agrestàre , vrb: arestai, arestare Definizione essire areste, si narat de animales e de erbas chi, unu tempus contivigiaos cun su trebballu, dhos ant lassaos a sirba issoro, abbandhonaos, e ant pérdiu in calidade; si narat fintzes de is terrenos lassaos chentza trebballaos chi si prennent de totu su chi dhue naschit; nau de gente, istare aillargu de is àteros agiummai coment'e tenendho bregúngia o ifadu de sa cumpangia, fàere che a s'animale areste chi no si lassat tocare nudha nudha Sinonimi e contrari abriare, aferare, arestire, arruarzare, eremire, imbragadinai, imburdiri, irratzare / ammugronare, assirbonae, azanare | ctr. ammasedare Frasi custu frenugu si ch'est arestadu ◊ nos fit mancadu su batu: apustis de meda za l'amus àpidu ma si che fit arestadu e a lu cramare no beniat prus Etimo srd. Traduzioni Francese rendre sauvage Inglese to make wild Spagnolo volver silvestre (plantas), salvaje (animales), huraño (personas) Italiano inselvatichire Tedesco verwildern.

ammarigosàe, ammarigosài , vrb Definizione fàghere rànchidu, marigosu Sinonimi e contrari amargai, irranchidare | ctr. indrucai, indruchire Etimo srd. Traduzioni Francese rendre amer Inglese to make bitter Spagnolo volver amargo Italiano rèndere amaro Tedesco bitter machen.

chindhàre , vrb: ghindhare Definizione rfl. furriare, mòvere po abbaidare o coment'e abbaidandho a un'àtera bandha Sinonimi e contrari bortare, chindhalare, furriai, girai 2. su narrer chi m'istrues su castedhu… podet puru chindhare su chervedhu solu su lu mirare dae lontanu! (Cugurra) Etimo srd. Traduzioni Francese tourner Inglese to turn (over) Spagnolo volver la vista Italiano vòlgere Tedesco wenden.

furriài , vrb: furriare 1, furriari, vorriare Definizione mòvere a giradura, girare a un'àtera bandha, de si pòdere o de fàere bíere a un’àtera parte, pònnere su de pitzu a fundhu, su de aintru a fora; betare o orrúere a terra de cosa chi istat coment'e prantada; torrare acoa, fàere torrare acoa una cosa andhandho, una cosa chi ferit; fàere fúrriu, torrare a unu matessi logu, torrare a ue s'istat; andhare contras a ccn., mescamente a chie cumandhat o contat de prus; cricare a ccn. po agiudu, pedire cun apédhiu a unu po calecunu praxere, benefíciu; imbitzare a calecuna cosa, betàresi a furare; cambiare Sinonimi e contrari boltare, dòrchere, ghindhare, girai, ifurriare, irbortai, sciurriai / acavacai, boltulare, tambulare / ghirare, recoire / cambiai, mudai Modi di dire csn: furriare che dae balla = torrai acoa, fuiri, lassai a pèrdiri debressi ccn. cosa; furriare de palas = andaisindi; furriare su trugu a una pudha = tirai su tzugu, bociri; furriàresi che gremedha = ischirchinàresi che colora (de su dolore); furriàresi a carchi cosa = furai; furriare su sentidu = ammachiaisí, irbariare; furriàresi a ccn. = (po agiudu), circai agiudu, (po no pònniri menti) arrebbellai; furriai s'istògumu = fàghere a gana mala; furriare manu = (trabballendi) movirisí o trabballai girendi a su contràriu; furriai is fuedhus = istropiare sas peràulas, fàgherelis nàrrere su chi no narant; furriai a unu = cumbíncherelu a carchi cosa, fàghereli cambiare idea; furriai (de sa conca, a unu) = èssere a irbadhinamentu Frasi furriadiche sa cara no ti ferzat cosa a ogros! ◊ sa peta arrustindhe si depet furriare ◊ so fúrriendhe sas cartzitas a s'ala bona ◊ nci fúrriat sa faci a s'àtara parti ◊ sa domo est prena chi no bi at ube si furriare ◊ femu abarrau fúrria fúrria che una tratalia posta in fogu ◊ candho unu si furriàt sa camba no fut a andhare a su dotore 2. chi nci fúrrias sa cascita nci arruit totu sa cosa a terra ◊ chi no papu mi nci fúrriu de su fàmini! ◊ si làssinas ti nche fúrriat s'isterju de su late 3. iseto inoghe, inue giajos tuos furriesint Fenícios e Romanos! (S.Murgia Niola)◊ s'intzeradu fúrriat s'abba ◊ s'atarzu fúrriat fintzas sa balla ◊ cun sa màchina andho a unu tretu largu a furriare ◊ mancu custu frizidore ti fúrriat, a tie! ◊ fúrria sas berbeghes dae su laore ca faghent dannu! 4. a su noti su pobidhu fúrriat a domu ◊ andàt a giogai cun is amigus e furriàt a tradu ◊ su piciochedhu òrfanu si furriàt in domu de sa sorri 5. bidet su perígulu, ma no fúrriat: sighit a imbucare! ◊ za coitat furriendhe candho intendhet su prétziu!…◊ candho at intesu su prétziu at furriadu che dae balla! 6. bollu chi mi perdonis ca mi seu furriada a tui ◊ su malu si fúrriat fintzas a su babbu e a sa mama ◊ sa genti no iscít a si furriai contras a chini tenit sa curpa de nosi fàiri emigrai 7. si no mi azudas tue a chie mi fúrrio? ◊ domandaus sa miserigórdia de Deus e po èssiri iscurtaus nosi furriaus a Gesugristu 8. ses istau sempre malu furriannodi a su bestiàmene domau! 9. est aturada muda coment'e furriada a perda ◊ no mi apu a furriai mancu a dinai, nou! ◊ onzi consolu che lis est furriadu in prantu ◊ si no fúrriat bentu andhamus male ◊ si sunt brighendhe e mi paret chi che la fúrriant a corpos! ◊ custas peràulas che las furriamus in àteras limbas ◊ cussu est unu chi no si lassat furriai Cognomi e Proverbi prb: su burricu si fúrriat a su majolu Etimo srd. Traduzioni Francese tourner, retourner, s'adresser, se révolter Inglese to turn (over again), to address, to rebel, to go back Spagnolo revolver, volcar, volver atrás, dirigirse, sublevarse Italiano voltare, rivoltare, ribaltare, svoltare, tornare indiètro, rivòlgersi, ribellarsi, rivoltarsi, insórgere Tedesco wenden, zurückkehren, sich wenden, sich empören.

ghiràre , vrb Definizione coment’e acabbare su giru, torrare (o fintzes portare cosa) a su logu inue s’istat, inue si faet abbitu / ghirare sa zanna = tambare, acostai sa porta Sinonimi e contrari arrefurai, contoniai, recoire, recòrdere, remuire / batire, poltare / afacai, tambai | ctr. essire, tocai 1 Frasi pessaio chi Bore fit ghirendhe ◊ ghirandhe de un'imperju s'est firmau in s'iscopile ◊ chin isse nos semus imbénnitos ghirànnennos ◊ in domo de s'emigradu fit unu solu s'isetu: ghirare! ◊ ghiràtebbos e corcatebbonche! ◊ candho li ghiro a tardu, sa fémina s'inchietat! 2. ghira sa zanna abbellu abbellu, ca pro s'allabentu tuo mi nche ischidas su pitzinnu 3. amus ghiradu linna ◊ e tue nche cheres ghirare s'istégliu chin sa moto? Etimo ltn. gyrare Traduzioni Francese rentrer Inglese to return Spagnolo volver, regresar Italiano rientrare, far ritórno Tedesco zurückkehren.

zirài , vrb: girai*, zirare Definizione andhare peri su logu, fàere giros (fintzes po averguare o cricare cosa), castiare a un'àtera parte, furriare de parte una cosa; ammostare, fàere a bíere; afrontare a unu difendhendhosi; fintzes torrare o portare a domo, arrecuire, ghirare Sinonimi e contrari furriai, furrietare, ghindhare / arringai Modi di dire csn: zira! (narendi a unu chi portat cosa in manu) = ammustra!, fai a biri!; zirare bentu = cambiare filada de su bentu e, in suspu, andhare sas cosas in contràriu; zirare a bidha, a domo = ghirare, contoniai Frasi ma est rundhellu, mih, custu: istat die die zirendhe! ◊ apo ziradu totu sas butegas ma no apo àpidu su chi cheria ◊ ziradilu totu, su cunzadu, fintzas a bídere no bi agates carchi àidu! ◊ ndh'at dépidu zirare, de logos, bendhindhe ozu!…◊ ite che sunt zirendhe, in bidha, sas finantzas?◊ ite bi sezis zirendhe intro de s'ortu meu? 2. zira, a bídere comente l'as fata custa cosa! 3. zira zira, bastat etotu, mih, cussa cosa! ◊ ti podet bènnere su tempus contràriu: no cherfat Deus chi ti ziret bentu! 4. arratza de gama chi ndhe at ziratu, Andriedhu, dae teracare! ◊ a bidha bi ziraiat unu comporatore chi las pacaiat bene sas pedhes cràpinas Traduzioni Francese pérégriner Inglese to wander Spagnolo peregrinar, volver Italiano peregrinare Tedesco wandern.

«« Cerca di nuovo