amegài, amegàre , vrb: ammegai, ammegare, megai Definitzione èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho Frases bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu 2. amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu Tradutziones Frantzesu être sur le point de… Ingresu to be going to… Ispagnolu estar a punto depara, estar Italianu stare per…, èssere nell'atto di… Tedescu im Begriff sein zu.

andàda , nf: andhada, annada 1 Definitzione su andai pentzau coment'e cosa fata, fintzes sa manera de andhare, de camminare Sinònimos e contràrios tucada | ctr. benia, recuia, torrada Maneras de nàrrere csn: fàghere s'a. de su fumu = no torrai mai prus; fàghere s'a. de su batiu (chi est andhadu in zerru e torradu in istiu) = istentaisí tropu; istare un'a. (in ccn. logu) = istentaisí meda (pentzau coment'e cosa chi no tenit torrada e intzaras tempus longu chentza de contu); durare un'a. = unu tempus longu meda Frases e aundi est s'andada? ◊ una bella annada giuches! ◊ s'àcua no firmat s'andada in s'arriu ◊ gei dh'apu fata bella s'andada!…◊ cuss'andhada a campu ti at fatu bene 2. mi dhi donat un'àtera pariga de andadas e bennidas a fusti 3. li cherfesi ammitire cuss'andhada, pro li àere preguntadu a s'assentada si bi aiat connotu a calecunu 4. est tucadu a Castedhu e a su essu b'istat una bona andhada (Ruju) Sambenados e Provèrbios prb: is cuadhus si bint a sa torrada, no a s'andada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aller Ingresu going Ispagnolu ida Italianu andata, dipartita Tedescu Gehen, Abreise.

andhaéni , nm, agt: andhalibeni, andhalieni, andhalueni, andharieni, annalebbeni Definitzione andha e beni, su istare andhandho e torrandho; genia de braxeredhu po abbruxare timanza in is funtziones de crésia; chi faet unu movimentu a s’andha e torra, chi po comente est postu tenet pagu firmesa, in tàntaris, est a su tzàntziga tzàntziga, fintzes de unu logu a s'àteru Sinònimos e contràrios andhalidorra, andhetorra / turredha / bandhuleri, zirellu Frases est faendo s'andhaeni ◊ in totu custu annalebbeni de sa tzente carchiunu si nche príschiat carchi cosa ◊ in istiu comintzat s’andharieni de sos furisteris 3. sos carabbineris sunt andhalienis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu va-et-vient Ingresu coming and going Ispagnolu ir y venir, vaivén Italianu andirivièni Tedescu Hin- und Hergelaufe.

andhalidòrra , nf: andhalitorra, annalitorra Definitzione su abbarrare andhandho e torrandho, su andhare e torrare fatuvatu, nau fintzes de su movimentu de una cosa Sinònimos e contràrios andhaeni, andhetorra, atràvigu Frases chin totu s'andhalitorra dae bidha a cubile mi sentio additzau pro su travallu ◊ tota die istat a s'andhalitorra che a s'abe ◊ in bidha fit totu un'andhalitorra de zente a su mortu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu va-et-vient Ingresu coming and going Ispagnolu ir y venir, vaivén Italianu viavai Tedescu Hin und Her.

asseónzu , nm Definitzione su si fàere asseau, de sabore malu, nau de s'ógiu, de su lardu; est fintzes su fragu de s'ogiuseu de unu pegus mortu, in campu, chi faet fuire is àteros pegos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rancissement Ingresu going rancid Ispagnolu ranciedad Italianu irrancidiménto Tedescu Ranzigwerden.

atràvigu , nm: tràbicu* Definitzione su passare in is logos, su istare andhandho, viagiandho, movimentu de gente Sinònimos e contràrios andhetorra / ormina Frases ite festa, ite tzarrare, ite atràvigu e curreu! (F.Sechi)◊ in su trighinzu istanote no bi at una lughe e ne atràvigu: est totu cagliadu Tradutziones Frantzesu va-et-vient Ingresu coming and going Ispagnolu ir y venir Italianu andirivièni Tedescu Hin-und Hergelaufe.

essía , nf: essida, essita, iscia 1 Definitzione su essire; logu inue si essit o si podet essire, terrinu o ortu a ue essire a fàere faina, tempus de essire o chi essit; cosa chi essit in sa carre, coment’e maladia, difetu; cosas curiosas chi si narant e chi faent erríere o a pentzare; cosa o dinare chi s'ispendhet; nau de is foedhos, sa parte chi càmbiat, in finitia, e chi giaet s'idea de cantidade (unu o medas, sing. o pl.), e de calidade (de mascu o de fémina) Sinònimos e contràrios andada, disessida, tucada / essidorzu / essidura, fruscedha / gastu, ispesa | ctr. intrada, recuia Maneras de nàrrere csn: pitzocu, zòvanu de prima e. = chi ancora no connoschet logu atesu, chi est comintzendhe a essire; sa e. de sas ebbas de Sant'Antoni = sa tucada de Lolle, de su fumu, a no si torrare a bídere prus; fàghere o dare un'intrada un'e. = intrare e essire (o bogare) in lestresa; dare sa e. a una cosa = fuliarechela; dare sa e. a unu, a un'animale = lassai andai Frases ch'est in s'ispidale, ma oe lu ponent in essida ◊ candho s'illieraiat, sa mama faghiat sa prima essida a s'incresiare ◊ sas essidas tuas za!… no torras prus, eite?! ◊ manteniat sa vintza in possa che a s'ocru e dontzi essita fit a inie ◊ tucaiat cada die a domo de sa mama: custa fit sa essida sua 2. burrincu afissiau: candu movit a sartu, carriau, a sa essia s'istrumpat e no movit prus 3. custa essida chi zughes in sa pedhe bido chi si est isparta! 4. arratza de essidas chi faghes, candho faedhas!…◊ sas essidas de Nàniu, chi nachi su chi at fatu a sa muzere tiat àere sanadu su babbu puru!…◊ si fuint postos a ríere intenninne cussa essida ◊ est minore ma faghet de cudhas essidas paret unu mannu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sortie Ingresu exit, going out, witty remark Ispagnolu salida Italianu uscita, battuta Tedescu Ausgang, witziger Einfall.

iscassiadúra , nf Definitzione su iscassiare Sinònimos e contràrios iscansadórgiu / ischissiadura 2. sos duos zòvanos ant passadu un'annu de passione e de iscassiadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu folie Ingresu deviation, going mad Ispagnolu enloquecimiento Italianu deviazióne, impazziménto Tedescu Ablenkung, Verrücktwerden.

iscunsértu , agt, nm: iscuntzertu, iscussertu, iscussestu Definitzione nau de unu, chi est maladióngiu; nau de un'aparíciu, de una màchina, chi no andhat, chi no funtzionat, chi at fatu iscónciu, guastu; nau de su tempus, chi est faendho malu, légiu; su guastu o neghe, dannu chi no lassat funtzionare a dovere calecuna cosa Sinònimos e contràrios dissàntara, gastu 1, iscónciu, iscuncossu, iscunsertadu, maladióngiu, scuncordau | ctr. cunseltu Maneras de nàrrere csn: so iscussertu = seu scónciu, m'intendu mali; barra iscusselta = unu chi foedhat tropu e no a tonu Frases unu rellozu iscussertu no marcat su tempus 2. si bi at calchi iscussertu lu reparas ◊ cussa màchina zughet iscussertu mannu e a l'acontzare mancu cumbenit ◊ s’iscussertu de sa limba sarda est comintzadu candho semus passados dae s’oralidade a sa cultura iscrita generalizada (S.Seu)◊ a ndhe faghent de iscussertu sos terremotos!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en panne, détraqué, malade Ingresu spoiled, going wrong, sick Ispagnolu estropeado, enfermo Italianu guasto, non funzionante, ammalato Tedescu kaputt, krank.

megài, megàri , vrb: amegai* Definitzione m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.) Frases megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu! Tradutziones Frantzesu être sur le point de… aller + v. Ingresu to be going to… Ispagnolu estar para, estar a punto de… Italianu èssere nell'atto di… Tedescu im Begriff sein (Inf.), gerade.

«« Torra a chircare