astríntu , pps, agt Definitzione de astrínghere / min. astrintonzu Sinònimos e contràrios afissu, istrintu / bisognu / astrintone, limidu, susuncu | ctr. làschiu / isperditziau, istrubberi Maneras de nàrrere csn: bívere a s'astrinta = campare cun pagu, che a sos pòveros; parentes de a. = is parentis prus de acanta Frases custos faedhos sérios e medios m'aiant in dudas penosas astrintu (Z.Cappai) 2. sos pitzinnos giuchiant su cocone astrintu a su survicu 3. fit astrintu a su puntu chi no manicabat pro no ispèndhere ◊ bi at tzente astrinta e tzente ispennijola Tradutziones Frantzesu étroit Ingresu narrow, strait (s) Ispagnolu estrechado, estrecho Italianu strétto Tedescu fest.

corjàtu , agt Definitzione chi est che corgiu, lentu e forte Sinònimos e contràrios corriatu, lentu, pertiassu Ètimu ltn. coriaceus Tradutziones Frantzesu flexible et tenace Ingresu leathery Ispagnolu coriáceo Italianu flessìbile e tenace Tedescu biegsam und fest.

cumpàtu , agt Definitzione nau de unu cumossu, o fintzes de gente (cambarada, cumpangia), chi est totunu, forte, cuncordu, chentza diferéntzias o, segundhu ite, chi est cracu Sinònimos e contràrios pèrpere, tipiu, tostadu Tradutziones Frantzesu compact Ingresu compact Ispagnolu compacto, apretado Italianu compatto Tedescu fest.

fèlta , nf: festa Definitzione die feriada, nodia, chi no si trebballat; ispàssiu mannu, alligria po calecuna cosa o ccn. / min. festichedha, festixedha Sinònimos e contràrios scesta / divertera, spàssiu Maneras de nàrrere csn: f. cumandada = die de pretzetu, chi si depet andhare a missa; fàghere o fai f. = afestai; fàghere sa f. a unu (in cobertantza)= bochire a ccn; festas de corriolu = festas chi si faghent in campu e ue si bi daet pane, peta a manigare e àteru a totu sa zente; leàresi sas festas = andai de una festa a s'àtera, abarrai sempri avatu de is festas; (sètzere a cadhu) a sa festaja = de rugadis in sa sedha, comente faghent sas féminas Frases addaghi ant a torrare fizos tuos, Sardigna mia, sonamus a festa! (F.Sechi)◊ no frundhiat tempus isbuduscendhe dinaris fatu de sos butighinos mancu in dies de festa 2. si ficheit in conca s'idea de l'apostare a fusile e de li fàghere sa festa ◊ cassant unu cerbu e dhi faint festa ◊ bi at chie si leat sas festas pro divertire e chie pro triballare ◊ ite tiat èssere una festa si no bi at zente?◊ pro fàghere sa festa, dinari meda azis buscadu? Sambenados e Provèrbios smb: Festa / prb: pro andai a festa dogna mandrona est lesta ◊ zente paga bona festa Ètimu ltn. festa Tradutziones Frantzesu fête, célébration Ingresu holiday, celebration Ispagnolu fiesta, festejo Italianu fèsta, festeggiaménto Tedescu Feiertag, Feier, Fest.

fírmu , agt: frimmu, frimu Definitzione asseliau, chi no si movet (ma si narat fintzes in su sensu chi at acabbau de si mòvere, cun valore de pps. = frimmadu), chi est tostau; chi no est trebballandho, faendho (fintzes po maladia); chi no càmbiat idea, est seguru Sinònimos e contràrios arressu, arrimadu, físciu / sidhadu 1, tostadu / frimmadu / malàdiu | ctr. módiu Maneras de nàrrere csn: terra firma = continente; firmu de conca (nadu de ccn.)= chi est sériu, sàbiu, chi tenet frimmesa, arrexonat; avb: a frimmu = bene, meda, forte, cun atentzione, a físciu, cun seguresa; corpare, betare, mossigare, muntènnere in frimmu = in cosa frimma, chi no si moet, a sa segura; muntènnere in frimmu = aguantai bèni firmu, a forti de no lassai mòviri sa cosa Frases apedalu torra e no passat meda chi atóbiu una truma de cincu o ses, firmus e sétzius ◊ est arrumbau firmu, non si mofet prus ◊ po giogari si circat una preda lada poite ca depet abarrari firma in su pè ◊ a sa bénnida semus abbarrados tres dies frimmos in Tzivitavéchia 2. proite sezis frimmos como chi faghet a triballare? 3. in chelu bi est sa luna e frimmu si est su bentu in s'àlvure de s'arantzu (G.M.Cherchi)◊ si est frimmu atesu ◊ in logu de si che andhare, cussa zente s'est frimma ◊ candho l'apo bidu sa prima borta si mi est frimmu su coro (S.Saba) 4. si fint durmios a firmu, a sorrocru, e no si sunt abbizaos de nudha ◊ figuraisí s'ispantu cosa sua candu si acatàt ca is ogus si moviant e dhu castiànt a frimu a frimu ◊ su ferreri ponet su ferru in sa mossa pro lu segare in frimmu ◊ portat is titas firmas che tapu de tzucorera! ◊ beni a innoxi e secirí a firmu ca ti depu narri una cosa! ◊ teni sa menti firma ca mi as donau fuedhu! Ètimu ltn. firmus Tradutziones Frantzesu immobile, ferme Ingresu steady Ispagnolu parado, estable, sólido Italianu férmo, stàbile, stàtico, sòlido Tedescu unbewiglich, fest.

físciu , agt: fissu Definitzione chi dh'ant postu firmu, chi est firmu sèmpere de una manera; si narat fintzes cun valore de pps. = fissadu / a físciu = a afissu, a firmu, a fitu, meda Sinònimos e contràrios firmu / fatuvatu, otora Frases ant cumentzau a iscriri in su cuadernu e, físciu, in sa lavànnia 2. mi càstiant a físciu sena de fuedhai nimancu in suspu (A.Cannas)◊ fit abbaidendhe a fissu a unu ◊ cussu batallat físciu de tui 3. chi m'iscusent ancora nade a totu ca no mi ant fissu ne die ne ora (Moretti) 4. Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu fixe Ingresu fixed Ispagnolu fijo Italianu fisso Tedescu fest, fix.

sciàla , nf, nm: insala*, scialla, sciallu, scialu Definitzione festa chi si cumbidat, brindhat e faet a papare e a bufare a praxere; si narat fintzes in su sensu de consumare o ispaciare tropu cosa chentza bisóngiu; a bortas cuntentesa meda puru, prexu / donai dinai a scialla = a meda, a ispèndhere totu su chi si tenet in gana Sinònimos e contràrios scialema Frases scialixedha ant fatu candu si funt cojaus!…◊ mamma est preparendi is drucis po fai sa scialla ◊ po sa festa si giau calincunu sodhu, ma bollu intrai in parti de sa scialla ◊ s'annu ant fatu sciala de procus is pòburus puru e no dhi pariat beru de èssi dónnia dí de sciala ◊ ant sighiu sa festa fadendu sciallu mannu 3. gei ndi teneis de scialla: poita seis arriendu?! Tradutziones Frantzesu fête, bombance, gaspillage Ingresu lavishness, party, exultation Ispagnolu fiesta, juerga Italianu fèsta, baldòria, tripùdio, scialo Tedescu Fest, Feier, Jubeln, Prasserei.

scialèma, scialèrma , nf Definitzione su papare chi si faet a sa binnenna; festa, divertimentu / fai scialemas = fai su carnovali Sinònimos e contràrios festinu, insala, iscialada 1, pichetada, sarau, scioria Frases sa scialema de is annus chi floressint si at a fai istrumbu de is dis brebèscias chi no as a podi cardampulai (E.Collu)◊ cussus dus funt sempri in scialema! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu festin Ingresu feast Ispagnolu festín Italianu festino Tedescu Fest.

tostàdu , pps, agt: tostau Definitzione de tostare; chi si est intostau, fatu tostau (fintzes mortu), chi no si lassat púnghere e ne segare cun facilidade, chi a dhu incracare no cedet; nau de gente, chi perricat, abbétiat / min. tostaxinu / tostau che perda = tostu che balla, tostu meda Sinònimos e contràrios istirau, tiradu / intostadu, tostu / abbetiosu | ctr. abbàmbiu, lenu / gevi, modhe 2. bai ca in su brodu su cocòi tostau gei s'est ammodhiau! ◊ a Luisu in fàbbrica dhu poniant cun su picu a iscrostai tzúcuru chi si fiat callau e sidhau, prus tostau de su cimentu ◊ mi fatzu un'ou a tostau po cenai ◊ Pepe su pane tostau dhu bolet sèmpere a supas 3. babbu tuu parit tostaxinu ma… su coru no dhu portat de pedra! Tradutziones Frantzesu tendu, ferme, dur Ingresu strained, hard Ispagnolu tenso, duro Italianu téso, consistènte, sòdo Tedescu straff, fest.

tostichínu , agt: tostighinu Definitzione chi est unu pagu tostau, firmu; nau de gente, chi no si lassat cumbínchere cun tropu facilidade Sinònimos e contràrios durànciu, durianu, tostadassu, tostaióngiu, tostianu | ctr. modhiatu, modhincu 2. Zuanne est tostichinu: candho li zirat non bi at diàulu chi l'ammódhicat! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ferme, dur Ingresu solid Ispagnolu consistente, sólido Italianu consistènte, sòdo Tedescu fest.

tóstu , nm Definitzione nau de cosa, chi no si lassat púnghere, segare, trebballare, istrecare, incrubare; nau de gente, chi no si lassat cumbínchere, fintzes chi si credet meda e no s'indruchet a s'àteru, chi portat face manna, chi no sentit bregúngia Sinònimos e contràrios abbadherigadu, tostadu / mannósigu, superbiosu / sfaciu | ctr. gevi, modhe Maneras de nàrrere csn: t. che balla = tostau che pedra; rispòndhere o faedhare a tostu, a sa tosta = azummai chentza chèrrere faedhare, coment'e chi sas peràulas li costent, coment'e unu chi si cret meda; ou cotu a t. = chi zughet cazados arbu e oidedhu; fàghere a tostu (nadu de su andhare de su corpus) = fai ladàmini tostau, a trabballu Frases sa terra, coment'est tempus meda chentza pròere, est tosta ◊ tosta est sa pedra! 2. a su ricu l'agatas sempre tostu ◊ at imbucadu a ríere… fit tostu de su risu! 3. si ndhe riet a tostu a tostu poi tzinnit de oju a sa comare ◊ custu no l'at pótiu bajulare e rispondhet a tostu a s'ifachílliu de su maridu Ètimu ltn. tostus Tradutziones Frantzesu dur Ingresu hard Ispagnolu duro, firme Italianu duro, sòdo Tedescu fest.

«« Torra a chircare