Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

assumàncu, assumàncus , avb: assurumancu Definitzione a su mancu = si àteru nono Sinònimos e contràrios allumancu, assalumancu, assunessi, aterunono, medaeschi, medennessi, nensi Frases assurumancu nerimí poita est aici ◊ si un'ammentu assumancu ndhe tenia!… 2. assumancu proite ti ses dendhe a bídere, pro chimbe francos putzinosos!…◊ assurumancu po cosa, cussa televisioni: po biri iscimprórius de telenovellas! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu au moins, du moins Ingresu at least Ispagnolu por lo menos Italianu alméno Tedescu wenigstens.

assunéssi , avb Definitzione a su nessi, si no àteru Sinònimos e contràrios allunessi, assumancu, aterunono, medaeschi, medennessi, nensi Frases si aia àpidu assunessi sa barchighedha mia!…◊ potere eo assunessi in s'istante matessi dare sa vida mia in giambu insoro! (Mossa)◊ assunessi a tènnere s'impressione de ti àere bidu! ◊ nàrami assunessi ite ti naras! ◊ no mi pariat beru chi agataia cumpanzia a torrare, assunessi pro unu pagu de caminu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu au moins Ingresu at least Ispagnolu por lo menos Italianu alméno, perloméno Tedescu wenigstens.

aterunòno , avb Definitzione àteru nono = si no àteru: narant fintzas si a. (prus che àteru acumpangiau de nessi) = itl. se non altro, cun su matessi sinnificadu Sinònimos e contràrios assumancu, assunessi, medaeschi, medennessi, nensi Frases andhamus sero sero, aterunono torramus chito! (G.Ruju)◊ si benis tue puru est menzus, aterunono semus in prus ◊ mi còmporo sas domos, aterunono si bi fato carchi cosa la fato in domo mia! ◊ mi che esso a campu, si aterunono nessi linna mi ghiro ◊ faghe custu, si aterunono! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu au moins, du moins Ingresu at least Ispagnolu al menos Italianu alméno Tedescu wenigstens.

cantepennò, cantepennòno , avb Definitzione si no àteru, a su nessi Sinònimos e contràrios assumancu, nensi Frases baebbei tue a fàghere cussu, o cantepennono ispiegabbilu comente depet fàghere! ◊ faghe a manigare, o cantepennono ammanitza sa cosa, za bi pesso deo! ◊ làssami pasare, o cantepennono torrare àlidu! ◊ si faghet totu, o cantepennò si comintzat ◊ cheriat a los lassare líbberos de si che torrare a domo, o cantepennò a los pagare! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu au moins Ingresu at least Ispagnolu al menos, por lo menos Italianu alméno, quantoméno Tedescu wenigstens.

immalmàre, immamàre, immamàri , vrb: irmamai, irmamare, ismamai, ismamare, smamai Definitzione coment'e istesiare dae sa mama: segare is cambighedhos noos chi su fundu de sa bide (o de àtera cosa prantada) bogat in prus de is chi depent bogare is pudones o chi podet allatare; andharesindhe; istesiare, istagiare is animales piticos de sa mama po no súere prus Sinònimos e contràrios ammamai, brossare, ilmamagiare, irbrossare, irgemmellai, scalancari, ispudhonare, spillonai / illascare, ispampinare, sderriai / istitai Frases sonniaiat chi fit immamendhe, pudendhe, ifischendhe, binnennendhe e catighendhe ◊ a irmamare est faina istentosa 2. nche fint istichitos in su funnacru irmamanne vinu e bruschetanne Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre moins épais Ingresu to thin (out) Ispagnolu deschuponar, desmamonar, destetar Italianu sfoltire, sfemminellare Tedescu lichten.

màncu , nm, avb, cng: immancu, mancus Definitzione prus pagu, nau prus che àteru a su postu de unu no forte o fintzes po afortigare su no, s'idea de mancare, de no èssere; inditat sèmpere s'idea de farta o de méngua, de mancare (es. sas oto mancu deghe = mancant dexi minutus a is otu; is noi oras mancu cincu = mancant chimbe minutos a is noe) e in matemàtica tenet a símbulu / – / Sinònimos e contràrios nemmancu | ctr. finces, prus Maneras de nàrrere csn: chena mancu = chentza farta; mancu, mancus chi... (e fintzas "mancus" solu, + su vrb. a su cong.) = mancuberi, coment'e chi…, itl. nemmeno fosse; mancu su/sa/sos/sas…(+ númene, nadu coment'e a impudu, dispiàghidos) = no at pagadu, no ndh'est bàfidu, no ndhe balet (+ númene); èssere ómine de pacu prus o mancu = pagu ’e tzou, de pagu cabbale; èssere a mancu maledhu = istai unu pagu mellus de saludi; fàghere a mancu de carchi cosa = istare chentza, lassare istare; mancu po conca, po sonnu = mancu a bi pessare!; bènnere mancu, torrai de mancu = menguai, pèrdiri fortzas, essire peus, andhare de male in peus Frases ch'est colau su prus e no che at a colare su mancu? 2. si est gai mancu bi andho ◊ mancu a lèzere faghet, cun custa lughe ◊ no bi andhas tue e mancu deo! ◊ machisonza, no ti ndhe faghes mancu sa birgonza de faedhare gai?! ◊ no timet mancu sas annadas malas ◊ non piaghet mancu a isse ◊ cun custu corriaxu, sa bachixedha mancu si acatat de èssi giunta! 3. diaderus ndi fatzu de mancu de atrus trumentus! ◊ faghídendhe a mancu de fumare! ◊ no si ndhe podet fàghere de mancu a manigare 4. no ndhe at iscobiadu a sa muzere ca issa si fit posta chena mancu a sa parte de sa cuscénscia 5. mi brigat puru, mancu lu apa fatu pro cumbénia mia! ◊ mi catzas mancus chi sia unu cane! ◊ ite presse, mancu chi sias una chida sena papare?! 6. a mie mi ant acumpanzadu duas féminas fatendhe lughe cun d-unu titzone inchesu e brinchendhe muros de tres tancas: mancu sas rutas chi amus leadu!…◊ za nos est costadu cust'ozu… mancu su fritu chi amus leadu collindhe s'olia! 7. sa cosa chi no benit mai mancu est sa paràgula de Deus ◊ custa est funtana chi no benit mai mancu, ne in istiu e ne in annadas de sicore ◊ sa mere de domo, custa dea-pobidha, non beniat mai mancu in sas netzessidades (Z.Zazzu) Sambenados e Provèrbios smb: Mancu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu moins, non plus, pas, même Ingresu not so much as Ispagnolu menos, ni, ni siquiera Italianu méno, nemméno, neppure Tedescu wenigste (Subst.), weniger (Adv.), nicht einmal (Adv.).

nénsi , avb: nentzi, nessi, nessis, nintzi Definitzione a su mancu, po èssere pagu, si no àteru; dhu narant fintzes cun dispraxere, cun pentimentu, impudu Sinònimos e contràrios allunessi, assumancu, assunessi, aterunono, medaeschi, medennessi Frases fut un'ómine artu nensi duos metros ◊ nessi su logu tento, si no poto triballare ◊ si no poto fàghere a duas manos, nessi a una! ◊ si passas in carrela nàrami nessi adiu! ◊ si diat deper lèzere nentzi una borta ◊ nessis s'isprendhet sas corrias ◊ su prementu est unu bucone de pasta lassau nensi oto dies 2. nessi una manu de azudu podias dare, andhe chi no ses andhadu a triballare! Ètimu ltn. nec + sic Tradutziones Frantzesu au moins Ingresu at least Ispagnolu al menos, por lo menos Italianu alméno Tedescu mindestens, wenigstens, wenn wenigstens, wenn.

pichícu , agt, prn: biticu, picicu, piticu, pitiu, pitzicu Definitzione chi (o unu chi) tenet pagu mannària: nau cun ironia, su foedhu podet bòllere nàrrere mannu, meda, ma fintzes própriu minore, antzis minore meda, nudha puru, fintzes segundhu ite si iat a bòllere (es.: piticu su fàmini!… = meda (nau de unu chi giai si biet ca tenet fàmene); piticu su prexu!… = pagu, própriu nudha (nau de unu chi giai si biet chi no est prexau)/ min. piticadhedhu, pitichedhedhu, pitierredhedhu, pitiedhedhu, pitiridhedhu, pitirrinchinu; famíllia pitia = cun totu is fígios minores Sinònimos e contràrios minore, minudu, picocu, pistirincu, pistiringhinu | ctr. mannu Frases s'ierru fait is dis tanti pitias chi apena orbésciu bis iscurigai ◊ est piticadhedhu aditzu si bit! ◊ su fuedhai meda fait sa dí pitia 2. at donau su bistiri a sa manna, sa rosa a sa pitica ◊ mellus a morri a pitiu po no sufriri a mannu tanti pena ◊ andat bèni po mannus e pitius 3. piticu s'arrogu de casu chi si at segau… agiummai no mi ndi lassat! Sambenados e Provèrbios smb: Pitiu, Pittiu / prb: mellus chi pràngiant is piticus chi no is mannus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petit, moins grand, moindre Ingresu small Ispagnolu pequeño Italianu pìccolo, minóre Tedescu klein.