allútu , pps, agt Definitzione
de allúere; chi est tenendho a fràmula, abbruxandho; nau de unu, chi est bene faendho atentzione, ispiritosu, abbistu / portai allutus is ogus, is origas = èssere cun sos ogros abbertos bene, allutados, abbaidendhe cun atentzione, èssere iscurtendhe bene
Sinònimos e contràrios
inchesu
/
abbillu,
abbistu,
allutadu,
ispibillu
| ctr.
istudau,
moltu
Frases
su fogu at allutu ◊ sa lampadina no bi at allutu ◊ aiseta, za no est mancus sa Cúria alluta, no! ◊ is piciochedhus ant allutu su fogu
2.
s'oghiada lègia de Federicu dh'iat allutu
3.
s'ant a fai sinnalis po si collunai, ma bosatrus aturai allutus! ◊ fei atentzioni e siais allutus, poita no iscieis candu at a èssi própriu cuss'ora (Ev)◊ cussa cristiana mi parit alluta meda ◊ est piciochedhu allutu, lestru de cumprendóniu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Alluttu
Tradutziones
Frantzesu
allumé,
habile,
adroit
Ingresu
lighted,
sharp
Ispagnolu
encendido,
ardiente,
despierto
Italianu
accéso,
ardènte,
désto
Tedescu
brennend,
wach.
ànsa , nf: assa Definitzione
mancamentu de abba, sidi forte, meda, gana manna de bufare; calura forte
Sinònimos e contràrios
ansura,
asciutore,
assarxu,
sicoi
/
caldana,
fogora
Frases
sos màndhigos salidos ponent ansa ◊ creschet su dolore che ansa in su desertu de ànima sidida chentz'abba
Ètimu
ltn.
arsus, -a
Tradutziones
Frantzesu
chaleur brûlante,
soif ardente
Ingresu
burning thirst
Ispagnolu
sed,
sequedad,
bochorno
Italianu
arsura,
séte ardènte
Tedescu
brennender Durst.
arderósu , agt: ardurosu Definitzione
chi portat ardúriu, chi faet o podet fàere calore meda, chi paret chi abbruxat
Frases
no totus is crabonis funt arderosus su própiu tanti ◊ dhoi fiat unu niu de espis ferràinas ardurosas ◊ alluei su fogu prus ardurosu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ardent
Ingresu
burning
Ispagnolu
ardiente
Italianu
ardènte
Tedescu
glühend.
síde , nm: sidi,
sidis,
sídiu,
sidu,
siri,
síriu 2,
siti,
sitis,
sítiu Definitzione
bisóngiu o disígiu de bufare, nau de gente, matedu e animales chi dhis fartat s'abba; in cobertantza, disígiu o bisóngiu mannu de calecuna cosa
Maneras de nàrrere
csn:
batire, intrare, bestire o pònnere sidi = fai bènniri bisóngiu de bufai, fai sidi; bènnere sidi = bènniri ganas de bufai; rucrare su sidi = catzare, passare, bogai, bogaisindi, tòdhere su sidi; fai sidi = pònnere o batire sidi; cassidu, cotu, tzegu, mortu, de sidi = sidiu meda meda; ispiolandhe, alluscau de su sídiu = tzegu de su sidi; patire sidi (nau de erbas e matas) = sunfriri pro mancamentu de àcua
Frases
ti at batidu sidi sa calura ◊ cuss'abba no ndhe rucrat de sidi ◊ so mortu de sidu e no bi at abba! ◊ apo tentu sídiu e m'agis dadu a bufare ◊ custas àrbures sunt patindhe sidi ◊ sas piantas patint pro su sítiu de s'istiu ◊ sa sartitza bestit sídiu ◊ su sole li aiat missu unu sitis chi non resessiat a si catzare ◊ s'abba ndhe leit su side a totu sa zente (R.Sardella)◊ no as a mòrrere ne de side e nemmancu de fàmmene, ca dhue at cosighedha de papare (L.Mura)
2.
fàmene e sídiu de giustesa ◊ chie bufat de cuss'abba at a tènnere torra sídiu ◊ cussu tenit sidi de dinai!
Sambenados e Provèrbios
prb:
abba budhit farina e sidis mintet ira
Ètimu
ltn.
sitis
Tradutziones
Frantzesu
soif,
désir ardent
Ingresu
thirst,
burning wish
Ispagnolu
sed,
ansia,
deseo vehemente
Italianu
séte,
desidèrio ardènte
Tedescu
Durst,
Begierde.