ardúriu , nm: ardurzu,
artória,
artóriu,
artúriu Definitzione
sa fortza, mescamente in sa carena, chi unu si paret de tènnere e chi tenet de fàere cosa, o fintzes su coràgiu, sa face; arremu de sa carena, sa carena etotu
Sinònimos e contràrios
abbrétiu,
ardura,
balia,
bidória,
fiamore
/
ardile
/
melmu
Frases
li est dófidu cussu corpu, li at leadu totu sos artórios ◊ sa morte de sa muzere li at leadu totu sos artúrios ◊ so chentza artúrios nudha de cantu so débbile ◊ si si fit cojada si aiat catzadu cuss'ardurzu!
2.
no aiat ardúrios de escire pro no èssere arrestadu ◊ no aiat ardúrios de ndhe artziare sos ojos dai sa birgonza
3.
s'animalatzu mi abbaidaiat cun ogros de fiamas e sa rúnzida chi li essiat dai corpus mi atraessaiat sos artúrios (G.Ruju)
Tradutziones
Frantzesu
vigueur,
ardeur
Ingresu
ardour
Ispagnolu
vigor
Italianu
vigóre,
ardóre
Tedescu
Kraft,
Leidenschaft.
calentèsa , nf Sinònimos e contràrios
prospore
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vigueur,
prospérité
Ingresu
vigour
Ispagnolu
vigor
Italianu
vigóre,
prosperità
Tedescu
Kraft.
efétu , nm Definitzione
s’arresurtau de calecuna atzione, de unu fatu, de una càusa, su chi ndhe dipendhet o chi ndhe podet dipèndhere de calecuna cosa
Frases
custa meighina faghet efetu luego ◊ lampu a efetu malu chi mi at fatu cussu fragu! ◊ proa a fàghere goi e abbàida s'efetu chi faghet ◊ leada o bogada sa càusa, mancat s'efetu puru
Tradutziones
Frantzesu
effet
Ingresu
effect
Ispagnolu
efecto
Italianu
effètto
Tedescu
Effekt,
Wirkung,
Folge,
Kraft.
fòltza , nf: fòrcia,
forsa,
fortza Definitzione
càusa o capacidade de fàere o de cambiare calecuna cosa, unu trebballu, de fàere isfortzu, de agguantare unu pesu, de dhu mòvere o ispostare; su pòdere fàere un'ispesa, capacidade de sa volontade de lòmpere a un'iscopu, o de un'istitutzione de pigare decisiones e de dhas fàere arrespetare; sa capacidade de agguantu de unu css. materiale; corpus militare postu a giare atentzione in su logu, o fintzes àteras organizatziones / f. centrífuga = sa fortza chi, po comente si faet moliare o girare in tundhu una cosa, che dha faet essire atesu de su centru (es. sa pedra de sa frundha, fintzes una màchina in is furriadas); sa fortza contrària chi dha poderat de no si fuire, fortza centrípeta
Sinònimos e contràrios
balia
/
energia
/
podere
/
carabbineri,
malaboza,
zustíssia
| ctr.
debbilesa
Maneras de nàrrere
csn:
bogare sas fortzas = fai fortza; intrare fortzas = pònniri fortza, donai sustàntzia; pèrdere fortza = essire prus débbile, contare prus pagu; leare fortza = essire prus forte, contare de prus; proare sas fortzas = pònniri a fai isfortzu mannu a cantu si podit; a fortza de … = fendi sa própiu cosa tantis bortas; a fortza = a podestu, a poderiu, ammarolla; fortza paris! = incidu chi si faet candho in duas o prus personas depent fàere in su matessi istante unu movimentu o fortza chi arrechedit prus capacidades de una ebbia
Frases
sos pitzinnos irgherrimiabant pro bocare sas fortzas ◊ custa est linna fràziga e de fortza no ndhe at ◊ nosu seus postus mali e non teneus fortzas chi bastint po arresístiri ◊ sa fortza de su bentu faghet mòere sas àrbures ◊ candho si trubbant sas fortzas de sa natura, e chie las frimmat?! ◊ màniga ca t'intrat fortzas! ◊ tra bronchita e asma no tegno fòrcia ◊ sa fortza in física si definit coment'e pesu pro ispostamentu
2.
- e chie b'at? - sa fortza! - e tandho ispinghe! ◊ fit una bidhichedha chi contabat duchentas ànimas, si si poniant in mesu fintzas sos de sa fortza
3.
tambene si aimus pótidu fàghere gai, ma no amus sa fortza!◊ za lu tia chèrrere istudiare, a fizu meu, ma bi cheret fortza!
4.
a cojare no sunt cosas de fàghere a fortza ◊ a fortza de perricare che l'apo conchinadu! ◊ a fortza de colpus si ndi segat sa mata manna puru ◊ a fortza de abarrai cun babbu ti ses abbituada a pentzai cumenti a issu
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
force
Ingresu
strenght
Ispagnolu
fuerza
Italianu
fòrza
Tedescu
Kraft,
Stärke,
Streitmacht.
isúfiu , nm: isúnfiu Definitzione
ària o alenu chi si bogat, nau mescamente de animales e fintzes in su sensu de fortza / leare a ccn. a isúfios = chentza crabbu
Sinònimos e contràrios
ispaporada,
isúlfida,
súfiu 1,
súlidu,
tzúfiu
/
àlchida,
impita
Frases
aiat bidu su trenu a isúnfios, trazendhe una laghiza de vogones ◊ cussa batu mi est essida a isúfios ◊ a issa bi pranghet su coro bidindhe cudhu chena isúfiu perunu, lanzu che corru e cun sa cara groga
2.
no tengu isúfiu, a fai cosa meda ◊ si est falendhe, est a punt'a mòrrere, ma de isúfiu ndhe zughet ancora! ◊ fit un'ominedhu de pagu isúfiu
Tradutziones
Frantzesu
souffle,
force
Ingresu
puff,
strenght
Ispagnolu
resoplido,
fuerza
Italianu
sbuffo,
fòrza
Tedescu
Schauben,
Kraft.
pòssa , nf, nm: posse Definitzione
briu, fortza, capacidade de fàere, de pòdere
Sinònimos e contràrios
balia,
foltza
/
pògias
Maneras de nàrrere
csn:
èssere in possa = in fortzas, àere fortzas de pòdere; èssere in posse de ccn. (fintzas "in p. meu/tou/sou e gai)= in pozos, suta de su cumandhu de ccn., èsserendhe meres; fàghere una cosa de posse meu, tou, sou, issoro = candho e comente cherzo o bido deo, tue, issos, desesi, de passei o de spontu miu, tuu, suu, insoru
Frases
pitzinnu, arrea un'iscuta, ómine in possa! (G.Maieli)◊ s'avocadu fit betzu pro intrare in sos tribbunales, ma in possa e sàbiu a su puntu chi totu lu giamaiant ◊ manteniat sa vintza in possa che a s'ocru de sa cara (G.Albergoni)◊ su locu si fit prenau de zòvanos in possa, prenos de isperas
2.
una fortza chi no est in posse meu no la poto dominiare
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
force
Ingresu
force
Ispagnolu
fuerza
Italianu
pòssa,
fòrza
Tedescu
Kraft,
Stärke,
Macht.