abbalèstra , nf: balesta Definizione tretu ue si ponet su cassadore iscocandho e ibertandho a passare sa fera; su iscocare e ibertare chi passet sa fera Sinonimi e contrari oretu, posta Frasi de raru sutzediat a fadhire si mi beniat fera a s'abbalestra (P.Mossa) Traduzioni Francese embuscade Inglese ambush Spagnolo emboscada, acechadera, acechar Italiano agguato Tedesco Anstand, auf dem Anstand stehen.

abbalestràdu , agt Definizione chi est coment’e abbasciau e cuau ibertandho a passare sa fera po dha cassare Sinonimi e contrari apatau, impostau Frasi comente fimis abbalestrados, sos canes ponzeint paritzos porcabros a ballare e ndhe amus mortu sete! Etimo srd. Traduzioni Francese tapi Inglese crouched Spagnolo agazapado, al acecho Italiano acquattato, in agguato Tedesco niedergeduckt, auf dem Anstand stehen.

abbruncàda , nf Definizione atumbada o cropu a murros, cun is murros; cosa chi si narat coment’e avertimentu, briga; atumbada de malascigura a calecuna cosa Sinonimi e contrari irmurrada, irruncada, sbruncada / avertimentu / atumbada 3. dogni abbruncada est a su pódhighe malu… (Z.Zazzu) Etimo srd. Traduzioni Francese claque, heurt Inglese slap in the face, bump Spagnolo tortazo, morrada, choque Italiano mostaccióne, urto Tedesco Hieb auf die Schnauze, Aufprall.

abbruncài, abbruncàre , vrb: abbrunchiai, abbrunchiare, abbrunciare Definizione atumbare o iscúdere a su bruncu, a murros, e fintzes pigare a su bruncu, nàrrere cosa coment'e giaendho una briga, naendho cosa in contràriu; pònnere bruncu (in sa carrada, in s'ampudha, in su papare o, is animales, in s'erba a pàschere); rfl. èssere a primma Sinonimi e contrari abboluire, arruncare, brigare, chelcire, irmurrare, irruncare, ispochiare, sbruncai, stronciai / assansiare / adobiai, atumbae, imbronconai, trabbucai 1 / agghegiare / ammurrionare Modi di dire csn: abbruncai su frascu = artziai su frascu po bufai a bruncu; abbruncare su fogu = acontzare su fogu, sos titones Frasi fit andhendhe a s'apàlpidu, abbrunchendhe a bicos e chizolos ◊ at leadu a dereta, istontonendhe e abbrunchendhe in s'impedradu iscumbessu ◊ abbruncai un'animali chi si bollit fuiri ◊ is brebeis candu tenint ispédhiu de andai, dhas abbruncu e si firmant ◊ at abbruncau is cunsilleris sentza nimmancu dhis lassai isterri s'arrexonamentu! 2. abarras isciacuendi pratus… abbrunca de su salatieri! ◊ is brebeis funt abbrunchendi sa pastura 3. su sèneche lu cussizat severu e firmu, ma isse no resessit a abbruncare s'ammolighinamentu, pessandhe a una fémina chi no est sua Etimo srd. Traduzioni Francese heurter, claquer Inglese to give a slap (on lips) Spagnolo abofetear, golpear en los morros Italiano dare un mostaccióne Tedesco auf die Schnautze hauen.

abiài , vrb: aviare Definizione pigare su camminu e andharesindhe, andhare a unu logu, pigare a in artu, a pitzu, fintzes mòrrere / aviai is ogus = artziare sos ogros, sa crista Sinonimi e contrari andharesindhe, andharesiche / andai, alciare, imbonai, incarrebai, pigai 1, tocai 1 / mòrrere | ctr. torrae Frasi primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ prite torraias: no ti che fist aviada? ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca ◊ insudhidu, si li bortat contra invitèndhelu a si aviare, si no cheriat ciafos ◊ candho s'ierru faghet niadas mi avio cun su tazu a sas bassuras 2. abianci a susu! ◊ candu as a èssi béciu as aviai is manus e un'atru ti at a ponni su bestimentu 3. già as fatu impresse a ti che aviare chena mancu unu saludu! Etimo ctl., spn. aviar Traduzioni Francese acheminer Inglese to start, to set out Spagnolo encaminarse Italiano avviare, incamminarsi Tedesco sich auf den Weg machen.

acavacài , vrb: acovecai, acrobecare, acrovecai, cavacai Definizione betare a covecu, betare apitzu; betare a conca a bàsciu, coment’e ponendho a covecu; fintzes bortulare, furriare / a. a ccn. = cumbíncherelu, conchinàrelu a carchi cosa, fintzas pònnereli timoria faedhendhe de no lu lassare mancu faedhare comente cheret Sinonimi e contrari abbucai, acuguzare, apatigai, bíncere, furriai, tavacare | ctr. iscavacare Frasi chi fui dèu nci dhi acovecau sa pingiada in conca! ◊ is argiolas no acabbànt mai, cun su celu totu de unu colori acovecau in pitzus 2. tèngiu unu bellu scannu po mi sèi: cussu gei no si nci acovecat! 3. li ant covacadu sa carena in su putu 4. cussa tenit unu mairu pioncu e unu fillu acovecau! Etimo srd. Traduzioni Francese retourner, renverser Inglese to turn upside down Spagnolo volcar, dar la vuelta Italiano capovòlgere Tedesco auf den Kopf stellen.

acrodhàre , vrb: aggradhare 1, aggrodhare Definizione intanare, cuare comente faet su grodhe, su margiane, ibertandho a furare ccn. cosa, abbasciare, su si pònnere abbasciaos coment’e po no si fàere a bíere Sinonimi e contrari abbuare, acuae, ammacionai, apatai, atanai Frasi si acrodhaiat in d-un'istrintorzu, betaiat sa sanna de su rú a s'anzone colendhe e che lu tiraiat ◊ si est acrodhadu acurtzu a una mata de chessa a fàghere de bisonzu Etimo srd. Traduzioni Francese se terrer, être aux aguets Inglese to go back to one's den, to lie in wait Spagnolo esconderse, estar alen acecho Italiano rintanarsi, stare in agguato Tedesco sich verkriechen, auf der Lauer liegen.

acucacúca , avb Definizione andhare o istare a. = andai a pampadas, a pampas, a s'imbàtoro, a su cua cua a manera de no si fai biri, o fintzas timendi Frasi bi fisti tue puru acucacua che su cucummiau in moridina! ◊ paret chi la bida abbandha intro de gianna, sempre in ilgiros a s'acucacuca, a minnanna ◊ fint coment'e túrtures in su trigu, a s'acucacuca, furendhe ◊ manízadi, maniza, e faghe sa multra che chi ti che andhes e tòrrache a inie acucacuca! Etimo srd. Traduzioni Francese à quatre pattes Inglese on all fours Spagnolo a gatas, a escondidas Italiano carpóni, di nascósto Tedesco auf allen vieren, heimlich.

adíos, adióssu, adiósu , iscl: adiu Definizione foedhu chi narat chie si ndh’est andhandho, saludandho a chie abbarrat: si arrespondhet In bonora!, Bae in bonora!, Bazi in bonora! / fàghere s'a. = fàghere de manu saludendhe pro nàrrere Adiosu! Frasi in tristu metru ti naro: Adios, Núgoro amada! ◊ adiosu, bellu, coita a torrai!◊ Adios, Durgali: mi nche andho a s'Argentina a travallare!◊ adiu e bonassera: zente amada, bos lasso su coro meu inoghe! Etimo spn. adiós Traduzioni Francese au revoir Inglese goodbye Spagnolo ¡adiós! Italiano arrivedérci, addìo Tedesco auf Wiedersehen.

afutíre, afutíri , vrb rfl Definizione lassare cúrrere, lassare andhare, pigaresidha a pagu incuru, no fàere contu de sa cosa, de un'ofesa, de una chistione Sinonimi e contrari impipai 1, importai, incodiare, strafudhai, strufudhire Frasi si ndhe afutit de contes e de barones! ◊ medas de sas lezes si ndhe afutint ◊ proat gustu a minter su didu in sa ferida afutèndhesi de su dolore de su malàidu ◊ is mortus abarrant mortus e no dhis intrat prus nudha: afutassindhi! (A.Garau) Etimo srd. Traduzioni Francese s'envoyer, s'en ficher (vulg.) Inglese not to give a fuck Spagnolo pasar de Italiano fregàrsene, fóttersene Tedesco pfeifen auf.

aíci , avb: ainci, aitzi Definizione deosi, de custa o in custa manera, ma fintzes in cussa manera, deasi, comente naro geo, comente naras tue / aici etotu = su matessi, su própriu Sinonimi e contrari aggae, asi, asiche, deasie, diasinchi, goe Frasi Babbu nostu, siat fata sa volontadi tua comenti in su celu ainci in sa terra! ◊ aitzi si narat in sadru! 2. dhu cunsideramus aici etotu, mancai siat peus de nosu Etimo ctl. així Traduzioni Francese ainsi, comme cela Inglese so Spagnolo así Italiano così Tedesco auf diese Weise.

ammacigài , vrb: ammaciucari, ammaciugai, maciugai* Definizione pistare unu pagu, fàere a giúmburu, fàere pistadura Sinonimi e contrari abbugnai, abburrutonare, aggatare, atzumbarare, atzumbonare Frasi portamu is palas totu ammacigadas fortzendi paris, sentza de podi artziai (Maxia L.)◊ dh'iat donau una punta de pei a sa serra de sa camba e iat iscramiau frighendusí su tretu chi dh'iat ammaciugau ◊ soe benniu po ti ammaciucari Traduzioni Francese écraser, battre Inglese to bruise, to crush Spagnolo abollar, aplastar Italiano acciaccare, pestare Tedesco treten auf.

ammacionài , vrb: ammascionai, ammatzonare, matzonare Definizione istare o pònnere cicios o crocaos coment’e allorigaos; su si pònnere che a su margiane (matzone), cuare, fàere che a su matzone Sinonimi e contrari aciunciulire, acoconare, acuculiare, aculigionai, acuculiedhare, arruntzai / abbuare, acuae, acrodhare, intanae, istichire Etimo srd. Traduzioni Francese être aux aguets Inglese to lie in wait Spagnolo acechar Italiano stare in agguato Tedesco auf der Lauer liegen.

apatigài , vrb: apedicare, apeicare, apeigare, apeitai, apeitare, apeitigare, apetigae, apetigai, apetigare, apetzicare, apitigai, apitigare, petigare Definizione pònnere o calare is peis apitzu (de calecuna cosa, de ccn.), nau siat in sensu reale e siat in cobertantza: fintzes pònnere pesu in pitzu; fintzes camminare Sinonimi e contrari abbaticare, acacigai, acarcangiai, apetillai, apetzulare, apeutare Frasi no colat in campusantu mancu pro apeigare su terrinu sa die de sos mortos ◊ fit apetighendhe sos passos de sos àteros ◊ ellus, po apetigai in su ludu andas, ca ndi tenis medas de crapitas!…◊ su pei istràngiu passat e apetigat ◊ so apedicanne sa patza ◊ ant apetzicau su nive ◊ seus apetigandho terra ◊ sas crapas ant apeigadu totu cussa zona ◊ apu apitigau su finugu cun is peis 2. s'ómine si avilit apetighendhe sas lezes de Deus ◊ cussu est apetighendhe su bene 3. seu tropu fadiau ca oi apu apeitau meda Etimo srd. Traduzioni Francese piétiner Inglese to trample on Spagnolo pisotear Italiano calpestare Tedesco treten auf.

aperrighinàre , vrb Definizione no bòllere intèndhere s’arrexone de s'àteru, fàere a conca sua chentza bòllere ascurtare nudha, pecare a perronia Sinonimi e contrari abbetiae, aconchinae, acorrochinare, intestai, tostoinare Etimo srd. Traduzioni Francese s'obstiner, s'entêter Inglese to be obstinate Spagnolo emperrarse Italiano fermarsi a lungo con ostinatézza, incaponirsi Tedesco auf seinem Kopf bestehen, sich versteifen.

apícius , avb, prep: apitzu, apitzus Definizione logu prus in artu; prus in artu de calecuna cosa o logu (ma postu tocandho sa cosa o logu, fintzes sa persona)/ apitzu sua = subra sua, subra sou Sinonimi e contrari assua | ctr. assuta Frasi andaus a pícius! 2. su pani est apícius de sa mesa ◊ tengu àsiu de fai a bonu… totus is malis apitzus miu! ◊ zeo sa terra no che dha seo betandhe apitzu sua Etimo srd. Traduzioni Francese dessus Inglese on Spagnolo arriba Italiano sópra, addòsso Tedesco auf, oben.

apixonài , vrb Definizione cassare pigiones Etimo srd. Traduzioni Francese chasser les oiseaux Inglese to catch birds Spagnolo pajarear Italiano uccellare Tedesco auf Vogelfang gehen.

apodhilàre , vrb Definizione artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acuiladórgiu o acorru de is pudhas Sinonimi e contrari apudhai, apudhalzare / acadhai, alciare, ampiai Frasi sas pudhas sunt apodhiladas in su cannitu ◊ sa pudha si est apodhilada e at comintzadu a si pulire (Z.Zazzu) 2. si nch'est apodhilata a supra de su carru Etimo srd. Traduzioni Francese se percher Inglese to roost Spagnolo posarse los pájaros Italiano appollaiare Tedesco sich auf die Stange setzen.

apostài , vrb: apostare 1, apostari Definizione istare firmos cuaos in calecunu tretu iscocandho e ibertandho a ccn. o un'animale po dhu cassare, po dhu sodigare, o àteru; carrare su laore a sa posta o eremàgiu; pònnere una posta a iscummissa / apostare de… = detzídere Sinonimi e contrari atrapare, impostai / carrugare Frasi sos caminos fint prenos de zente apostada pro bíere sos isposos ◊ si ficheit in conca sa bidea de l'apostare a fusile ◊ si aposteit in d-una roca, ispetendhe sos ladros cun su bestiàmine furadu ◊ mi ant apostadu fintzas a candho mi ant àpidu 2. su trigu si apostaiat in sa posta e poi si che gighiat pro l'arzolare 3. apostant de isposare e isposados si sunt Etimo itl. Traduzioni Francese guetter Inglese to lie in wait for Spagnolo acechar Italiano appostare Tedesco sich auf die Lauer legen.

«« Cerca di nuovo