aíntro, aíntros, aíntru, aíntrus, aínturu , avb, prep Definitzione
in sa parte de mesu, de mesania de una cosa o de unu logu (ma si narat fintzes de tempus = tra su cuménciu e s'acabbu de calecuna cosa); in cobertantza, logu de isserru, presone / aintr'e mesu de… = intro de…, in mesu de…; innòi aintru, ingunis aintru = intro de custu logu inue semus, intro de cussu logu; aintro de issoro = aintru de issus; aintru de note, aintru de àrbure, aintru de letu
Sinònimos e contràrios
drainto,
inintro,
intro
/
prasoni
| ctr.
fora
Frases
aintru dhoi fut su serbidori ◊ càstiu a parti de aintru ◊ intrade aintro ca bos cómbido!
2.
sa pòbara fémmina est abarrada aintru de su monti ◊ Deus bit aintru nostu
3.
che l'ant tzacadu aintro pro sa fura chi at fatu ◊ is carabbineris pinnicant aintru sa genti cument'e meurras in s'arretza de su pillonaju
4.
seu drommendi pagu cun custa pala chi mi càncarat aintr'e mesu de noti
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dedans
Ingresu
inside
Ispagnolu
dentro,
adentro
Italianu
déntro
Tedescu
darinnen,
in,
innerhalb.
atafài, atafàre , vrb: atafiare Definitzione
afundhare, pònnere in mesu, aintru de calecuna cosa; fintzes passare in calecunu logu (nau fintzes in su sensu de arrennèscere a cumprèndhere, o arrennèscere e bastat), bènnere o lòmpere po cumbinatzione
Sinònimos e contràrios
aciufae,
atapai,
intafae,
pònnere
Frases
innòi nci at una mina: a logu bellu nci apu atafau su pei! ◊ nci at atafau is peis a su ludu ◊ su marxani atafat sa farruncada po aggafai su pegus ◊ inue che dh'as atafada cussa cosa? ◊ che so atafadu in d-una mola e dhue aiat cosa cuada (Z.Porcu)
2.
non che atafaiat a cumprèndhere comente aiat fatu su babbu a dhi zare sas crupas de su chi fuit capitadu ◊ cussa note non che fuo atafadu a mi drumire ◊ in bella famíllia ch'est atafadu cricanne fémina!…◊ is sordaus nci atafant in crésia e forrogant in dónnia logu!
Ètimu
itl.
taffiare
Tradutziones
Frantzesu
fourrer
Ingresu
to drive in
Ispagnolu
meter
Italianu
cacciar déntro
Tedescu
hineinwerfen.
incalancàre , vrb Definitzione
pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca
Sinònimos e contràrios
impelciare,
imprecolare,
incalare,
incolonconare,
ingarghilare,
intergare
/
abbuare,
atanai
| ctr.
essire,
bocare
2.
in catza at bidu pegos incalancados
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre quelque chose dans une fissure
Ingresu
to slip in
Ispagnolu
meter algo en un agujero,
encavarse
Italianu
métter qlcs. déntro una fessura
Tedescu
etw. in einen Spalt stecken.
intràe , vrb: intrai,
intrare,
intrari Definitzione
andhare o fintzes portare, assentare, pònnere aintru (o fintzes a manera de arresurtare una cosa aintru de àtera), pònnere o andhare in mesu de unu logu o de una cosa (e fintzes de un'argumentu, in su sensu chi dhu pertocat); nau de su sole, betare apalas de s'orizonte, giare borta de no si pòdere bíere; nau de orrobba téssia, o fintzes de linnas, torrare, minimare de pesu, de mannària (e cun custu significau si narat fintzes de cartzamenta istrinta chi tocat e faet freaduras); istare o càbere, naendho de cosas chi si ponent in istrégiu, de laore semenau in d-unu tanti de terrenu, ma fintzes de trastu chi si faet a imbistidura (pantalones, giacheta, mígias)
Sinònimos e contràrios
buncai,
ifilare,
intretire,
istichire
/
menguai,
piciai
/
càbere,
iltare
/
aferrare
| ctr.
essire,
bocare
Maneras de nàrrere
csn:
i. a, in = andhare a intro de…; intrare late, fortzas = pònnere late, prenare (sas titas) de late, pònnere o dare fortzas; i. denúntzia, dimandha = denuntziare, fàghere dimandha; intrare in edade, in tempus = èssiri mannus, cumentzai a èssiri antzianus; i. in religione = faisí predi, mòngia, para; i. in postu, in triballu = leare postu, triballu; i. in manu, in ungras = bènniri a tretu de dhu pigai, de dh'aferrai; i. faghe faghe (a ccn.), afródhiu = dàresi a fàghere, istare semper faghindhe, in movimentu; i. una cosa in bidea a unu = bènniri s'idea, ponnirisí un'idea in conca, circai de fai ccn. cosa; i. in sas ispesas de una cosa, unu triballu, una faina = pònnere dinari pro su chi si b'ispendhet; ischire i. in d-una chistione, in su chistionu (nendhe de unu) = leàrela in manera zusta, bene, de piàghere, de cumbínchere s'àteru; intrai in brulla = istare a sas brullas, baliare sas brullas e fàgherendhe puru
Frases
nci dh'at intrau a domu, a guventu, a crésia ◊ su sole si che est intrendhe ◊ intramiche custu cabu de filu in s'agu! ◊ no che intres a mesu, triballendhe: comintza de sos oros! ◊ sos chi teniant terrinu a oros de cumonale si che ndhe ant intradu àteru ◊ intra linna a su fogu! ◊ no ti che intres in chistiones anzenas! ◊ su chi sezis nendhe bois no intrat e no essit cun su chi zughimus nois in chistionu ◊ candho proet lena, s'abba l'intrat menzus a sa terra ◊ su sale l'intrat menzus coghindhe, a sa cosa ◊ a s'ortu bi at intradu zente ◊ su guante intrat in sa manu ◊ at intrau sa manu a buciaca po ndi bogai su dinai
2.
sa linna candho sicat intrat ◊ sas bestimentas de lana intrant totu si no sunt samunadas in abba frita ◊ custos pantalones comente los ant samunados ant intradu e como mi sunt afissos ◊ s'iscarpa in sa punta de su pódhighe m'intrat ◊ si ponet in conca una modhita, unu tedile, pro no l'intrare su bàrriu in cúcuru
3.
candho est sica, de linna in d-unu metre cubbu bi ndh'intrat meda, a pesu ◊ in cussu terrinu cantu sèmene b'intrat? ◊ in d-unu chilu, de custa melaeranu madura bi ndhe intrat pagas ◊ de arrobba de seda, in su chilu nde intrat meda, ca est lébia ◊ cantu sèmini dhoi intrat in cussa terra? ◊ cara, custa cambaredha: gei nd'intrat meda, ca est pitichedhedha, ma sempri unu chilu etotu est! ◊ custa camisa zughet sas mànigas istrintas chi mancu m'intrat in bratzos!◊ cussa màniga cheret prus irfinigada in punta pro intrare in s'ogru de su tzapu
4.
como chi est intradu in postu za istat bene ◊ mi chirco mere e intro teraca
5.
custa mi dha pagas, ca za mi as a intrae in manos! ◊ si m'intrat in manu su fuste ti che bogo maza maza!
6.
a ndhe lis intrat de faghe faghe a custos pisedhos: no asséliant un'iscuta! ◊ a sos Americanos e Soviéticos lis fit intrendhe tantu faghe faghe pro pigare a sa Luna
7.
già mi est costadu a mi fàghere pastore: mai mi esseret intradu in bidea!
8.
s'amministratzioni comunali est intrada in is ispesas po fai custu libbru
9.
sunt limbudos ma bene faedhados, ischint intrare e lis daent totu su chi cherent! ◊ lassa fàghere a mie, ca isco sa manera de l'intrare, ca in cuss'alte so nadu! ◊ no isco mancu de ue l'intrare a fàghere custa faina!
Sambenados e Provèrbios
prb:
innanti intrant sas dentes e posca sos parentes
Ètimu
ltn.
intrare
Tradutziones
Frantzesu
entrer,
introduire
Ingresu
to get in,
to insert,
to shrink
Ispagnolu
entrar
Italianu
entrare,
accèdere,
addentrarsi,
inserire,
introdurre,
portare déntro
Tedescu
eintreten,
betreten,
eindringen,
einsetzen.
íntro , avb, prep: intru,
ínturu Definitzione
in sa parte de mesu de una cosa o de unu logu (ma si narat fintzes de tempus): candho est prep. arrechedit un'àtera prep. simple puru
Sinònimos e contràrios
aintru,
inintro
/
in
/
prasoni
| ctr.
fora
Maneras de nàrrere
csn:
intro meu, de a nois, de issu (e, si est craru de ite si faedhat, si narat fintzas solu "intro", nadu siat de logu o de pessone o àteru)= intro de a mie, intro nostru, intro sou; logu: intro de domo (e, si est craru de ite si faedhat, si narat fintzas solu "intro"), intro de letu, intro de àrbure, intro sa bidha (introidha), intro de montes; tempus: intro de note, intro de die, intro de zerru, intro de annu, intro de chida, intro de cras; intro 'e tempus = intro de unu tempus cussideradu coment'e una sumana; in dae intros de… = a s'ala de intro de…; intro cun intro = intro ebbia, isceti a parti de aintru; passai, andai in intru in intru = totu intro, chentza essire a fora
Frases
za ch'esso, za ch'esso dae galera: no mi apo a prudicare in intro! ◊ baediche a intro ca fora che at fritu! ◊ bae a intro e bogamindhe cudha cosa! ◊ comente at bidu a mie colendhe in carrela si ch'est intradu a intro ◊ sos poetas sa limba che la zughent intro, in ossos ◊ s'intendhent una fortza noa intro issoro
2.
su fogu che pariat istutau ma fut intro de sos montes brusiandhe ◊ si ti tenet ti che ponet intro de su sacu! ◊ pares cudha colora puzonarza chi apo mortu a fuste intro de su nidu ◊ intro meu che zuto su lugore de mizas de istedhos de s'aera
Ètimu
ltn.
intro
Tradutziones
Frantzesu
dedans,
d'ici,
dans
Ingresu
inside,
within
Ispagnolu
adentro
Italianu
déntro,
éntro
Tedescu
darinnen,
in,
innerhalb.