Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acisadòre , agt, nm: ecisadore Definitzione (f. -a) chi o chie acisat, incantat, nau prus che àteru in su sensu chi incantat cun sa bellesa, cun s'amore Sinònimos e contràrios aciseri, improseri, ingranguleri / abbervadore, brúsciu, cogu, fatiàrgiu, fatuzadore, fatuzeri, maghiàgliu, magineri, mainàrgiu Frases s'istrada chi su rei depiat fai fuat difícili tanti chi po arribbai portàt unu lómburu de filu tentu in donu de una acisadora Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ensorcelant, enchanteur Ingresu charmer Ispagnolu hechicero Italianu ammaliatóre, fascinóso Tedescu bezaubernder Mensch.

aciséri , agt, nm: ciseri, eciseri* Definitzione chi o chie ecisat, incantat, nau prus che àteru in su sensu chi incantat cun sa bellesa, cun s'amore Sinònimos e contràrios acisadore, improseri, ingannadore, ingranguleri / abbervadore, brúsciu, cogu, fatiàrgiu, fatuzadore, fatuzeri, maghiàgliu, magineri, mainàrgiu 2. arguai de bosatrus a ripiti cussa fórmula de cogas, innui si ammesturant is aciseris elementus de s’àcua, de sa terra e de su fogu! Tradutziones Frantzesu ensorcelant Ingresu charmer Ispagnolu hechicero Italianu ammaliatóre, seduttóre, maliardo Tedescu bezaubernder Mensch, Verführer.

apicigósu , agt: apitzigosu, picigosu Definitzione chi si apicigat, nau siat de cosa, o erba, e siat de gente chi abbarrat sighindho a cricare cosa, o foedhandho, giaendho ifadu; nau de maladia, chi passat de s'unu a s'àteru, prus che àteru tocandhosi, benindho apare / mali apicigosu = chi atacat, chi colat de s'unu a s'àteru, itl. malattia infettiva; erba apicigosa = Ononis natrix, O. viscosa Sinònimos e contràrios apitzigaditu, apodhosu, atacaditu, pigaditu, trebilatzu / apítzigu, ifadosu 2. gi est pagu apicigosu, cuss'ómini: candu mi bit, atacat e no mi lassat fintzas a candu no bandu a domu! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu itl. appiccicoso Tradutziones Frantzesu gluant Ingresu sticky, buttonholer Ispagnolu viscoso, pegadizo, rollista Italianu viscóso, attaccabottóni Tedescu klebrig, aufdringlicher Mensch.

apodhósu , agt Definitzione chi si apicigat, totu, chi apodhat; nau de gente, chi istat tropu abbellu cricandho chistionos, chentza presse nudha, giaendho ifadu a chie tenet it'e fàere Sinònimos e contràrios apicigosu, apitzigaditu, atacaditu, atacadore, impodhau, piculosu, pigaditu / apítzigu, ifadosu Frases custa est un'erba apodhosa, ti apicigat, totu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu poisseux, adhésif Ingresu sticky, adhesive, chatterbox Ispagnolu pegajoso Italianu attaccatìccio, adesivo, attaccabottóni Tedescu klebrig, aufdringlicher Mensch.

baltzànu , agt, nm: batzanu, brassanu, bratzanu Definitzione si narat de animale chi portat su cambúciu, o àteru arremu (fintzes ogu) de colore diferente s'unu de s'àteru; est númene chi ponent a su cane puru; nau de persona, chi no faet a si fidare, trassera, metzana / su brassanu = su pè (s'ungredha) de su cadhu, de sa baca Sinònimos e contràrios pearbu, pedibbellu / allabentinau, baltzaneri, trasseri, stramu Frases brassanu a unu, a duos, a tres, a bàtoro pes, a pes de nanti, de segus, a pes vicànicos 2. su brassanu bratzu sou crudele e assassinu at fatu subra mia disatinu! ◊ no ti lessas ingannare dai cussu brassanu! ◊ dae tentu, mighi cussu est brassanu! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu balzan Ingresu white-footed horse Ispagnolu calzado, manchado, armiño Italianu balzano Tedescu weißgestreift, wunderlich, Sonderling, unzuverläßiger Mensch.

cagaddúdas , nm Definitzione unu chi istat a su duiddui faendho is cosas, chentza mai èssere seguru de su chi faet Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu barguigneur Ingresu ditherer Ispagnolu caviloso, indeciso Italianu cacadubbi Tedescu unentschlossener Mensch.

cagallènte , agt, nm Definitzione chi o chie faendho is cosas dhue ponet tropu tempus, chi si dha pigat abbellu abbellu Sinònimos e contràrios adasiau, cacallenu, cojanesu, fiacosu, fracómudu, frasselenu, immajonadu, mighirimíghiri, presirubrésiru, priodhu, prodhincu | ctr. coidadosu, lestru Frases cussu cagallente no ndhe achipit de faina! ◊ ite cristianu cagallente, custu, petzi istat a s'inghíria inghíria! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lambin Ingresu slowcoach Ispagnolu pachorrudo, plasta Italianu posapiano Tedescu gemächlicher Mensch.

campianàgliu , agt: campianarzu Definitzione chi tenet una manera de fàere o de foedhare a prepoténtzia, credendhosi unu pagu tropu o pigandho a pagu cunsideru s'àteru Sinònimos e contràrios aperradu, barrosu, coteu, redortu, rochellosu, testarrudu Frases candho arrèjonas de pulítiga ses campianarzu meda, tue! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu arrogant Ingresu arrogant person Ispagnolu arrogante Italianu arrogante Tedescu arroganter Mensch.

camúrru , agt, nm: gamurru Definitzione ignorante, unu chi tenet unu fàere chi dirgustat Sinònimos e contràrios grosseri Frases fit un'ómine camurru, ma atrividu Terminologia iscientìfica ntl Tradutziones Frantzesu fruste, rude Ingresu rough and unpleasant person Ispagnolu grosero Italianu persóna rózza e antipàtica Tedescu ungehobelter und unsympathischer Mensch.

carratzúca , nm Definitzione tziu Neunu, babbai Nemmos, unu chi no si agatat: dhu narant po unu chi no contat nudha, chi est coment'e nemos, fatu e lassau Sinònimos e contràrios mussinemmos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nullité Ingresu nonentity, insignificant no one Ispagnolu nulidad Italianu un èssere inesistènte, nessuno, insignificante Tedescu unbedeutender Mensch.

conchilébiu , agt, nm: conchilépiu Definitzione nau de chie tenet unu cumportamentu pagu sériu, giau a is violeras, prus che àteru in chistiones de féminas (o de ómines) Sinònimos e contràrios conchibballadu, conchiminudu, crebedhilébiu, frioleri, ilgiradu / curriola | ctr. séliu Frases cussa est una conchilébia, sempre cun s'unu e cun s'àteru Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frivole Ingresu frivolous (person), forgetful Ispagnolu frívolo Italianu frìvolo, leggèro Tedescu eitel, eitler Mensch.

criltiànu , nm, agt: cristianu Definitzione chi o chie, batiau, credet e andhat aifatu de Cristos; sa persona umana, s'èssere umanu, dónnia e css. persona, ómine o fémina chi siat, css. sa fide chi professat o fintzes chentza fide in divinidade peruna; si narat fintzes a persona connota, a su postu de su númene, tzerriandhodha po dhi giare cosa (de papare) a imboladura si no faet de àtera manera (ca sinono deasi si betat a un'animale) Sinònimos e contràrios pelsone | ctr. animabi Maneras de nàrrere csn: fàchere unu moru a cristianu = batiai; no si biri fillu de cristianu = èssiri su logu sentza de genti nudha, solu deunudotu Frases "ti batígio e ti fato cristianu!", narat Babbai unghendhe su chizu a su pupitu ◊ cussu no tenit bisura de cristianu batiau: est brentedhu e oghidrotu! ◊ chie no tenet dolu de s'àteru no si nat cristianu batizau ◊ naraus cristianu a chini at arriciu su batísimu, creit e cunfessat sa dotrina cristiana 2. cussu cristianu est mutu dae nàschita ◊ piús che in Roma cristianu tilibilche in Sardigna mi cheria (S.Baldino)◊ si cramaiat sa cane arrejonèndhela che a unu cristianu ◊ crediant chi a che picare sa bida a unu cristianu fit a zocare ◊ apu nau a fuedhai a sa moda de is cristianus! ◊ dh'apu curau coment'e unu cristianu ◊ cun cudhus ogus de cristianu, su cani pariat domandendu perdonu ◊ candho bident a Gavinu intrendhe in Sosso no si bi acherat unu cristianu (Còntene) 3. cristianu, leh, tene! ◊ in cussu logu dhoi fiat de timi, ca totu in giru no si bidiat fillu de cristianu Sambenados e Provèrbios prb: su cristianu est chei su terrinu: no ndhe li benzat cantu ndhe agguantat! Ètimu ltn.e christianus Tradutziones Frantzesu chrétien, individu Ingresu christian, man Ispagnolu cristiano Italianu cristiano, uòmo, indivìduo Tedescu Christ, Mensch.

dangallòne , nm: drangalloe, drangalloni, dranghilloi, dringhilloni, drongoloi, drongolone, tangalloi Definitzione ómine mannu mannu, artu, male fatu, irdeortu, pagu sàbiu puru Sinònimos e contràrios branghilloi, càngaru, dangarone, dàngaru*, drangaglieo, drodhe, galloi, giangalloi Frases est a totu dí currellandu: peri bregúngia, unu dranghilloi mannu! ◊ dranghilloi tontu, baidindi! ◊ unu dringhillonedhu de piciocu… arrori! Terminologia iscientìfica zcrn Tradutziones Frantzesu gros homme maladroit et disgracieux, sot Ingresu dummy Ispagnolu hombre grueso i grande un poco bobo Italianu uòmo gròsso e strambo, babbèo Tedescu ungeschlachter Mensch.

dàngaru , nm: dràngalu, tàngaru Definitzione ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau e pagu sàbiu Sinònimos e contràrios càngaru, dangallone, dangarone, giangalloi Frases debberone dràngalu ch'est, ma de conca, balla!… Terminologia iscientìfica zcrn Ètimu itl. tanghero Tradutziones Frantzesu gros homme maladroit Ingresu big and clumsy man Ispagnolu hombre grueso y torpe Italianu uòmo gròsso e gòffo Tedescu ungeschlachter Mensch.

denghéri , agt, nm Definitzione chi dhi praghent is denghes, a istare o a pigare a denghes Sinònimos e contràrios dengosu, melindrosu, minghenghi, mirringhengu, scanceriosu Frases custa est una fémina denghera Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu minaudier Ingresu mawkish Ispagnolu denguero Italianu smanceróso Tedescu süßlich, Süßling, süßlicher Mensch.

dependhènte , agt, nm: dipendenti, dipendhente Definitzione chi o chie dipendhet de un'àteru, chi o chie no est a contu suo, trebballadore a contu angenu Sinònimos e contràrios cdh. dipindenti | ctr. indipendenti Frases no mudat andhata, fadu e vida pro cantu est dipendhente, dominada 2. ant serradu su triballu e lissentziadu totu sos dipendhentes Tradutziones Frantzesu dépendant Ingresu dependent Ispagnolu dependiente Italianu dipendènte Tedescu abhängig, abhängiger Mensch.

difortunàdu , agt, nm: disfortunadu, disfurtunau Definitzione chi no at tentu o no tenet fortuna Sinònimos e contràrios deldiciadu, disagurau, irgianadu, istraliosu, mabassortau, malafadau, malafortunau, scedau | ctr. afoltunadu, diciosu Frases ite difortunata a mòrrere chene cròmpere s'annu!◊ piciocu trabballanti, arrispetosu, ma pagu sortosu, unu paghedhu disfortunau cun is piciocas! 2. fiat totu afrigia e iat nau ca fiat sa disfortunada de bidha Tradutziones Frantzesu malheureux Ingresu unlucky Ispagnolu desdichado, desafortunado Italianu sfortunato Tedescu unglücklich, unglücklicher Mensch.

digràtzia , nf: dilgràscia, dilgrassa, dirgràssia, disgràscia, disgràssia, disgràtzia Definitzione dannu mannu; cosa mancari no grave meda ma cunsiderada dannu; persona pagu crabbada Sinònimos e contràrios derdícia, destrossa, malafada / cdh. disciarra | ctr. foltuna Frases e ite, crachi digràtzia at sutzédiu? ◊ deo so tzegu de sa belosia: no isco si est fortuna o dilgràscia ◊ su sole si che est frantu a crista bàscia: in s'aera abbudhada e tempestosa si respirat s'alenu de sa dilgràscia Tradutziones Frantzesu malheur Ingresu disgrace Ispagnolu desgracia, desdicha Italianu disgràzia Tedescu Schicksalschlag, Übel, unmöglicher Mensch.

discaràdu , pps, agt, nm Definitzione de discarare; chi o chie no sentit bregúngia, chi portat fàcia de sola Sinònimos e contràrios iscaratzadu / caricotu, carietadu, facesola, iscaradu, iscaressidu, ispradidu, malacara, murribistu, scundiu, sfaciu | ctr. bergungiosu, duritosu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu effronté Ingresu impudent Ispagnolu descarado Italianu sfacciato Tedescu frech, frecher Mensch, Frechling.

fainéri , agt, nm Definitzione chi o chie faet sa faina, chi istat sèmpere trebballandho Sinònimos e contràrios abbretiosu, contipizosu, fachijolu, trabagliante, trancuineri | ctr. mandrone, praitzosu Frases fiat unu bonu faineri e manteniat bèni sa família ◊ sas abes sunt che massàgias faineras ◊ cussas sorris funt faineras che abis ◊ custus fradis fiant unu bonu e faineri, s'àteru preitzosu ◊ sas màchinas, lestras faineras, in pagu tempus finint sas fainas ◊ chie est su faineri de custa balentia? Ètimu ctl. fainer Tradutziones Frantzesu laborieux Ingresu industrious, hard-working Ispagnolu laborioso, operoso Italianu laborióso, operóso, àlacre Tedescu arbeitsam, arbeitsamer Mensch.