Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abballinàre , vrb Definitzione fàere a ballinas, a birillas Sinònimos e contràrios abbotzichedhare, aculingionai, aggromerare, allomborae, arranedhare, arrombulonai Frases s'aperigúngia est unu babbautzu chi si abballinat si lu tocant Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire une boule (de) Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel rollen.

aggradheràre , vrb Definitzione fàere a gràdhera, a bocitedhas Sinònimos e contràrios abballinare Frases est fachendhe sucu ma sa símula no bi aggràdherat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire une boule, bouler Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel rollen, mögen.

alleputzadúra , nf Definitzione pulidesa sobrada in su bestire, su si fàere bellos meda, totu bene o fintzes tropu cuncordaos de bestimentu, a braga, comente faent is pageris Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'habiller avec une certaine recherche Ingresu refinement in dressing Ispagnolu refinamiento en el vestir Italianu ricercatézza nel vestire Tedescu sich gesucht kleiden.

ammoràre , vrb: amorai, amurai Definitzione totu su chi duos faent de bonu s'unu po s'àteru, ómine e fémina, candho funt isposos e s'istimant cun s'idea de si cojuare; betare istima a unu, a una, cricare, èssere sèmpere impare Sinònimos e contràrios fastigiai / abbaradhare, abbelare, imbelare, inamorai, indeosare, ingeniai Frases oe comente fato a ti amorare? ◊ no ses menzus tue de sa chi so amorandhe ◊ sos tempos bellos si che sunt colados umpare chin su tempus de ammorare! ◊ bastat chi dh'amorit po dh'isposai, cussa dhu càrrigat de dinai puru! 2. totu sos chi la bident si ndhe ammorant de cantu atraet s'ermosura sua ◊ prite ti amoras, ca no cherjo a tie?! Terminologia iscientìfica ssl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être fiancés, s'engager par une promesse de mariage Ingresu to be connected with Ispagnolu ser novios, llevarse bien con alguien Italianu avére una relazióne d'amóre, èssere fidanzati Tedescu ein Liebesverhältnis unterhalten, verlobt sein.

anninniài, anninniàre , vrb: niniare Definitzione cantare s'anninnia, dormire su pipiu Sinònimos e contràrios ammutare 1, ciannigare, nanniai Frases su pipiu in su bartzolu bolit a dh'anninniai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu endormir en chantant une berceuse Ingresu to lullaby Ispagnolu acunar, cantar una nana Italianu ninnare Tedescu einlullen.

apojài 2, apojàre , vrb: apozare 1, apoxare Definitzione nau de s'abba, fàere a poju, a paule, a lotzina, a foxina (ma si narat fintzes de àteru, in su sensu de arregòllere totu a unu, totu impare); pònnere in abba apojada, intrare a s'abba Sinònimos e contràrios abburgare, apadulare, apajolare / impogiare Frases in cue ca faghet a fossu bi apojat abba 2. est menzus a ischirent a apojare totus a manera chi non si che afochet nisciunu 3. totu sa musca apojada in sa porta est, ca bollit intrai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu former une flaque, des flaques Ingresu to make a thud Ispagnolu encharcar Italianu farsi tónfano, pozzànghera Tedescu eine Pfütze bilden.

arrebbechinàre , vrb: rebbechinare* Definitzione istare a perrica, fàere s'abbetiosu, arrespòndhere po abbétia Sinònimos e contràrios abbetiae, reotare, tricatare Tradutziones Frantzesu avoir une prise de bec Ingresu to squabble Ispagnolu altercar Italianu battibeccare Tedescu zanken.

arrecatài 1 , vrb rfl: arrechetai, recatai Definitzione fàere su giuditziosu Sinònimos e contràrios refrenai Ètimu spn. recatarse Tradutziones Frantzesu se retenir, se moderer, garder une prudente réserve Ingresu to show reluctance Ispagnolu ser juicioso Italianu usare ritégno Tedescu sich scheuen.

atufài , vrb Definitzione fàere atufu o atúfidu, pigare atufu, pònnere fragu malu de isserru e de umidore, de cosa guasta; nau de gente, pèrdere de ànimu Sinònimos e contràrios afungai, afungorai, allanire, ammucorai, ammufai, annabrai, intufire, intuvare, limire, morighinire, tufire Ètimu spn. atufar Tradutziones Frantzesu prendre une odeur de moisi, moisir Ingresu to grow musty Ispagnolu enmohecer, atufar Italianu prèndere odóre di tanfo, ammuffire Tedescu dumpfig riechen, verschimmeln.

avriàre 1 , vrb Sinònimos e contràrios addulgare, ammítere, atorgare, cufessare Frases Bacaredhu e Bainzu bi fint meses in presone, ma no aiant avriadu e perunu avocadu fit reséssidu a los fàghere iscapare (Q.Falchi) Tradutziones Frantzesu avouer une faute Ingresu to confess Ispagnolu confesar, reconocer Italianu confessare, amméttere una mancanza Tedescu zugeben.

bandhiàre 1 , vrb Definitzione andhandho, pèrdere sa filada de un'improntu, girare a una bandha de malesaura o a dónnia modu chentza dhu bòllere / andhare bandhiendhe = a egas e a ogas Sinònimos e contràrios istantonai, tontonare Tradutziones Frantzesu faire une embardée Ingresu to skid Ispagnolu derrapar Italianu sbandare Tedescu schleudern.

bandhíre , vrb: bandiri, bannire Definitzione betare su bandhu; fàere ischire, nàrrere sa cosa a totus, a gente meda / b. in sas bàtoro contonadas = dare a ischire sa cosa a totugantos, iscandhulizire una cosa Sinònimos e contràrios bandhizare, gridai, trumbitai / isprubbicare Frases su benniolu est banninne frófighes e pètenes ◊ at bandhidu pumatas friscas a piatza Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu crier une annonce Ingresu to announce Ispagnolu pregonar Italianu bandire, pubblicizzare Tedescu bekanntmachen.

concevàre , vrb: concivare Definitzione cuncordare filedhos, filare trobedhas po ingannare a unu Sinònimos e contràrios contzebire Tradutziones Frantzesu dresser une embûche, tendre un piège Ingresu to plot Ispagnolu hacer trampas Italianu ordire insìdie Tedescu Ränke schmieden.

contraventzionài , vrb: cuntraventzionai Definitzione pònnere contravintzione Frases is carabbineris iant cuntraventzionau is chi no portànt is bullitinus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner, flanquer une contravention Ingresu to fine Ispagnolu multar Italianu multare Tedescu mit einer Geldstrafe belegen.

crúju , nm: crúsiu, cruxu, cúgiu, cuju 1, cuzu cuxu, grusu Definitzione terrenu, possessu no meda mannu ma serrau; tretu apartau, frantu, mescamente tra duos muros o cresuras, fintzes loghighedhu po chistire cosa Sinònimos e contràrios cugnau, possessu, tanca / angrone, arranconi, chizone, coda 1, corroncone, crucuzone, currungioni, furringoni Frases cuss'andhata nche dabat a su crúsiu issoro ◊ sunt andhaos a su crúsiu de ube su poledhu fit paschendhe ◊ su crúsiu de cudh'ómine no fit irfenau ◊ padronu de cujos serrat sos àidos ◊ sos crujos suos sunt vinzas, olivàrios e ortos ◊ ite bella est sa rosa chi frorit in sa corte in s’oru de su cruju… 2. canno sas voches no s'intenniant prus, sos tres acratzaris si sont abbitzatos de nch'èssere in crujos, a curtzu a vidha ◊ cada crúsiu lis aperjat in pedes, a cussos cainos! 3. de laore ocannu ndhe apo prenu totu is cúgios ca s'argiola fut mannita ◊ bi at fantàsimas cuadas in dogni cuzu ◊ su batu che intrat in totu sos cuzos ◊ a isse l'ant mortu in sos cujos de su pasciale sou ◊ mi che ant postu in d-unu cuzu po crupa sua ◊ cussu fit su cuzu de s'ainedhu in domo Ètimu ltn. clusiu(m) Tradutziones Frantzesu terre fermée par une clôture Ingresu fenced farm Ispagnolu cercado Italianu podére recintato Tedescu eingefriedeter Gutshof.

demàre , vrb: addemare Definitzione ingòllere tema, maladia, fàere dannu a sa salude Sinònimos e contràrios ammagagnare, ammaladiai, apuntorai, ilmaladiare, inciacai, tunconire | ctr. sanai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu attraper une maladie Ingresu to get an illness Ispagnolu enfermar Italianu prèndere una malattìa Tedescu erkranken.

desbaratàre , vrb: disbaratai, disbaratare Definitzione fàere vida irregulada, fàere s'isperditziau, ispèrdere o perdimentare sa cosa, pesare a bolare sa cosa, ispaciare a tropu; nàrrere o fàere ispropósitos / disbaratai un'animali = pònnerelu a tropu a triballare Sinònimos e contràrios aperdimentare, distrúere, isbaire, ispazetare, ispèldere, ispeldisciare, istravuciare / desatinai | ctr. avitare Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu mener une vie déréglée Ingresu to lead a dissolute life Ispagnolu desbaratar Italianu menare una vita sregolata Tedescu ein unsittliches Leben führen.

discumbidài , vrb Definitzione nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu o brindhu no si faet prus, o chi a su cómbidu no si dhue andhat Frases mi seu discumbidau e no dhoi andu Tradutziones Frantzesu révoquer, annuler une invitation Ingresu to cancel Ispagnolu desconvidar Italianu revocare o disdire un invito Tedescu eine Einladung absagen.

dugonàre , vrb Definitzione bufare meda Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu boire comme une éponge Ingresu to booze Ispagnolu empinar el codo Italianu bére spésso e mólto Tedescu saufen.

incalancàre , vrb Definitzione pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca Sinònimos e contràrios impelciare, imprecolare, incalare, incolonconare, ingarghilare, intergare / abbuare, atanai | ctr. essire, bocare 2. in catza at bidu pegos incalancados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre quelque chose dans une fissure Ingresu to slip in Ispagnolu meter algo en un agujero, encavarse Italianu métter qlcs. déntro una fessura Tedescu etw. in einen Spalt stecken.

«« Torra a chircare