Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

istelevràre , vrb Definitzione istare pentzandho e torrandho a pentzare a sa cosa chentza arrennèscere a cumprèndhere o lòmpere a un'arresurtau Sinònimos e contràrios immaginai, immelmedhare, istorronare, penciai, scimingiai Frases no t'istelevres, tantu dai su meu no mi bogas! ◊ comintzeit a istelevrare cun atentzione subra de sa natura de cussu cristianu (M.Bua)◊ candho est ammurrionadu m'istelevro deo pro cuntentare a isse! Ètimu spn. descerebrar Tradutziones Frantzesu se creuser la cervelle Ingresu to rack one's brain Ispagnolu comerse el coco Italianu lambiccarsi il cervèllo Tedescu sich den Kopf zerbrechen.

istutuinàre , vrb Definitzione illebiare, abbrandhare su sabore forte (de is papares grassos) Tradutziones Frantzesu atténuer la saveur Ingresu to moderate a flavour Ispagnolu atenuar el sabor Italianu attutire il sapóre dei cibi Tedescu den Geschmack mildern.

magiadúra , nf: malladura, mazadura, mazatura Definitzione su magiare, pistare a màgiu (es. fintzes su linu, sa fae, su chígere); manera de crastare is tentòrgios po dhos fàere a boes domaos, a pistadura a màgiu Sinònimos e contràrios mallamentu, pista, pistadura / cdh. maciatura 3. a mazadura si ndhe iscútinat sa landhe e fintzas s'olia (ma chentza pistare tropu s'àrbure) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rossée, raclée Ingresu beating (up) Ispagnolu el machacar, paliza Italianu pestàggio Tedescu Schläge.

mémula , nf: mímula, mímulos, múmula Definitzione genia de murmutu ifadosu, cantighedhu, boghe o sonu no tanti fortes ma sighios; male, genia de doloredhu chi si sapit in sa carena, aintru (es. m. de coro, de istògomo) Sinònimos e contràrios càntara 1, laredha, mumuliu, taja / ttrs. mímmura Frases s'intendhet sa mémula de una cantone ◊ s'intendhet sa mímula de sos ribos ◊ cheres cantare sa mímula de sas chícheras ◊ s'intendhet coment'e una mémula: sunt sas pregadorias de sa zente ◊ ammuinada dae su caldu a múmulas de chígula ti drommias (G.Branca) 2. nosse, su dutore, no est dolore a su coro: una mímula est! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rhonchus Ingresu dirge, painful sensation Ispagnolu cantilena, dolor en el pecho Italianu rónco, nènia, sensazióne dolorósa Tedescu Röcheln, Geleier, kleiner Schmerz.

nadàda , nf: annadada, nadrada Definitzione su nadare, su andhare a nàdigu, su si mòvere a nàdigu Frases in sa baltza si faghiat una nadada, girendhe in tundhu, chi si pariat in cudhos pojos mannos de riu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nager, nage Ingresu swim Ispagnolu el nadar Italianu nuotata Tedescu Schwimmen.

oghitéri , agt, nm Definitzione chi o chie costumat a fàere su tzinnu, a fàere s'ogu coment'e po si dha intèndhere, po si fastigiare Sinònimos e contràrios cdh. scurugiunatu Frases tombacu e tombachera fait s'ómini macu e sa fémina oghitera! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu langoureux Ingresu languid Ispagnolu quien guiña el ojo Italianu lànguido Tedescu matt, schmachtend.

orchidàre , vrb: orchitare, orghidare Definitzione abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu Sinònimos e contràrios abbochinare, abboigare, addolimai, berchidai, iscramorai Frases luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crier de douleur Ingresu to howl with pain Ispagnolu gritar por el dolor Italianu urlare di dolóre Tedescu vor Schmerzen schreien.

oridúra , nf Definitzione su orire, su segare sa pasta de su cumossu faendho su pane, cumenciare su pane Sinònimos e contràrios abbessiada | ctr. finidura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ébauchage, ébauche Ingresu sketch Ispagnolu el cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan Italianu abbozzatura, abbòzzo Tedescu Entwurf.

oríre , vrb Definitzione fàere is oros; segare de su cumossu is panes a tèndhere, sestare su pane, cumenciare a dhu fàere Sinònimos e contràrios orivetai, orizare, orulare 1 / abbessiare | ctr. isorulare 3. sos isterzos no cherent oridos ca che ndhe ruet a terra betendhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ébaucher du pain Ingresu to sketch the bread Ispagnolu orillar, cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan Italianu abbozzare il pane Tedescu mit der Brotvorbereitung beginnen.

pipionidúra , nf: pupugionadura Definitzione su èssere infarratzau, nau de sa linna po comente si dha papat su greme Sinònimos e contràrios pupughinadura, pupujonadura Frases za ndhe zughet de bella pipionidura, cussa linna! ◊ sa zente fuit lastimosa de pupugionadura de linna in su pane, de bremmes in su frutuáriu e àteru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vermoulure Ingresu wormhole Ispagnolu el estar carcomido Italianu tarlatura Tedescu Wurmstich.

pudhérigas , nf pl Definitzione casus cotus, màncias orrúbias chi essint in is cambas a fortza de dhas aparare nuas a su fogu, cosa chi a logos narant casuéciu Sinònimos e contràrios càricas, chichiridhas, pudhedras Tradutziones Frantzesu taches rouges de la peau à cause de la chaleur Ingresu caloric spot Ispagnolu cloasma producido por el calor Italianu cloasma calòrico Tedescu Leberfleck (wegen der Feuerhitze).

refàciu , nm: refatzu, rifatzu, rinfàciu, rinfatzu Definitzione su rifatzare, cosa chi si narat a unu betandhosidha a curpa, coment'e a briga Sinònimos e contràrios afetuada, apoboretada, atzúrridu, ripitimenta, rimbicu, sfacidhamentu Frases mai unu refatzu de neune at tentu, cussa! ◊ si no fit ca ses antzianu ti tias meritare unu rifatzu: curpa de su cuidu o de su bratzu, raru sa die a ti agatare sanu! ◊ sas peràulas suas sunt ammunimentu e rinfatzu pro un'ammentu eternu ◊ cosa mala a dèpiri arriciri refàcius pustis de ai trabballau cun cunsiéntzia! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de reprocher Ingresu reproach Ispagnolu el echar en cara Italianu rinfacciaménto Tedescu Vorwurf.

rúschida , nf, nm: rúschidu, rúscida, rúscidu Definitzione su sonu a sorrogu chi faet cun s'ogroena, cun sa buca e su nasu unu dormiu chi arrespirat male; assúpidu de isalenadas mannas / rúscidu de refreu = sarragadura Sinònimos e contràrios corróschiu, forróschiu, sarragu, sorroscru / irbúfida, isúlfida Frases isse lasseit sos amigos a rúschida e che esseit a pònnere mente a su trabàgliu ◊ s'intendhiant sas rúschidas de cudhos duos drommidos ◊ fit drommida a rúschida 2. su pudhedru est cadredhendhe a brincos e a rúschidos ◊ a rúscidas sos pudhedros brincant dae mata in mata (B.Truddaju) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ronflement, ébrouement Ingresu snore, puff Ispagnolu ronquido, el bufar del caballo Italianu russaménto, sbuffo del cavallo Tedescu Schnarchen, Schnauben.

scambilladúra , nf Definitzione su scambillai / s. de una bia = tretu chi si atóbiant duas orrugas (o un'orruga s'ispartzit in duos) Sinònimos e contràrios scumpangiadura / gruxeri, iscambiadura, iscansada / acabbada Frases in sa scambilladura de dogni bia s'intendit unu mari de saludus (Gd.Piras) 2. comenti si costumat, a sa scambilladura de s'annu is piciochedhus andant peri is domus a si candelai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu désaccouplement Ingresu uncoupling Ispagnolu el desparejar Italianu spaiaménto Tedescu Trennung.

scambíllu , nm Definitzione su scambillai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu désassortiment Ingresu splitting up Ispagnolu el desparejar Italianu scompagnaménto Tedescu Trennung.

sceberadúra , nf: seberadura Definitzione su sceberai, su pigare e pònnere abbandha cosas diferentes; nau de is frores, su fàere su frutu, colare (iscolu 1) de frore a frutu Sinònimos e contràrios chirrionzu, iscolu 1, seberamentu / sceberu, sceradura | ctr. ammisturamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tri, nouement Ingresu setting, choice Ispagnolu selección, criba, el transformarse el ovario en fruto Italianu cèrnita, allegaménto Tedescu Auslese, Sortierung, Fruchtbildung.

sceberài, sceberàri , vrb: scioberai, sebarai, seberai, seberare, seperare, severare Definitzione pigare e pònnere a parte, abbandha una cosa de un'àtera; pigare su bonu, su méngius e lassare su malu, su peus, su metzanu, pigare ccn. cosa precisa chi torrat paris cun calecunu critériu, sa chi andhat bene a un'iscopu, o fintzes arregollendho de mesu de àteras; foedhandho de frores o de matas de frutuàriu, iscúdere o lassare andhare su frore e ingendrare su frutu, chi deasi si cumènciat a bíere / seberai/-are bijos, angionis, crabitos = pònnere abbandha dae sas mamas pro no che lis súere su late Sinònimos e contràrios asseperare, chirrare, isceberai, iscedhai, iscerai, istagiai / acorruntzulare | ctr. ammasturai, meschiare Frases seis prontus a sceberai s'arritzu in su cossu, ma nc'ingurteis unu cammellu intreu! ◊ po issa no nc'est calidadi de seberai, no sèberat ratza, mannus o pitius ◊ candu passais in mesu de is froris seberai is peis po no ndi apetigai 2. as seberadu bene, cojendhe: as leadu una prendha de fémina! ◊ si at seberadu su menzus fiadu dae mesu de s'ama ◊ mi tiro unu frore: in mesu de sos chentu che sèbero s'orrosa… ◊ sciobera sciobera, su peus nd'iscerat ◊ cussa cosa est totu amméschiu: ndhe cheret seberada sa parte bona e frundhida sa mala ◊ ti ponzo a severare in mesu de duos coros: su chi cheres ti lea! ◊ est bellu, severadu che ispiga de trigu 3. sa cariasa, sa pira, su frutuàriu como est totu seberendhe ◊ su fiore chi zughiat, s'àrbure, l'at seberadu totu ◊ s'àchina est seperendhe ◊ in su pàltinu nou sa ua est severendhe… Sambenados e Provèrbios prb: a cuadhu donau no scioberis piu Ètimu ltn. seperare Tradutziones Frantzesu séparer, choisir, nouer (bot.) Ingresu to divide, to select, to set Ispagnolu elegir, seleccionar, transformarse el ovario en fruto Italianu separare, scégliere, selezionare, allegare (détto di piante) Tedescu trennen, wählen, auswählen, ansetzen (Bot.).

scexiài , vrb: scixiai Definitzione lassare o istare fora a irbentiare, a pèrdere s'efetu de s'àrculu, a isturdire s'imbriaghera: nau de su furru allutu inchesu, pèrdere calore, ifridare; fàere o lassare passare s'arrennegu Sinònimos e contràrios ibentiare, ifegare*, ilbarulire, iscoturare, ismarmire / irfriargiare Frases candu s'imbriagu at scixiau si ndi est pesau ◊ si torrat imbriagu, bogancedhu a foras a scixiai! ◊ a is tres de merí funt ancora a scexiai, imbriagus ◊ su forru candu si ponit su civraxu a coi benit tupau po no scexiai 2. sa sorga dha lassat scixiai, a sa nura, ca gei torrat sola sola! Tradutziones Frantzesu cuver son vin Ingresu to get over one's drunkenness Ispagnolu dormir el vinola mona Italianu smaltire la sbòrnia Tedescu den Rausch ausschlafen.

sciampitài , vrb: isciampitai Definitzione fàere sa sciampita, mòvere is cambas coment'e ballandho, fàere is passitedhos de su ballu, fàere genia de giogos cun su ballu Sinònimos e contràrios aciapitai, atzopitai, brinchitare, istripitare Frases sciampitat sa cónduma e faint s'anchita e su passu torrau (A.Cannas)◊ ci fiat essiu cuntentu e sciampitendi ◊ no sciampitat foras unu pipiu ca est tempus mau ◊ beni a mesu de su ballu ca ti fadeus biri comenti si sciampitat! ◊ is pobidhas sciampitendisí su paneri e nosu ingunis! 2. fatzu unu ballu de cussus sciampitaus Ètimu itl.t zampettare Tradutziones Frantzesu danser la danse sarde Ingresu to have a sardinian dance Ispagnolu bailar el baile sardo Italianu scambiettare Tedescu Kreuzsprünge machen.

scumpangiadúra , nf Sinònimos e contràrios scambilladura, scumpangiamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu désaccouplement Ingresu uncoupling Ispagnolu el desparejar Italianu spaiaménto Tedescu Entzweiung.

«« Torra a chircare