sa carrada (cuba); ufrare, essire ufrau che una cuba de s'arrennegu, de su fele (nau de animales mannos – boes, bacas – fintzes mòrrere de ufradura po àere papau erba isciusta in beranu) Sinònimos e contràrios incubonare / acubare, afenare, inchibberare, ufiare | ctr. iscubonare, scupai Maneras de nàrrere csn: incubare calore = collire caentu meda, imbudhighinare e tratènnere su calore; incubare una maladia = collire intzimia de maladia, finas a candho sa maladia no si paret bene Frases su bingiateri at binnennau e incupau su mustu 2. gasi, incubendhe fora de sentidu, si únfiat tantu, si únfiat, mischina, chi ruet morta crebada in fiancu (Limbaresu)◊ si li sunt incubadas sas bacas e ndhe li at mortu puru 3. no ghetu mexina a su mustu incubau, su fatu e cracau po no guastai (F.Pischedda) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entonner Ingresu to barrel Ispagnolu encubar Italianu imbottare Tedescu in Fässer füllen.

indepidàdu , pps, agt: inghepidau Definitzione de indepidare; chi tenet dépidos, chi est càrrigu de dépidos / èssere inghepidau che a s'ànima de Giudas = ànimi niedhu, pecadore chi no si pentit 2. mi tia èssere fatu unu milordo, ricu de prata e de oro: curpa issoro so coltzu indepidadu ◊ cussu est indepidadu finas a codhos! Tradutziones Frantzesu endetté Ingresu indebted Ispagnolu endeudado Italianu indebitato Tedescu in Schulden gestürzt sein.

ingorropàre , vrb Definitzione betare in calecunu gorropu Sinònimos e contràrios impelciare, incalancare, ingarghilare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu jeter dans un gouffre Ingresu to sinkhole Ispagnolu echar en un barranco Italianu infoibare Tedescu in eine Doline werfen.

ingribbiài , vrb Definitzione pònnere in gríbbia, in presone Sinònimos e contràrios imprasonai, ingalerare, ingiabbulare / incabbiai / incassidhare 2. coru ingribbiau chi sufris, poita no dh'acabbas, tui puru, e mi lassas drommí?! (E.Collu) Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu encager Ingresu to cage Ispagnolu enjaular Italianu ingabbiare Tedescu in einen Käfig sperren.

inlitzài , vrb Definitzione pònnere o intrare s'ordiu in is litzas Tradutziones Frantzesu faire passer à travers les lisses (le fil) Ingresu to heddle Ispagnolu enlizar Italianu allicciare Tedescu einziehen (die Kettenfäden in die Litzen).

innaigainnàiga , avb Definitzione andhare a s'innàiga innàiga = andai cerri cerri, andhare iscúlia iscúlia, sedatzandho is nàdigas, coment'e ballandho is nàdigas, a su tàmbula tàmbula, istòntona istòntona Sinònimos e contràrios isculisiscúlisi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui se dandine Ingresu walking with a wiggle Ispagnolu sacudir Italianu sculettante Tedescu sich in den Hüften wiegend.

insacài, insacàre , vrb: isciacare, issacare Definitzione pònnere cosa in sacos; pònnere sa cosa a issacu, a càtigu, a istibbidura po ndhe fàere càbere de prus in s'istrégiu; in cobertantza, abbudhare, púnghere (a lepa, a puntorzu)/ i. feli = pigare arrennegu, tzacu Sinònimos e contràrios assacai / abbaticare, istibbire / istichire, pònnere, tzacare Frases amus issacadu s'olia pro la zúghere a maghinare ◊ su trigu netu in s'arzola s'issacat pro che lu giúghere a bidha ◊ no as àteru impreu, petzi issachendhe néula!… 2. nche lu cheriant issacare in prejone Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ensacher Ingresu to sack Ispagnolu ensacar Italianu insaccare Tedescu in Säcke füllen.

íntro , avb, prep: intru, ínturu Definitzione in sa parte de mesu de una cosa o de unu logu (ma si narat fintzes de tempus): candho est prep. arrechedit un'àtera prep. simple puru Sinònimos e contràrios aintru, inintro / in / prasoni | ctr. fora Maneras de nàrrere csn: intro meu, de a nois, de issu (e, si est craru de ite si faedhat, si narat fintzas solu "intro", nadu siat de logu o de pessone o àteru)= intro de a mie, intro nostru, intro sou; logu: intro de domo (e, si est craru de ite si faedhat, si narat fintzas solu "intro"), intro de letu, intro de àrbure, intro sa bidha (introidha), intro de montes; tempus: intro de note, intro de die, intro de zerru, intro de annu, intro de chida, intro de cras; intro 'e tempus = intro de unu tempus cussideradu coment'e una sumana; in dae intros de… = a s'ala de intro de…; intro cun intro = intro ebbia, isceti a parti de aintru; passai, andai in intru in intru = totu intro, chentza essire a fora Frases za ch'esso, za ch'esso dae galera: no mi apo a prudicare in intro! ◊ baediche a intro ca fora che at fritu! ◊ bae a intro e bogamindhe cudha cosa! ◊ comente at bidu a mie colendhe in carrela si ch'est intradu a intro ◊ sos poetas sa limba che la zughent intro, in ossos ◊ s'intendhent una fortza noa intro issoro 2. su fogu che pariat istutau ma fut intro de sos montes brusiandhe ◊ si ti tenet ti che ponet intro de su sacu! ◊ pares cudha colora puzonarza chi apo mortu a fuste intro de su nidu ◊ intro meu che zuto su lugore de mizas de istedhos de s'aera Ètimu ltn. intro Tradutziones Frantzesu dedans, d'ici, dans Ingresu inside, within Ispagnolu adentro Italianu déntro, éntro Tedescu darinnen, in, innerhalb.

intúllu 1 , nm Definitzione su intullai / bufai a i. = tot'a unu corpu, chentza torrare àlidu, totu a una sulada, a bruncu Sinònimos e contràrios ingúlliu, intullada, tirone Frases a intullu e chen'e tassa dhis praghit a suciai! ◊ est bufendi a intullu de su butiglioni ◊ si ndi benit a domu a iscrucullai, po isciri, si acostat ischenceriosa a s'acajolu e bufat a intullu s'acuardenti ◊ at bufau una tassa de àcua in tres intullus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu régalade (boire à la) Ingresu poured down one's throat Ispagnolu beber a gollete Italianu garganèlla Tedescu in den Mund gießen.

irmesàu , pps, agt Definitzione de irmesare; chi est o chi dh'ant torrau a sa metade Sinònimos e contràrios ammesau, ilmesisciadu Tradutziones Frantzesu divisé en deux, coupé en deux, réduit de moitié Ingresu halved Ispagnolu demediado Italianu dimezzato Tedescu in zwei Hälften geteilt.

isculiàre , vrb Definitzione camminare faendho ballare is nàdigas, mòvere, iscutulare / andhare iscúlia iscúlia = andai cerri cerri, a s'innàiga innàiga, sedatendhe sas nàdigas Sinònimos e contràrios inculiare, isprusciare Frases est ponenne paja de passos pro che isculiare cussos mermos chene sàmbene (M.Dui) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se dandiner Ingresu to walk with a wiggle Ispagnolu contonearse Italianu sculettare Tedescu sich in den Hüften wiegen.

isordulàre , vrb Definitzione pònnere a tréulu una cosa giai bene posta, assentada Sinònimos e contràrios isciasciai, iscordulare, iscunsertare, scuncodrai, suliertare, trauai | ctr. adaretzai, assantai, remonire 2. custa cosa est totu isordulada, nada goi, e no si cumprendhet! Tradutziones Frantzesu mettre sens dessus dessous Ingresu to upset Ispagnolu trastornar Italianu scombussolare Tedescu in Aufruhr versetzen.

ispendhulàre , vrb Definitzione èssere pendhe pendhe o orrúere segau a orrugos, nau de bestimentu iscorriau Tradutziones Frantzesu mettre un tissu en lambeaux Ingresu to hang in rags Ispagnolu caer a jirones Italianu sbrendolare Tedescu in Fetzen herabhängen, in Fetzen herunterhängen.

istizàre , vrb Definitzione bogare, segare o fàere calecuna cosa a tirighedhas fines, istacare is silibbas de sa conca de s'àgiu; fintzes arrasigare, istidhigare Sinònimos e contràrios afitai 2. fit istizendhe su fundhu brujadu de su labiolu cun d-una moneda Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réduire en tranches minces Ingresu to cut in slight slices Ispagnolu cortar en tajadas finas Italianu ridurre in fétte sottili Tedescu in Scheiben schneiden.

lah! , iscl Definitzione genia de foedhu chi si narat coment'e avertindho, ammeletzandho, o fintzes solu po fàere giare atentzione Sinònimos e contràrios bih!, laba! labai!, mih! Frases lah de ingolli cos'e papai, ca no iscieus a it'ora eus a torrai! ◊ lah ita bella cosa! ◊ ca no est gai, lah! ◊ lah, ca ses tontu, lah! ◊ lah sa chi s'est lassada basai po sa cóciula! ◊ lah ca t'iscudu! Tradutziones Frantzesu regarde!, attention! Ingresu look! Ispagnolu ¡mira! Italianu guarda! Tedescu nimm dich in acht!

mendigài , vrb: mindhigàre, mindigai, minnicare Definitzione pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu Sinònimos e contràrios lemusinai, pedie, pedulianare, mischinzare / abasciai, amenguai, immenguare, miminare, torrae / arrunzinare | ctr. donai, giare / errichire Frases a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros 2. est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias Tradutziones Frantzesu mendier, être en difficultés financières, vivre dans la gêne Ingresu to beg, to be in shortage Ispagnolu mendigar, vivir en la estrechez Italianu mendicare, èssere in ristrettézze Tedescu betteln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

mischinzàre , vrb Definitzione èssere o istare in mischinzia, a mindhighiu, in su pagu a tropu, in su bisóngiu, àere bisóngiu / m. de… = àere bisonzu de… Sinònimos e contràrios arrunzinare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu avoir de la pénurie Ingresu to be in shortage Ispagnolu vivir en la estrechez Italianu avére penùria Tedescu mangeln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

musicài , vrb: musicare Definitzione cumpònnere o iscríere sa música; andhare a cantare sa serenada a is bagadias, sonare a tzarachia po festas, cójuas e àteru 2. is giòvunus funt essius a musicai is piciocas Tradutziones Frantzesu mettre en musique Ingresu to set to music Ispagnolu poner en música Italianu musicare Tedescu in Musik setzen (um), vertonen.

obèschere , vrb: ovèschere Definitzione arrèschere in su gúturu, nau de sa cosa de papare chi no andhat a bia dereta e faet a tussire o chi s'ingurtit a trebballu / mi so obéschiu = m'est postu su mossu in bula, femu allupendimí Sinònimos e contràrios abèschere, ammadèschere, arrancare, arrèghere, arrèschere, iscaussire / arròsciri Frases si mi obeschet su pane de chiarju in s'obu de sa gorgobena (G.Delogu)◊ cudhu binu nche l'at ghetau a imboladura e azomai s'est obéschiu! 2. ma proite mi sichis a ingromorare, a obèschere solu a ti bíere acoconau, incolonconiu, barrosu? Tradutziones Frantzesu avaler de travers Ingresu to go the wrong way Ispagnolu atragantarse Italianu andare di travèrso (détto di cibo) Tedescu sich verschlucken, in die Falsche Kehle geraten.

odrinài , vrb: ordinai, ordinare Definitzione pònnere in assentu, bene, in órdine, in régula, a régula; giare órdines, cumandhos, cosas a fàere; dimandhare cosa a comporare, cosa chi mandhant de aterue / ordinare sas vinzas = marrai, tzapare sas binzas; ordinare sas ortalíscias = surcare sos ortos pro los prenare Sinònimos e contràrios assantai / pertzetare 2. custas meighinas mi las at ordinadas su dutore 3. amus ordinadu robba a nos fàghere bestimenta Ètimu ltn. ordinare Tradutziones Frantzesu mettre en ordre, prescrire Ingresu to order Ispagnolu ordenar, mandar Italianu ordinare, prescrìvere, richièdere Tedescu ordnen, in Ordnung bringen, befehlen, verschreiben, bestellen.

«« Torra a chircare