Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

acasagiài , vrb: acasatzare, acasazare, acasizare, agasagiare, agasajare, agasazare, aggasajare Definitzione arrecire una persona a domo; fàere bonu a cara, a unu, su dhu pigare in cunfidàntzia e delicadesa: nau cun ironia, su contràriu puru Sinònimos e contràrios acatai 1, acogliensiai, acoglire, arretzetare, carinnare, frandhigare Frases apena los at bidos, Mariànzela est falada a los addobiare e acasazare tocàndhelis sa manu ◊ ite birgonza, fiza mea aperindhe sa zanna a denote pro acasazare su pejus de sa bidha! ◊ amicos e connoschentes mi ant acasazau ◊ l'amus aggasajau comente si tocavat a unu paesanu vene torrau ◊ a isse l’ant acasizadu fatèndheli su bellu in cara 2. si li fit incurbiada supra delliriandhe e acasazandhesilu ◊ sos nuscos delicaos de sos calàbriches acasazant sa natura ◊ mi istringhet ambas manos meas e chin sa dresta mi acasazat sa massidha ◊ sas pitzinnas mannitas las pones a passizare sos fizos, a los acasazare 3. sos poledhos, unu mascru e una fémina, si fin acasazandhe 4. mi acasazo deretu a santu Predu chi mi presentet totu sos poetas 5. mi timu chi siat po ponni cancua tàcia noba, po acabbai de acasagiai su logu! (S.A.Spano)◊ sa mama si nci ghetat circhendi de abbratzai a Cristus in sa cruxi: Fillu miu istimau, gei ti ant acasagiau!…◊ chi trigat a sanai pobidhu miu, gei seus acasagiaus!…◊ no fiat unu de bidha, ma castiendidhu aici acasagiau, arrutu, mi pariat chi fessit unu de domu mia etotu Ètimu spn. agasajar Tradutziones Frantzesu loger Ingresu to give, hospitality Ispagnolu acoger, hospedar Italianu ospitare, fare buòna accogliènza Tedescu zu Gast haben, freundlich empfangen.

acasàre , vrb Definitzione fàere a casu: si narat de su late candho, coendhodhu, si morit (si càgiat a granighedhos coment’e casu) Sinònimos e contràrios aforratzai, arrecotare, farratzai 1 Terminologia iscientìfica csu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se grumeler Ingresu to congeal Ispagnolu cuajarse Italianu rapprèndersi Tedescu gerinnen.

acasidhàre , vrb Definitzione ufrare coment'e unu casidhu, meda; primare coment'e candho unu si ofendhet Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abbudhai, abbuscinare, annicare, annozare, atrafudhai, ingromorare, pirmare, ufiare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bouder Ingresu to sulk Ispagnolu enfurruñarse Italianu imbronciare Tedescu schmollen.

acastài, acastàre , vrb: aggastare Definitzione parare arratza bona, prus bona Sinònimos e contràrios acartare, arraciai Frases comporadu ch'at porcos in Sarule e giutos a s'ingrassa màscios de acastare in sa Trexenta ◊ pro acastare sas bacas insoro cheriant boes de sa Pianarza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sélectionner Ingresu to grade Ispagnolu seleccionar la raza Italianu selezionare la razza Tedescu selektieren.

acastedhàre , vrb Definitzione pònnere subràbari, a muntone, a castedhu Sinònimos e contràrios abbigai, acasidhai, ammuntonae, annuracare, apillai, apirare | ctr. spainai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entasser Ingresu to pile (up) Ispagnolu amontonar Italianu ammucchiare Tedescu aufhäufen.

acatàe, acatài , vrb rfl: acatare 1, agatare 1 Definitzione sapíresi de calecuna cosa, arrennèscere a bíere o intèndhere calecuna cosa Sinònimos e contràrios abbídere, abbigiare, abbillai, saerare, sagamare Frases si ndi furant is domus e mancus si ndi acatais! ◊ no ti ndi acatas ca ses andendi mali? ◊ portiat in dossu fragu malu, ma pariat de no si ndh'èssere agatadu ◊ dh'ant fatu mali e si ndi est acatau ◊ no si est agatau de su chi fit faindhe ◊ ti che agatas betzu chi mancu ti ndhe acatas ◊ no si ne acatat ne batu e ne cane ◊ ti ndhe ses agatadu chi ses rutu in pecadu!◊ si est acatau ca no est che a innanti mancu cun is amigos ◊ su primu foedhu c'intendho ca deo mi ndhe acato candho is cosas funt capitadas ◊ apo iscurtau e solu tandho mi seo acatau ca ant fatu una cosa manna Ètimu ctl. acatarse Tradutziones Frantzesu se rendre compte Ingresu to perceive Ispagnolu darse cuenta Italianu accòrgersi Tedescu bemerken.

acatàre , vrb: agatae, agatai, agatare, aghetai Definitzione bíere, imbènnere, atobiare o àere calecuna cosa, mescamente su chi unu est cricandho (es. cosa pérdia) e fintzes arrennèscere a fàere una cosa; istare o èssere, nau mescamente in su sensu de s'esisténtzia, de sa salude; provare, nau ponendho sa marrania a unu Sinònimos e contràrios coberai, imbènnere, incontrare, iscròiri / esístere, èssere / proare | ctr. pèldere, stramancai Maneras de nàrrere csn: agatai sabbata po su pei suu = (nadu in suspu) agatare su (dannu, pessone de pore) chi si meritat; agataisí faltau = atrogare sa curpa; agataisí in bonu = istare bene de saludu Frases a fortza de chircare s'agatat donzi cosa ◊ si no abbàidas bene no agatas nudha ◊ apu agatau sa cosa chi emu pérdiu ◊ sa richesa poética sarda dha podeus aghetai me in ocasioni de is festas (J.Murgia)◊ apo agatadu cosa barata a comporare ◊ in cussus tempus no si aghetànt is giornalis ◊ mamma teniat sa cosa remonida in unu costoidorzu chi no amus mai acatadu ◊ una pobidha in dí de oi no est fàtzili a dh'aghetai! ◊◊ deo mi agato cun donzi limbazu, nuoresu, campidanesu o àteru 2. bae e chilca cantos annos si agatat, custu letu: si no m'imbàglio fit de nonnumannu meu ◊ tantas cosas si agatant in su mundhu bellas pro medas e malas pro tantos! ◊ si a tandho si agatat, già est forte che giurru, e no morit de fàdigu…◊ e babbai Micheli ancora si agatat? ◊ annada mala de olia, ocannu: no si ndhe agatat! ◊ sa Sardínnia si agatat in su Mediterràneu ◊ inue ti agatas? ancora emigradu che ses? ◊ mancu a cómporu si ndhe agatat, ocannu, de olia de cufetu ◊ si ajaju no si fuit mortu si fuit agatadu! 3. e poi candho finis sas cumbatas già mi as a narrer comente ti agatas! (Cugurra) 4. e no l'agatas a fàghere gai, chi ti pago!…◊ e no l'agatas a iscúdere cussa criadura, chi faghes sos contos cun megus! Sambenados e Provèrbios prb: chini circat agatat Ètimu ltn. *adcaptare Tradutziones Frantzesu trouver, rencontrer, se trouver Ingresu to find, to exist Ispagnolu encontrar, existir Italianu trovare, scovare, esìstere Tedescu finden, es gibt, liegen (geog.).

acatàre 2 , vrb: catare* Definitzione fàere a una cata, ladu, ciatu, coment’e candho a una cosa dhi calat unu pesu mannu apitzu Sinònimos e contràrios abbullonare, aggatare, cerfai, ischerfare, ischitzare, istercare Tradutziones Frantzesu écraser Ingresu to crush Ispagnolu aplastar Italianu schiacciare Tedescu quetschen.

acatarràdu , pps, agt: acatarrau, aggatarrau Definitzione de acatarrare; chi at ingortu arremadiu Sinònimos e contràrios arrasfriau, arremadiau, arrumatu, remadu / sarragau, scanniu Frases seo acatarradu de mala zenia 2. tue no ses sugeta a maladia, ma pares che a mie acatarrada (B.Mureddu) 3. portat una boxi de tromboni acatarrau Tradutziones Frantzesu enrhumé Ingresu to have a cold Ispagnolu constipado, resfriado Italianu raffreddato Tedescu erkältet.

acatarrài, acatarràre , vrb: catarrare Definitzione pigare o aciapare arremadiu Sinònimos e contràrios arrasfriai, arremadiai, arremare, arrumai, incatarrai Terminologia iscientìfica mld Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'enrhumer Ingresu to get cold Ispagnolu resfriarse Italianu infreddarsi Tedescu Katarrh bekommen.

acatastàe , vrb Definitzione iscríere unu bene, terras, domos, in su catastu, a manera chi arresurtet a distintu sa propriedade Sinònimos e contràrios incatastare Tradutziones Frantzesu cadastrer Ingresu to pile (up), to register to the land-registry office Ispagnolu inscribir en el catastro Italianu accatastare 1 Tedescu in den Kataster eintragen

acaudalài , vrb Definitzione pònnere a parte cosa, fàere unu fundhu, unu capitale Sinònimos e contràrios acabbalai Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu thésauriser Ingresu to hoard Ispagnolu atesorar, acaudalar Italianu tesorizzare Tedescu horten.

acavacài , vrb: acovecai, acrobecare, acrovecai, cavacai Definitzione betare a covecu, betare apitzu; betare a conca a bàsciu, coment’e ponendho a covecu; fintzes bortulare, furriare / a. a ccn. = cumbíncherelu, conchinàrelu a carchi cosa, fintzas pònnereli timoria faedhendhe de no lu lassare mancu faedhare comente cheret Sinònimos e contràrios abbucai, acuguzare, apatigai, bíncere, furriai, tavacare | ctr. iscavacare Frases chi fui dèu nci dhi acovecau sa pingiada in conca! ◊ is argiolas no acabbànt mai, cun su celu totu de unu colori acovecau in pitzus 2. tèngiu unu bellu scannu po mi sèi: cussu gei no si nci acovecat! 3. li ant covacadu sa carena in su putu 4. cussa tenit unu mairu pioncu e unu fillu acovecau! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu retourner, renverser Ingresu to turn upside down Ispagnolu volcar, dar la vuelta Italianu capovòlgere Tedescu auf den Kopf stellen.

acedhàe, acedhài , vrb: achedhare Definitzione fàere a chedha, sa chedha, betare a unu, pònnere totu impare Sinònimos e contràrios abbamare, achedhonare, aggamai, aggrustare, amedhare, arretolare, atropare, atrumare, ingamai | ctr. irgrustiare, istagiai Frases sos sirbonedhos imparabant a si achedhare si bi aiat perículu ◊ acedha totu is brebeis angiadas! ◊ mundhat su furru cun iscobiles de narbutza achedhados e astrintos cun filuverru in pitu a su furcone 2. is cumpàngius si acedhant e torrant a girai de una ruga a s'àtera 3. fiat meda sa genti acedhada acanta de s’ostaria, castiendi ◊ pillonis acedhaus… annada mala! Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réunir Ingresu to aggregate Ispagnolu unir, juntar Italianu aggregare, abbrancare Tedescu eine Herde bilden.

acentài, acentàre , vrb Definitzione pònnere s'acentu Tradutziones Frantzesu accentuer Ingresu to accent Ispagnolu acentuar Italianu accentare Tedescu mit Akzent versehen.

acepàre , vrb: aceprare Definitzione nau de su sàmbene, fàere a cepa, cagiare Sinònimos e contràrios alleae, apiatare Frases no cretes chi su sàmbene ti acepe, ca malu no lu so!(Budroni) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coaguler Ingresu to coagulate Ispagnolu coagularse Italianu coagularsi (détto del sàngue) Tedescu gerinnen.

aceràre , vrb: aciarare, aciorare Definitzione essire a fora, bogare sa conca o su si pònnere in craru po castiare, po bíere Sinònimos e contràrios acarare, acherare, acontrare, acrarare, afacare, afaciai, imbraconare, incarai, inciarare, ingiarare, iscampiare | ctr. cuai Frases est una not'e luna, de cudhas lunas giaras chi, candho tue ti aciaras, isperas novamente in sa fortuna (A.Casula)◊ sa luna subra de sos montes si aciarat ◊ issa si acerat a sa fentana a iscultare ◊ acèradi, bella, ca est bénnidu s'amante! ◊ si fit a fagher su contu de tantos males, mancu nos timis acerare a gianna! ◊ istaia in su balcone aciorada abbaidendhe s'abba chi pioiat ◊ deo puru mi aciorei Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se montrer Ingresu to overlook Ispagnolu asomarse Italianu affacciarsi Tedescu sich zeigen.

acetài, acetàre , vrb: atzetare Definitzione pigare o bòllere sa cosa chi giaet s'àteru; adduire a sa matessi idea de un'àteru Sinònimos e contràrios aggradèssere, arrecire / adduire Tradutziones Frantzesu accepter Ingresu to accept Ispagnolu aceptar Italianu accettare Tedescu annehmen.

achedàre , vrb: achetai, achetare, achidare 2, achietai, achietare, chietare Definitzione fàere chietu, brandhu, sériu, firmu; andhare a si crocare, su note Sinònimos e contràrios abbacai, abbonantzai, allenare, apachiare, apasaogare, assebiai, asselenare, assussegai | ctr. agegherai, salargiare / pesai, seguzare Frases si ant a achietare che pitzinnedhos in coda de mama ◊ bentu chi tremis s'imbirdi, poita no ti achietas e mi lassas drommí?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu apaiser Ingresu to appease Ispagnolu aquietar, calmar Italianu acquietare, acchetare Tedescu beruhigen, ruhig werden.

achedàre 1 , vrb: achetare 1, agedai, agedari, aghedare, axedae, axedai, axerai Definitzione fàere a aghedu, nau fintzes de sa pasta cun su frammentu; in cobertantza, nau de ccn. arrennegare Sinònimos e contràrios acriare, aghedinare, frammentai, imbischidare, pesai Frases su binu cheret contivizadu, ca sinono si aghedat ◊ Cíciu mi at nau ca su binu biancu si dhi est agedau 2. dhi at ghetau unu lómburu de fromentu: dèu nau chi at a axedai! ◊ is tzípulas no ant axedau: depiat tenni písima su frammentu ◊ tenei sa pasta in sa scifedha axerendi e fui arremangada pronta a ispongiai ◊ at lassau su pane aghedandho in su tianu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tourner en vinaigre Ingresu to vinegar Ispagnolu agriar Italianu inacetire, inacidire, fermentare Tedescu zu Essig werden, säuern, gären.

«« Torra a chircare