perdixèdha , nf: predighedha Definizione orrughedhu piticu de pedra, pedra minore Sinonimi e contrari pedrighina, pedrischedha, predaredha Traduzioni Francese caillou Inglese little stone Spagnolo piedrecilla, piedrecita Italiano sassolino Tedesco kleiner Stein.

pichirichédhu , nm Definizione su pódhighe prus piticu Sinonimi e contrari didighedhu, pintirighedhu, podhichedhu, tzintziricu Terminologia scientifica crn Traduzioni Francese petit doigt Inglese little finger Spagnolo meñique Italiano mìgnolo Tedesco kleiner Finger, kleine Zehe.

piciochédhu , nm Definizione pipiu matucu Sinonimi e contrari pilocu, pisedhu 3 Frasi is maistus depint imparai a is pitzochedhus a chistionai sa limba nosta Traduzioni Francese jeune garçon Inglese little boy Spagnolo chiquito Italiano ragazzino Tedesco kleiner Junge.

pilócu , nm Definizione piciochedhu fintzes a is dóighi, tréighi annos Sinonimi e contrari piciochedhu, pillosu*, pisedhu 3 Frasi apo colau sos annos de pilocu apare cun mannoi meu Traduzioni Francese petit garçon Inglese young boy Spagnolo niño, mozo Italiano fanciullo, ragazzino Tedesco kleiner Junge.

pingiadédhu , nm Definizione min. de pingiada, padedha pitichedhedha Sinonimi e contrari padedhutza, padezone, pingiorighedhu, pinzatolu Traduzioni Francese petite marmite Inglese small pan Spagnolo cazo Italiano pentolino Tedesco kleiner Topf.

pisédhu 3 , nm, agt Definizione su cristianu candho tenet pagos annos: si narat de su piciochedhu (fintzes pipiu no tropu piticu), de su piciocu matucu, de su giòvono, ma fintzes (solu coment'e agt.) de ómine mannu no tropu antzianu (a/c.: candho si chistionat cun àtere, medas o pagos o unu solu, si narat fintzes in fràsias de meravíglia in forma pl.)/ su p. podet èssere: bonu, minore, mannu, bellu, cabosu, malu, abbistu, síncheru, faularzu, atrividu, botosu, paghiosu, arrebbugiu, mauchedhu, e àteru Sinonimi e contrari bibbigorredhu, pàgiu, picinnu, pipiu / giòvanu, minore, piciocu, pilocu | ctr. béciu, mannu Frasi sos pisedhos si daent a su zogu ca no tenent sos pidinos de sos mannos ◊ sos pisedhos minores… a s'asilo! ◊ a pisedhu fit unu rundhellu, ma a mannu at fatu una cambiada!…◊ pisedhos e pudhas imbrutant su logu 2. no fit betzu meda: fit ancora pisedhu candho est mortu ◊ che tenet prus de setanta annos ma cumparit pisedha meda 3. pisedhos mios, no bos faghet meraviza, custa cosa?! ◊ pisedhos mios, a ndhe cherides bídere de funtzione, a si che colare a sa resone chentza ndhe àere!… Cognomi e Proverbi smb: Piseddu Etimo ltn. pisinnus (cun àteru sufissu) Traduzioni Francese enfant, jeune garçon Inglese kid, child Spagnolo niño, chico Italiano bambino, ragazzino Tedesco Kind, kleiner Junge.

podhighítu , nm Definizione su pódhighe prus piticu de sa manu, de su pei Sinonimi e contrari didighedhu, pintirighedhu, podhichedhu, putzichinedhu, tzintziricu Terminologia scientifica crn Traduzioni Francese petit doigt Inglese little finger (toe) Spagnolo meñique Italiano mìgnolo Tedesco kleiner Finger, kleine Zehe.

polédhu , nm: polledhu, puledhu, pulledhu Definizione (f. -a) su molente, pruschetotu su piticu fintzes a calecun'annu; in cobertantza, cristianu pagu abbistu, pruschetotu ignorante / bogàreche a ccn. (autoridade) a cadhu a p. = bogarechedhu faendhodhu a bregúngia, comente faet sa gente candho no ndhe podet prus Sinonimi e contrari àinu, borricu, burràgliu, chidolu, mobenti, polu 1, uncónchinu Frasi no podiat acatare su poledhu e fit comintzandhe a pessare a su malu ◊ de sínnicos nche ne bocaiant unu donzi tres meses a cadhu a poledhu ◊ apas vintichimbe puledhas e totu pudhericadas! Cognomi e Proverbi smb: Poledda Terminologia scientifica anar, anall, equus asinus Etimo ltn. *pulellu(m) Traduzioni Francese ânon, bourriquet Inglese little ass Spagnolo borrico Italiano asinèllo Tedesco kleiner Esel.

sachítu , nm Definizione min. de sacu, sacu piticu de orrobba téssia, o fintzes pitichedhedhu de paperi Sinonimi e contrari cunedha, sachedhu Traduzioni Francese sachet Inglese gag Spagnolo bolsa, bolsita Italiano sacchétto Tedesco kleiner Sack.

suciòsa , nf Definizione erba de axedu Sinonimi e contrari allelua, argu 1, binuvorti, coraxedu, limbassu, mammagheda, pitziabítzia Terminologia scientifica rba, Oxalis corniculata Etimo srd. Traduzioni Francese petite oseille Inglese cuckoo- (sorrel) Spagnolo aleluya Italiano acetosèlla Tedesco kleiner Sauerampfer.

teríca , nf, nm: tilica, tilicu, tirica, tiricu, trica 1, tzirica Definizione cocollitu de saba a forma de coro, de cricu, genia de druche fatu cun pasta bogada a pígiu e fata coment'e a canale prenu de saba e cotu in su forru; àtera genia de t. si faet cun chíghere, un'àtera ancora cun mele e méndhula: tiricu est fintzes unu druche fatu cun farra, oos, tzúcuru e cotu in s'ógiu Sinonimi e contrari caschete, cocollitu, sedhina Frasi sunt faghindhe pabassinos e tericas ◊ duas tiricas in sa safata, chentu fainas pro un'ispera…◊ Larenta faghet su cató, sos pabassinos, sas copuletas, sas tilicas… e bonas, mih! Terminologia scientifica drc Traduzioni Francese gimblette Inglese small doughnut Spagnolo rosquilla rellena de mosto cocido o miel Italiano ciambellina Tedesco kleiner Kringel.

típula , nf: (sa t. = nr. satípula) issípula sípua, tzípua* Definizione genia de druche chi si faet fríssiu mescamente a carrasegare Sinonimi e contrari cata, frisciola, vuvusone / colpu, dobbe Frasi a carrasegare s'intendhet in s'ària unu bellu profumu de típulas e de rujolos Cognomi e Proverbi smb: Tipula Terminologia scientifica drc Traduzioni Francese beignet Inglese pankake Spagnolo fruta de sartén, buñuelo Italiano frittèlla Tedesco kleiner Pfannkuchen.

tontarròne , nm, agt: tontorrone Definizione chi o chie est de pagu cumprendhóniu, pagu abbistu, chi si lassat cullonare: si narat fintzes in cunfiantza a unu tanti po fàere pagu aprétziu su chi narat o chi faet Sinonimi e contrari fabbiocu, innóchidu, listrone, scimpri, tontone | ctr. abbistu, filone 2, intelizente Frasi caru tontarrone, ti deves dimmítere de síndhigu! ◊ apo bidu tzertos tontorrones figurendhe che tantos Salomones ◊ a chie furat milliones lu lassant andhare, a su tontorrone chi furat carchi cosighedha li daent annos de galera 2. ma ses tontorrone, mih, a crere a totu su chi ti narant! Terminologia scientifica ntl Etimo spn. Traduzioni Francese crétin Inglese clot Spagnolo tontarrón Italiano fessacchiòtto Tedesco kleiner Dummkopf.

torràe, torrài , vrb: torrare, torrari Definizione andhare o bènnere un'àtera borta, torra, essire comente fut innanti(cun su vrb. aus. èssere), portare (cun su vrb. aus. àere) a su logu de innanti; cun sa prep. a acumpàngiat is verbos in sa forma de s'infiniu po inditare una repitia, s'atzione chi si faet un'àtera borta (cun su vrb. aus. àere, foras sa forma riflessiva); giare, intregare cosa angena a su mere, a chie dha teniat innanti, fintzes su si pagare de unu dannu in su sensu de fàere su matessi dannu (o tanti) a chie tenet sa neghe; essire prus pagu (nau de cosa posta a budhire, a sicare), essire prus piticu, prus istrintu (cun s'aus. àere); nau de versu, fàere rima: imperau cun sa prep. cun, andhare bene, cuncordare; arrespòndhere, nàrrere cosa arrespondhendho; si narat fintzes de unu dimajau, de unu mortu (o chi deasi paret) chi cumènciat a giare torra singiale de vida, atuare torra, e fintzes de gente a primma chi faet sa paghe (torrare in bonas) Sinonimi e contrari abasciai, amenguai, miminare / rfl. currèzere / dimandhare, rispòndhere | ctr. andai, leai / crèschere, ilfodhonare Modi di dire csn: torrai, torrare a + vrb. inf. = itl. riprèndere a + vrb. inf., verbus cun prefissu ri-, re-; torrendhe a… (su contu, nm. de ccn.) = torrendhe a chistionare de…, pro torrare a chistionare de…; no bi torro piús! = no lu torro a fàghere su pecadu, su dannu, sa mancàssia chi apo fatu; torrai in sèi de unu dimaju = atuare torra, passare su dimaju; torràresi a pessare = istorraisí, pentzai torra a ccn. cosa o chistioni e pigai àtera decisioni; torrai in palas, incuadas = andhare issegus; torrare a nudha = miminare meda; torrai de letu a istoja = de ricu a póveru, andhare de bene in male; torraisí sidi, disígiu = catzàresi su sidi, su disizu; torrai súlidu, àlidu = respirare, bogare àlidu; torraindi a su babbu, a sa mama = pesare a su babbu, a sa mama, pònnere su númene de su babbu, de sa mama, a una criadura; torrai paris (nadu de una cosa posta a cufrontu cun carchi àtera) = cuncordare, andhare zusta; torrare o torrai a ccn. (nadu de unu malàidu, morindhe o irbaléndhidu chentza fortzas) = abbiatzare, torràrelu in bidóriu; torrai mabi (nau de unu grassu)= irromasire, islangiri; est torradu a fàghere cosa = est torrau po fai cosa; at torradu a fàghere cosa = at fatu cosa torra, un'àtera borta; torràresi (nau de chini fait farta)= currèzeresi; torrare in trassas = acontzare, arranzare; torrare a intrare a una faina, unu triballu = torrai a cummentzai, sighiri a trabballai; torraresiche a fatu sou = torràrendhe su pérdidu, su chi unu fit perdindhe; torràrendhe su mànigu = torrare issegus sa cosa de manigare chi unu si at leadu ifatu a carchi logu, (nadu de chie at manigadu) bombitare, revessare Frasi est torrara s'àcua, mancai a tzichedhus ◊ candu fia emigrau tenia unu speru isceti: de mi ndi torrai ◊ babbu tou est torradu de campu ◊ andhadu si che fit, ma za est torradu si at chérfidu cosa! ◊ as a intèndhere piaghere e gustu de torrare a bidha tua ◊ si che sunt torraos dae caminu ◊ est un'afrenta chi si fait torrai incuadas de séculus ◊ iant certau ma immoi funt torraus in paxi ◊ de ricu chi fit est torradu a póveru ◊ maridu e muzere fint fora de pare, ma como sunt torrados ◊ si torru cun mulleri mia no torru a innòi ◊ de unu paghedhu de tempus ti biu totu annugiada… ses fintzas torrendi mali! ◊ ti ses torrau a un'ispéigu! 2. e mascada l'as torrada cussa craba? ◊ torrandedha a innòi sa cosa chi ndi as pigau! ◊ istimmei chi sa franella no mi la torro, tantu est faghindhe calura ◊ comente fit a gana mala ndhe at torradu totu su chi aiat manigadu 3. torradhu a domandai! ◊ no dhui torru a passai in sa pratzita insoru! ◊ fit torratu a m'intzugliare "cane molaju" ◊ su Consillu Regionali at torrau a aprovai sa lei ◊ sa criadura est torrendhe a prànghere! ◊ e torras, tue, a mi nàrrere si fato sa faina, ischindhe chi no ndhe poto! ◊ perdonu, mamma, no bi torro piús!◊ cussa cosa l'apo torrada a fàghere ◊ de sa die no iat torrau a nàrrere prus nudha de cussas modas ◊ issu si fut torrau a pònnere ananti ◊ sa castàngia at torrau a infrorí 4. sa fémina li at torradu sos donos a s'ómine, comente si sunt irbortados cojendhe ◊ chie nos torrat sos benes distrutos e bàtoro annos pérdidos de vida? (M.Calia)◊ mi calit un'arraju ca sa mossiada si dh'ia torrada! ◊ a bos lu torrare in cosas de bonu! ◊ sa lughe de sa pampa de sa linna est torrandhosi sos rajos de su Sole chi sas fozas aiant ingoltu in sa vida de s'àrvure (P.G.Mura) 5. friaxu… dónnia pilloni torrat a iscraxu ◊ su gorfo de lana at torradu meda a sa samunada ◊ fit rassu, ma como at torradu ◊ cussa bestimenta no t'istat prus ca at torradu ◊ su binu postu a budhire torrendhe si faghet a saba ◊ cussa pitzinna bianca e ruja como est torrata chi no si connoschet ◊ s'umanidadi parit in progressu ma biu sa fidi in Deus sèmpiri torrendi 6. donamí su dinai po pagai su craboni e acabbadha sa chistioni, ca dhi peri torrat! ◊ is peis de sa torrada de is mutetus depint torrai cun is peis de s'isterrina 7. dhus iat domandaus po isciri ita fuant narendu ma issus no torrànt nudha ◊ no torras nudha a is acusas chi ti faint? ◊ mi ant torrau chi no ti cherent ca si sunt cojuvaos cun àtere ◊ "Bellu tréulu mi as fatu!", torrat cudda (M.Bua)◊ e torras, tue: bae chi no est gai! ◊ "Nono! - torrat su babbu - Mandhigade e lassàdelos drommidos, sos pitzinnos!" 8. mi fit bendhindhe sa domo, ma si est torradu a pessare e béndhida no mi l'at ◊ chi nascit maschixedhu ndi torraus a babbu, chi nascit feminedha ndi torraus a mamma ◊ dhi ant agatau is barras sidhadas de su fàmini: dh'ant torrau a pibiralla de pani ◊ Maria si ndhe dirmajat e rughet a terra: tandho sa zente chircat de la torrare ◊ si est abbistu chi fit irballendhe e s'est torradu (G.Ruju)◊ addaghi irballo mi torro! ◊ a punta de mesudie ant ispostu de messare, ma a sero li sunt torrados a intrare ◊ como tòrrali a intrare, ca no ti bastat su chi as nadu!…◊ fit perdendhe chentu miza francos, ma posca si ch'est torradu a fatu sou (G.Ruju)◊ issara fia perdendhe, zirat su zogu e mi che so torradu a fatu meu 9. si est dimajada e l'ant torrada a tzicos de abba ◊ cussas famíllias ant postu sas paghes e sunt torrados ◊ mamma, mandhabbei una bona pessone a los faedhare, si podimus torrare! (E.Espa)◊ custas dies so a ganamala e su chi mànigo ndhe lu so torrendhe totu! ◊ su pipiu ndhe torraiat su late chi suiat Cognomi e Proverbi prb: dogni cadhu torrat a runtzinu ◊ s'ingannu torrat a s'ingannadori ◊ dogna àcua torrat sidi Etimo ltn. tornare Traduzioni Francese revenir, repasser, rentrer, restituer, rendre, restreindre, réduire, correspondre, joindre but à but Inglese to return, to narrow, to reduce, to contract, to tally Spagnolo volver, devolver, reducir, encajar Italiano ritornare, restituire, rèndere, ridurre, contrarsi, restrìngersi, combaciare Tedesco zurückkehren, zurückgeben, kleiner machen, zusammenschrumpfen, zusammenpassen.

traiciòba, traiciòla , nf: treicioba Definizione trae pitica, orrugu de linna, pértiga grussa, fintzes linnàmene sistemau apitzu de is bigas faendho teulada po dhue istèrrere sa cannitzada e apustis sa téula Sinonimi e contrari traizolu, travedha, bigarone / cdh. traicedha Frasi chi pigu cussa traiciola nc'istupas tui totu paris cun s'eca etotu! (G.Mura)◊ in sa barraca dhui at una funi acapiada a duas traiciobas po apicai cosa Etimo srd. Traduzioni Francese soliveau Inglese rafter Spagnolo vigueta Italiano travicéllo Tedesco kleiner Balken.

turronète , nm Definizione turrone segau e imbodhigau a orrughedhos piticos Sinonimi e contrari turronedhu Traduzioni Francese petit nougat Inglese small torrone Spagnolo trozos de turrón Italiano torroncino Tedesco kleiner Nougat.

tzintzirícu , nm Definizione su pódhighe pitzinnu, su prus piticu / min. tzintzirichedhu Sinonimi e contrari didighedhu, pintirighedhu, podhichedhu, podhiedha, putzichinedhu, sintzirinedhu Frasi su pitzinnu colaiat sas oras de iscola forrocrànnesi chin su tzintziricu sas pinnas de su nare Terminologia scientifica crn Etimo srd. Traduzioni Francese petit doigt Inglese little finger Spagnolo meñique Italiano mìgnolo Tedesco kleiner Finger.

urreixédhu , nm Definizione min. de urrei: rei piticu (de tempus, de carena), o fintzes metzanu Traduzioni Francese petit roi Inglese little king Spagnolo reyezuelo, rey pequeño Italiano reùccio Tedesco jünger oder kleiner König.

zirixèdha , nf Definizione zíriu piticu Traduzioni Francese petite jarre Inglese small pitcher Spagnolo tinaja pequeña Italiano orciòlo Tedesco kleiner Krug.

«« Cerca di nuovo