insutzuligàu , pps, agt Definizione de insutzuligai; chi est insuau Sinonimi e contrari assu 1 Traduzioni Francese entiché Inglese lusted Spagnolo deseoso, encaprichado Italiano inuzzolito Tedesco wer auf etwas bekommt.

intestài, intestàre , vrb Definizione fàere in paperi, pònnere una cosa in propriedade a númene de ccn.; prnl. fàere su tostorrudu, su perrigónchinu, abbetiare insistendho in s'idea sua chentza bòllere iscurtare s'àteru Sinonimi e contrari abbetiae, acorrochinare, aperrighinare Frasi li aiat intestadu unu libbereto in sa Posta e che li poniat sa paga donzi mese ◊ totu su chi seus alloghendi oi est intestau a su mundu de cras (F.Pischedda) 2. si est intestadu de no chèrrere manigare e no bi at àpidu médiu de lu cumbínchere! Traduzioni Francese mettre au nom (de), s'entêter Inglese to head Spagnolo poner a nombre de, obstinarse Italiano intestare Tedesco auf den Namen eintragen, sich versteifen.

intzodhài, intzodhiài , vrb Definizione arrennèscere a fàere calecuna cosa, bogàrendhe atzola, intzertare / i. fuedhu = ispirastrare peràula, nàrrere cun craresa, bene, sas peràulas Sinonimi e contrari acamingiai, ammatzamurrai, incannugai / ispirastrare Frasi si no ndi fadeus oi, de custa cosa, no nd'intzodhaus prus ◊ ita totu est su chi ses intzodhendu? ◊ si dh'at nau in tres línguas ma no nd'intzódhiat manc'una! 2. totus fuant prenus de ispantu e no intzodhànt fuedhu ◊ no intzodhat fuedhu, achíchiat e is pagus fuedhus chi narat funt ammesturaus e a truncu de língua Etimo srd. Traduzioni Francese embobiner, resoudre Inglese to hit words Spagnolo dar en el blanco Italiano venire a capo di qlcs., impastocchiare Tedesco einer Sache auf den Grund kommen.

irderbài , vrb: iserbare, iservare Definizione tirare o bogare s'erba de mesu de is cosas prantadas o semenadas po fàere crèschere méngius custas Sinonimi e contrari disenare, ibrebare, illansanare, isaligare, iscobiscai, isciligare, scardai, sderbai Frasi su massaju bonu marrat e iservat su chi at semenadu ◊ apo iserbadu s’arzoledha de sa prantaza ◊ fipo iserbandhe labore ◊ sas tzapitadoras istant oras e oras gruciadas iservendhe su laore Etimo srd. Traduzioni Francese désherber Inglese to weed Spagnolo desherbar, escardar Italiano diserbare Tedesco das Unkraut vertilgen auf.

iscontriài, iscontriàre , vrb: iscrontiare, scontriai Definizione atumbare de duas cosas andhandho a sa bandha contrària (o fintzes de una chi si movet a cara a un'àtera); nàrrere cosa contras a unu mescamente si tenet pretesas o si est faendho cosas chi andhant male (e fintzes giagarare); su si guastare de calecunu mecanísimu coment'e chi apat pigau cropu, àere dannu; bogare calecunu arremu de s'incàsciu Sinonimi e contrari atapai 1 / certai, chelcire, scontrariai / iscadredhare, iscussertare 2. no mi cumintzist a iscontriai, deghinou nci fúlliu totu! ◊ no cherimus a nos iscontriare bois, bastante cantu bos amus iscurtadu! ◊ cuntipitzatos chi su babbu fit essinne de su contu, l'ant iscontriatu pro no víere ◊ pastores e canes iscróntiant sa chedha ◊ sa mama at iscontriadu sos pisedhos ca fint currindhe de un‘ala a s’àtera ◊ su truvadore iscróntiat sos sirvones pro los fàchere colare in sa posta 3. una die su rellozu de campanile s'iscontrieit e comintzeit a caminare o tropu abbellu o tropu impresse 4. est prus fàtzile chi dae s'oriente essat su sole chene caentare o chi sa Terra iscróntiet su zirare, chi no a che lavare su machine Etimo srd. Traduzioni Francese différer, contredire Inglese to run into, to collide, to clash with Spagnolo chocar, tropezar, contradecir Italiano scontrare, contraddire Tedesco stoßen auf, widersprechen,

isculivíta , nf: sculivita Definizione cropu giau cun sa manu aperta a nàdigas Sinonimi e contrari culifita, innadiada, innannariada, nadiada / ttrs. iscurivita Frasi sa mama li at sestadu duas isculivitas tzochedhosas, a su pitzinnu, ca at fatu dannu Etimo srd. Traduzioni Francese coup sur le derrière Inglese spank (ing) Spagnolo nalgada Italiano sculaccióne Tedesco kräftiger Schlag auf den Hintern.

ispallatzàda , nf Definizione genia de cropighedhu chi si giaet cun sa manu a su codhu, a parte de apalas, in cunfidàntzia Sinonimi e contrari ispaliotada Frasi candho frades mios murrunzaiant ca nachi fio sa fiza de sa pudha bianca, mamma mi daiat un'ispallatzada Etimo srd. Traduzioni Francese tape sur l'épaule Inglese to slap on the shoulder Spagnolo palmada en la espalda Italiano pacca sulle spalle Tedesco Klaps auf die Schulter.

ispinzàre , vrb Definizione fàere s'ispinzu, furare unu o is pinzos a ccn., calecuna cosa po dha tènnere coment'e pinzos; arretirare su pinzos giau po asseguramentu; pitzigare de ogu Sinonimi e contrari ispinzorare / pindaciai Frasi s'ómine no si depet mai ispinzare ◊ a su mortu dh'ispinzant: che dhi segant unu pagu de pilos, sas ungas, dh'imbóligant in paperi e dhu chistint 3. sa pitzinna l'apo impinnada a sa nobena de su Cossolu dae candho, ca mi l'aiant ispinzada, ch'est ruta a sa padedha budhindhe ◊ benint a ischire chi a Luguniu li aiant ispinzau sa fémina Etimo srd. Traduzioni Francese voler, jeter un sort sur qqn Inglese to rob, to cast evil-eye on s.o Spagnolo robar, aojar Italiano rubare, iettare Tedesco stehlen, den bösen Blick werfen auf.

istruvedhàre , vrb Definizione sonare sa truvedha; sonare a s'afaiu Sinonimi e contrari straullai Frasi istat tota die istruvedhendhe Etimo srd. Traduzioni Francese racler, tapoter Inglese to strum Spagnolo rascar, aporrear (piano) Italiano strimpellare Tedesco klimpen auf.

nadiàda , nf: nadigada, nariara Definizione cropu giau cun sa manu aperta a nàdigas Sinonimi e contrari culifita, innadiada, isculivita Frasi dhi at donau unas cantu nadiadas po no èssi postu in menti ◊ càstia, chi no dhi apu donau una passara de nariaras est ca femus in cussu logu! Etimo srd. Traduzioni Francese fessée Inglese spank Spagnolo nalgada Italiano sculacciata Tedesco Schlag auf den Hintern.

palpàre , vrb: parpare, prapai, prapare Definizione fàere s'ala, is partesas, a unu, arresparmiandhodhi cosas trebballosas o difíciles; fintzes menguare, abbrandhare Sinonimi e contrari casilare Frasi sezis solos e ndh'azis culpa, ca bos sezis palpados sendhe in sa cria! ◊ sos bandhidos unu tempus furaiant a sos tropu ricos: como no palpant a niunu ◊ a isse ca est malaidonzu tocat a lu parpare ◊ parpades a issa e ponides sempre a mie a fàghere sa cosa! ◊ fit su terrore de sa famíglia, de bighinos e amigos: no palpaiat a niunu ◊ sorri mia est sempri lastimendisí, ca tenit genti chi dha prapat 2. poetare e cantare serbit a prapare istrachidúdine e disaura (G.A.Mura) Traduzioni Francese ménager, préserver, épargner Inglese to spare Spagnolo ahorrar Italiano risparmiare, aver riguardo Tedesco verschonen, Rücksicht nehmen auf.

pícius , avb, prep, nm: pissu, pitos, pitu 1, pitzu 3 Definizione logu in artu, prus in artu Sinonimi e contrari assua | ctr. assuta Modi di dire csn: intrare pitu a unu = pònnere manu; a pitos = subra; leare dae pitos de...= dae subra de...; èssiri sempri a piss'e ccn. cosa = imperendi sempri cussa, sempri sa própiu; èssere pitu pitu = subra subra, a pillu, acomenti parit o si bit a prima castiada; in pitzus allenu = subra de àtere; in pitzu meu, tou/tua, sua, in pitzus tús = subra meu, tou, sua, subra tua; in picedhu, in pitzedhu = a orighedhu, in perígulu o apunta a che rúere; segai tropu a picedhu = a orighedhu, tropu zustu o unu pagu mancante; su pitzu = (a logos) su pianu de subra, in sas domos; su pitzigedhu = isostre, puntu prus artu Frasi pariat chi unu monte che li fit rutu a pitos ◊ che li andhaiat a pitu ◊ andaus a pícius! 2. semus andhaos a pissu de monte ◊ milli pandheras béntulant in pitos de cada capu de mundhu ◊ apu postu su paperotu in pissu de mesa ◊ si nche artziaiat in pitzos de su monte ◊ su cantu de is chígheras s'intendiat in pitzu de is matas ◊ totu sos males che orruent in pitzu tua ◊ su sànguni sú arruat in pitzus nostus! ◊ totu s'impínniu che fut calau in pitzu suo 3. no mi est bastadu de pigare a unu pitu pro selvare totu ◊ no ti acúrtzias e ne a t'intrare pitu resesso ◊ dèu soi a piss'e custa cicia cadhossa e sa meri ndi tenit noas allogadas! ◊ tenet sa famíglia a pitzu de una gerronada! ◊ est ghetendi velenu in pitzus allenu sentz'e dhu circai! (Lai)◊ custa cosidura in picedhu in picedhu no andat bèni! ◊ no ti dhu pighes a giogu su male in pitzu angenu!◊ su dannu est in pitzu meu! 4. si est sétzia in pitzedhu de su letu ca no boliat istrobbai ◊ arràcia de brulla, mi at postu una molleta in s'origa e própiu in picedhu! Traduzioni Francese sur, dessus Inglese on, over, above, upstairs, top Spagnolo sobre Italiano sópra Tedesco oben, herauf, hinauf, auf, über, Obere Seite.

pilotài , vrb Definizione prantare o cravare pilotos, fàere unu pilotàgiu Etimo srd. Traduzioni Francese soutenir avec des pilotis Inglese to pile Spagnolo reforzar con pilotes Italiano palafittare Tedesco Pfahlbauten errichten auf.

rebbucài, rebbucàre , vrb: arrebbucai Definizione pònnere un'istrégiu a buca a terra, conca a fundhu, afacare; furriare unu tretu de calecuna cosa coment'e a pinnigadura Sinonimi e contrari covecare / abbucai Modi di dire csn: r. sa terra asuba de su sèmini = cuguzare su sèmene cun sa terra arada; r. su lentzoru asuba de sa coberta = furriare un'ala de su letolu (su tretu de sos cabidales) a subra de s'àtera cuguzura; r. unu tzàpulu in unu bestiri = cosire, betare unu tàpulu Etimo srd. Traduzioni Francese replier, retrousser Inglese to tuck (up) Spagnolo doblar Italiano rimboccare Tedesco auf den Kopf stellen, umschlagen.

smurfíri , vrb Definizione papare aprofitandho de su chi tenet s'àteru Sinonimi e contrari stuaciai Frasi Tingiosu si papat sa lada in d-unu patri e fillu, furriendi is ogus po biri si dhoi fiat atra cosa de smurfiri (F.Carlini) Traduzioni Francese manger en pique-assiette Inglese to cadge Spagnolo gorronear Italiano sbafare Tedesco auf Kosten anderer essen.

strafudhài , vrb: strufudhai Definizione importaresindhe, de sa cosa, lassare istare chentza ndhe fàere contu Sinonimi e contrari afutire, impipai 1, strufudhire Frasi si ndh'est strufudhau Traduzioni Francese se ficher de Inglese not to care Spagnolo pasar, tener sin cuidado Italiano infischiarsi Tedesco pfeifen auf.

stratzònis , nm pl Definizione mali masculinu, punta de dolore forte de no dhu pòdere padire chi benit mescamente a bentre Sinonimi e contrari fragusina, passacólica Terminologia scientifica mld Traduzioni Francese entérite des animaux Inglese enteritis Spagnolo enteritis Italiano enterite o còlica delle béstie Tedesco Enteritis (in bezug auf Tiere).

straulài, straulgiài, straullài , vrb: istraullai* Definizione fàere sonos e tzàcurros, fàere avolotu, burdellu, prus che àteru sonare a improdhu, betare tzérrios; fintzes fàere impresse, a sa lestra; giare una briga, istrunchiare a unu Sinonimi e contrari atrobodhare, batagugliare, sciambullai, streulai, strichillonai, strulliare / briare, certai Frasi straulla su sonetu, tui, ca no s'intendit! ◊ su sonadori straullat sa launedha e is invitaus badhant 2. toca, straulladí: poni a postu cussas mesas e is cadiras! ◊ is isparus ant straullau is perdixis chi beniant a si apatai asuta de is fundus de sermentu in bíngia ◊ piga una pértia e straulla su molenti, faidhu camminai! 3. si est arrísida e no mi at straulau Traduzioni Francese tapoter, racler Inglese to strum Spagnolo aporrear, rascar Italiano strimpellare Tedesco klimpern auf.

súba , avb, prep: assua, issuba, subra, supa 1, supra, sura Definizione sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu: coment'e avb. fintzes cun prepositziones (a, in, de, dae, o àteru); coment'e prep. s'impreat prus che àteru cun sa prep. de e fintzes cun a, ma no cun agt. possessivu si pertocat persona (subra mia, tua, sua, nostra, vostra, issoro: raru, fintzes subra de a mie, chi no est manígiu de su srd.) Sinonimi e contrari apícius, issuba, pícius, susu / apustis | ctr. suta Modi di dire csn: a manu de subra = a parti de pitzus, me in sa parti prus in artu de unu logu, de unu tretu; colare totu s. = passai totu a manu de pitzus de unu logu; dàreche a s. de una cosa = agatai, ingertai, arregordai una cosa; dare a s. a su triballu, a su it'e fàghere = trabballai meda; dàresi a s'ala de subra = (fuedhendi de ccn.) pretèndiri de tènniri arrexoni fintzes isciendi de no ndi tenni, fàgheresi a parte colada; dae como in s. = de immoi a innantis; frigàresi, pònneresi carchi cosa s. = in dossu, in sa bestimenta chi si portat bistia; èssere subra subra = a pizu, pillu pillu, agiummai a parte de foras o in pitzus de una cosa, sentza de calai a fundu, sentza de circai meda Frasi zosso tenent sa coghina, subra sas istàntzias pro corcare ◊ sunt domos bàscias una suta una sura ◊ sa coghina che la tenimus in su pianu de subra ◊ bae a subra e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ s'anzonedha fuit isterrigada in terra e cudhu supa che astore iscudindhe a cantu podiat ◊ che li ant betadu s'abba subra 2. sura de su letu isse paret drommendhe ◊ no acatat ube si falare si no in supra mea ◊ su pratu est subra de sa mesa ◊ Cristos at alidadu subra issoro, de sos apóstulos ◊ che l'ant betadu subra de su fogu ◊ in s'ufísciu bi aiant su telèfono subra a s'iscriania ◊ zuchiat su chírchinu in supra de sa conca ◊ ant fatu rúghere sas neches totu supra sua ◊ s’ispada de sa vendhita est pendhendhe in supra vostra 3. chie fit cussu l'ischia, ma no che dao subra ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cuss'otada ◊ a su chirca chirca che daet a supra 4. como sa cosa de fàghere ndhe lompet totu a una borta e tocat a li dare a subra 5. no ti frighes sas manos subra ca las zughes brutas! ◊ màniga abbellu, no ti che lu imboles subra! Etimo ltn. supra Traduzioni Francese sur Inglese on, over, up Spagnolo sobre Italiano sópra Tedesco oben, auf, über.

tocài 1 , vrb: tocare 1, tucare, tugare, tzucae Definizione cumenciare a andhare, a fàere viàgiu, fintzes a fàere css. cosa (a/c.: sa /t/ de cuménciu in custu foedhu fintzes si arresurtat in mesu de duas vocales no càmbiat sonu: chie tucat = nr. "chietúcada") Sinonimi e contrari abbiare 1, andai, dirghiare, infusilare, insucai, mòere, tzochiare Modi di dire csn: tucat a rídere, a prànghere = inghitzat a arriri, a pràngiri; e toca!… = ma bai!…, no bi creo!; e tocat e… = pigat e …, leat e… (nadu mescamente in chistionu pro inditare una pasia de su contu, unu fatu nou) Frasi abui tocas? ◊ tocai, besseinci! ◊ tocadiche a bidha ca ti sunt ispetendhe! ◊ sa protzessione tucheit dae sa chéjia ◊ bisonzat de tucare luego ◊ est tocadu a si apostare inue depiant colare sos porcos furados ◊ sos cadhos a s'achicada de sos isprones sunt tucados a bolu ◊ ant tocau a intro, aiat tucadu a unu logu ◊ tue tocadiche addainanti, za sighimus ◊ mi tugo che coete po sa proa 2. - Est arribbau Franciscu… - E toca!… - Sissi, berus est! ◊ e toca, lah ca dèu non seu macu: ita mi ses narendi?! ◊ e tocat, una borta, unu e nci essit a fai una passillada ◊ e tocat, una borta, duus giornaderis fiant marrendu fà in saltu de Samassi…◊ e tocat chi una dí si presentat unu bagadiu mannu…◊ toca, toca: bessimiche dae mesu! Etimo srd. Traduzioni Francese s'acheminer Inglese to set out Spagnolo encaminarse Italiano avviarsi, partire Tedesco sich auf den Weg begeben.

«« Cerca di nuovo