Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

innadiài , vrb: innadicare, innadigare, irnadicare Definitzione pigare a isculivitas, a innadiadas, iscúdere cun sa manu a nàdigas Sinònimos e contràrios annadiai, aculaciai Frases candho su pipiu naschiat l'innadighiant chi bidiant ca no respiriat, po dhu fae prànghede Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner une fessée Ingresu to spank Ispagnolu pegar en el culo Italianu sculacciare Tedescu den Hintern versohlen.

intriscài , vrb: intriscare 1, intriscari, intrischiai, intrischiare Definitzione illargare de fiancu s'apertura de is dentes de su serracu, de su serrone o de àteras ainas deasi po chi sa segada essat prus larga, po segare méngius / intriscare sas cotzas a una màniga = incracare is cotzas po chi sa ferramenta abbarret bene firma Sinònimos e contràrios gitonare Frases su serroni tocat a dh'intriscari po segari bèni ◊ sa fraci no dh'as intriscada prus Ètimu ctl. entrescar, entriscar Tradutziones Frantzesu contourner une scie Ingresu to heddle Ispagnolu triscar Italianu allicciare Tedescu schränken.

ischeàre , vrb: ischejare, ischiare 1 Definitzione pigare e bogare de sa chea, o fintzes fàere su fossu coment'e a iscartadura po ndhe bogare una mata de fundhu; fàere coment'e unu fossu segandho a tundhu (de s'orrobba, de sa pasta téndhia o àteru) coment'e intrandhoche a mesu e torrandho a s'oru po dhi giare una forma, coment'e a cuidu, a curva (es. po fàere s'inghíriu de su tzugu, de su codhu, in bestimentu: is malloredhos – macarrones tundhos – s'ischeant a istrecadura cun su pódhighe mannu)/ i. un'imbreaghera = scexiai Sinònimos e contràrios incheare, ischifire, scotai Frases s'ischeat su carbone ◊ si li est alluta sa piatza belle e pronta a ischejare ◊ est andhau a ischejare sa chisina, in sa piatza brusiada 2. su tretu de su suircu e de su trugu s'ischeat, in sa robba, pro chi su traste potat rúere menzus ◊ su piu cheret ischeadu a rodilla pro lu fàghere a bicos ◊ amus fatu macarrones tundhos ischeados a manu ◊ pisedhos, deo los ischio, sos macarrones, e bois los abberides e los cumponides chi no essat s'unu dae s'àteru! ◊ sos macarrones tundhos s'ischeant cun sa mata de su pódhighe mannu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu creuser, donner une forme Ingresu to hollow out, to shape Ispagnolu ahuecar, cortar dando una forma Italianu incavare, sagomare Tedescu aushöhlen, modellieren.

ispabigliàre , vrb: ispibigliai, ispibigliare, spibigliai Definitzione segare su pibillu abbruxau de is candhelas, ma fintzes arrangiare o pònnere su pibillu bonu; in cobertantza, fàere prus biu, prus ischidu, prus abbistu / i. su sonnu = catzare su sonnu Sinònimos e contràrios ispibillonai, ispipigliare 2. bídere des s'ama, si s'oju ispibíglias! ◊ sos tragos m'ispibigliaiant e bidio sos fumos de sos arrustos Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu moucher une bugie, raviver Ingresu to snuff, to revive Ispagnolu despabilar Italianu smoccolare, ravvivare Tedescu schneuzen, beleben.

ispixàre 1 , vrb rfl: ispricare 1, isprigai, isprigare, sprigai Definitzione castiare, bíere me in s'isprigu Frases fatuvatu bandat a s'isprigai ◊ sa luna s'ispricat in s'abba 2. los cherzo ispixare in arcos de chelu pro pintare randhas de nue (G.M.Lai) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se regarder (dans une glace) Ingresu to look oneself (in a mirror) Ispagnolu mirarse en el espejo Italianu specchiarsi Tedescu sich spiegeln.

maicàntu , agt, avb, prn: maigantu Definitzione mai + cantu, nau in su sensu de unos cantu, meda, medas Sinònimos e contràrios chimai, meda, meditu Frases maiganta zente faghiat chilòmetros de caminu ◊ de Pedru Casu si connoschent maigantas poesias ◊ atraessados maigantos giassos, bussat a una gianna ◊ sa cota de su pane bastat maigantu tempus 2. pesso chi isse si siat fadhidu de maigantu ◊ si mudadu mi agatas maicantu, cal'est s'impressione chi ti do? ◊ cust'avréschida l'amus isetada maicantu! ◊ fit maicantu afochissadu ◊ onzi cosa chi faghiat issa, dae maigantu a cust'ala, no fit zusta 3. maigantos, maigantas faghent gai Tradutziones Frantzesu un certain, une certaine quantité de (adj.), une certaine quantité (pron.), quelque peu, assez, sensiblement (adv.) Ingresu several Ispagnolu bastante, algo Italianu alquanto Tedescu : etwas (Adj.), ein wenig, einige, : ziemlich (Adv.), : etwas (Pron.), ein wenig.

marrósu , agt Definitzione chi portat dentímine bellu, dentes bellas, bonas / gatu m. = batu areste; tilipirche m. = genia de pibitziri mannu chi portat is cambas longas a serracu Frases beni, mucitu marrosu, e papadindhedhu! Sambenados e Provèrbios smb: Marrosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a une belle denture Ingresu the one who has good teeth Ispagnolu que tiene una buena dentadura Italianu che ha dentatura buòna Tedescu ein gesundes schönes Gebiß besitzend.

matzocàre , vrb: ammatzocai*, matzucare Definitzione iscúdere o magiare a matzucu; peleare meda / matzucare landhe, olia, nughe = iscudi làndiri, olia, nuxi Sinònimos e contràrios corpare, isciúdere, magliucare, matzucorjare Frases lassae de irgherrimiare: bisonzu de bos matzucare azes?! ◊ acàbbala, chi sa zente curret a inoche credendhe chi nos semus matzucandhe! ◊ so che pianta esposta in sa cudina, matzocada però dae su bentu chi ndhe li at rutu fozas e ispina Tradutziones Frantzesu donner une volée de coups de bâton Ingresu to beat Ispagnolu apalear, aporrear Italianu bastonare Tedescu verprügeln, prügeln.

mortalidàde, mortalidàdi , nf: mortilidade Definitzione morte de gente o de animales a meda po maladia mala Sinònimos e contràrios moltaza, murtina, santacida Frases mortilidade, gherra e caristia: a sos ses annos cussa fit s'iscola…◊ sa mortilidade un'annu at ispérdidu sos porcos Ètimu itl. mortalità Tradutziones Frantzesu grande mortalité (due à une épidémie) Ingresu murrain, epidemic Ispagnolu mortandad Italianu morìa Tedescu Massensterben.

murichèdha , nf Definitzione unu tanti pagu pagu (de cosa de papare, de bufare, de àteru) Sinònimos e contràrios arroghedhu, pibinida, pimpirida, piticada, ticu, tzuniedhu Tradutziones Frantzesu petit peu, petit bout, une goutte de vin Ingresu tiny bit Ispagnolu pellizco, gota Italianu zinzino Tedescu Stückchen (mangiare), Schlückchen (bere).

nobenàre , vrb: nobinare, noinare, nughinare, nuinare Definitzione fàere is nuinas; istare a su prega prega aifatu de ccn. de malintesa, chi no bolet iscurtare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire une neuvaine Ingresu to pray novenas Ispagnolu hacer novenas Italianu fare le novène Tedescu die Novene beten.

professionéri , nm Definitzione chie tenet ccn. professione Sinònimos e contràrios professionante Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu celui qui exerce une profession libérale Ingresu professional man Ispagnolu profesional Italianu professionista Tedescu Berufstätige.

recaíre, recaíri , vrb Definitzione torrare a orrúere in maladia, immalaidare torra de su matessi male, orrúere torra in su male, in su vítziu o abbitúdine mala Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu avoir une rechute Ingresu to fall again Ispagnolu recaer Italianu ricadére Tedescu einen Rückfall haben.

rempellàre , vrb: arrampedhai*, repellare Definitzione essire rempellu, fàere su rempellu, su reberde, su tostau, cricare de si firmare, de no pònnere mente, de no fàere comente bolet s'àteru Sinònimos e contràrios acroconai, ammutighinare, apoderai 1, arrebbellai, arrebedhai, arrepiconare, calchedhare, screnciai Frases timo s'última note chi ti rempelles in totu, coro vile, Iscariote! (I.Virdis)◊ in sa pigada sos boes si sunt repellados: est tocadu a che iscucurrare sa gàrriga ◊ chin faedhos sintzeros mi rempello! Tradutziones Frantzesu opposer une résistance Ingresu to rebel against s.o. Ispagnolu oponer resistencia, rebelarse Italianu oppórre resistènza Tedescu widerstehen.

sdúrri , vrb Definitzione fàere pagare o iscabbúllere unu dépidu / giogai a s. = giogare a dinare, ponendho sa posta Sinònimos e contràrios coberai Frases apu postu su dinai dèu, ma ndi dhu depu sdurri! ◊ non bollu chi gioghist a sdurri! Tradutziones Frantzesu faire payer une dette Ingresu to collect Ispagnolu cobrar Italianu riscuòtere Tedescu eintreiben.

stenteriài , vrb: istantariare* Definitzione est su chi faet unu candho provat unu dolore tropu forte, chi agiummai perdet su sentidu; foedhare chentza ischire mancu su chi est naendho, unu Sinònimos e contràrios desatinai, ilbarionare, iscassoletare, sciolloriai, strollicai / abbadherigare, ammustèlchere, dilmagiare, ildimajare, intostai, sdemmaniai Frases mi seu ingortu a s'ossu arrabiosu: cosa de mi stenteriai! 2. dhoi at genti stenteriada chi est a iscarada a fai tontesas ◊ no ti stentériis cun mei: mi depis nai "Sa meri"! Tradutziones Frantzesu éprouver une douleur déchirante Ingresu to feel a very sharp pain Ispagnolu sentir un dolor muy fuerte Italianu provare un dolóre fortìssimo Tedescu einen stechenden Schmerz empfinden.

úna , art, agt, prn Definitzione art. chi s'impreat cun númene fémina: si apòstrofat sèmpere candho si agatat ananti foedhu chi cumènciat cun vocale e no si ponet candho su nm. portat un'agt. nau a ispantu o cun ironia (es.: bella domo ti as fatu! ◊ màchina manna s'at comporadu, balla!◊ bellu mastru ses, a ti currèzere su maniale!); s'impreat coment'e prn. po fémina (o fintzes cosa, chistione, fata) bastat chi siat Maneras de nàrrere csn: una ma una, mih! = una própiu bella, bona, de sas menzus; a una a una, a unas a unas = a unedhas, una per borta; sa una = un'ora apustis de mesadí, sa primu ora de su merí, o fintzas apustis de mesunoti; totu in d-una (totinduna) = induninduna, totu a una borta, de botu, de un'improntu; unas (+ agt. numerale) = a fúrriu de…, de prus a mancu… Frases una borta e duas bi apo a èssere andhadu a cussu logu!…◊ una borta Lussu depiat benni a Bidhanoa a fai una parlata ◊ in su celu dhui at una nui manna ◊ si bi at una cosa chi no mi piaghet est a fàghere male ◊ in su cungiau dhui at una mata sicada 2. si ch'est fata sa una: est ora de ghirare! ◊ una ma una, mih, chi ti ndhe as chircadu, de fémina! ◊ si m'iscurtates, bos ndhe conto una chi fachet a rídere 3. fint unas chentas amigas, unas chentu berbeghes Ètimu ltn. una Tradutziones Frantzesu une Ingresu a (n) Ispagnolu una Italianu una Tedescu eine.

zú , nm: giú*, zubu, zuo, zuvu Definitzione loba de boes domaos chi si ponent imparre po tirare su carru, s'arau o àteru / min. zuvitu, pl. zuos Sinònimos e contràrios ciuntu Frases aiat imparatu deretu a cropare su zuvu a su zuvale ◊ sas campanas che las ant antziadas a campanile chin duos zubos totu galavera ◊ su sero est torradu su maridu cun d-unu carru de paza pro su zuo Tradutziones Frantzesu une paire de bœfs Ingresu yoke oxen Ispagnolu yunta de bueyes Italianu còppia di buoi Tedescu Ochsenpaar.

«« Torra a chircare