addopiàe, addopiài, addopiàre , vrb Definizione pònnere, essire o fàere a dópiu, a duos tantos, pinnigare una cosa a dópiu, a duos pígios; sonare is campanas (prus che àteru po gente morta) faendho, dónnia borta, duos tocos diferentes Sinonimi e contrari arraddopiai / arrempicai | ctr. sdopiai Frasi su tantu de sos abbonaos a su telèfono est addopiau 2. cussa tiaza cheret addopiada ca no bi cabet in su calàssiu 3. intendho addopiendhe sas campanas ◊ sa tzonca est intzunchiendi notesta, trista che campana addopiendi Etimo srd. Traduzioni Francese doubler Inglese to double Spagnolo doblar Italiano raddoppiare Tedesco verdoppeln.

alletiàe, alletiài , vrb Definizione allachedhare o pònnere coment'e faendho a letu; fintzes solu tròchere, atrotigare Sinonimi e contrari abbajonare, allacare, allachedhare, atrotiai, atzumborai, colembrai, indortigare Frasi si allétiat unu fusti, unu filu, una mata ◊ s'àcua fiat arribbada a strossa e su trigu si fiat alletiau asuta de su bentu e de s'àcua (F.Pilloni) 2. fadeus a chini allétiat su bratzu po biri chini est su prus forti? ◊ po bínciri a issu bastat a non alletiai is cambas ◊ sa manu dh'increscit e dha portat alletiada in piturras ◊ su bentu est alletiendi is nais de is matas 3. portat is cambas alletiadas de su fàmini Etimo srd. Traduzioni Francese fléchir, courber Inglese to bow Spagnolo flexionar, doblar Italiano flèttere Tedesco biegen.

arraddopiài , vrb: arreddopiare, raddopiai Definizione fàere o pònnere a duos tantos calecuna cosa / arraddopiau = dópiu Sinonimi e contrari addopiae | ctr. ammesai 1, immesare 2. benei, piciochedhus: naraus unu Babbu nostu arraddopiau! Traduzioni Francese doubler Inglese to double Spagnolo duplicar, doblar Italiano raddoppiare Tedesco verdoppeln.

cannujàre , vrb: carnugare, crannugare, cranucare Definizione tròchere e segare comente si segat e si aperit a isperradura una canna atrotigandhodha; si narat fintzes de persona, comente si trochet po cropu, dolore Frasi furriamus a s'imbesse sas ideas cranucàndhelas e mascheràndhelas de fiacas ◊ petzi s'imberta de su tempus, chene piedu, est reséssia a lu cranucare ◊ su bentu crannugat su trigu candho est ifustu meda 2. a su colpu mi so carnugadu e so rutu a terra (G.Chessa) Etimo srd. Traduzioni Francese tordre Inglese to bend, to twist Spagnolo doblar, romper Italiano piegare, tòrcere, spezzare Tedesco biegen.

dòrchere , vrb: tòrchere* Definizione fàere trotu, incrubare a una parte; cumbínchere o fàere cambiare idea a unu Sinonimi e contrari ancrucare, atrotiai, intonchinare | ctr. indritare Frasi mi dolet su pódhighe comente mi l'apo dórchidu 2. a isse pagu lu dorches, mancari l'impromitas totu s'oro de su mundhu! Traduzioni Francese courber, plier Inglese to fold, to twist Spagnolo doblar, retorcer Italiano piegare, stòrcere Tedesco biegen.

fritíre , vrb Definizione tròchere e incrubare (comente faent is puntas de is matas po su bentu); su si mòvere o mòvere una cosa fintzes po che dha pònnere a una parte, su si mòvere a giagaradura, a cropu, tratènnere unu pagu faendho una cosa po ndhe fàere un’àtera o agiudare a unu Sinonimi e contrari allacanae, chinnire, frànghere, grunare, incruai, incrunai, indugi, infritire, ingrussiare, mòere, suncai, truminare, tziricare / trèmere Frasi denanti a una mama isconsolada frito sa fronte ◊ a su càntaru meu friti sas laras ca ndhe as ingranzeu (P.Mereu)◊ dolorosas penas ant fritidu sa forte conca tua ◊ fritinno is genugos dhi faiant s'adoracione ◊ donzi fundhu fit càrrigu de ua a ispantu chi fritiat sa bide totu a terra ◊ tristu e a passos lentos fit cun sos ojos fritidos a terra 2. cun totu sos impitzos chi tenzo no mi poto fritire a fàghere àteru ◊ comente mi poto fritire andho a binza a meighinare ◊ sas berbeghes si sunt fritidas: bae a bídere no bi apat animale! ◊ frítidi ca inoghe istrobbas! ◊ a bos fritides ca depo passare?! Traduzioni Francese fléchir, courber Inglese to bow Spagnolo doblar Italiano flèttere, chinare Tedesco beugen.

incujàre , vrb Definizione fàere calecuna cosa a un'ancuju, a unu gànciu Sinonimi e contrari ancujare*, aunchinare, incruai, indrúchere, tròdhiri | ctr. istirare Frasi sa zente isulana no incujat s’ischina a s'ocupatzione romana Traduzioni Francese baisser, courber Inglese to bend Spagnolo doblar en forma de gancho Italiano piegare ad uncino, curvare Tedesco biegen.

indúgi, indúgiri, indúgliri , vrb: indulli, indúlliri, indúxiri, undúxiri Definizione indrúchere, fàere abbasciare (sa conca o àteru) a cara a un’ala nau prus che àteru de cosa longa o arta chi a su normale istat prantada; nau de gente, su si abbasciare e fintzes cèdere o tròchere a una fortza, a un’àtera volontade / pres. ind. dèu indullu; pps. indúgiu (in-dú-gi-u), indúgliu, indúlliu, indurtu Sinonimi e contrari abasciai, aúlghere, dòrchere, incruai, indrúchere, indrughire, indugi, muciare / conchinare, cumbínchere, tzèdere Modi di dire csn: i. a unu a fai ccn. cosa = conchinarechelu; i. is costas a ccn. = dàreli surra manna, cannire sas costas a ccn.; a conca indúllia = a conca incrubada; indugi sa cigirista = abbassiare sas pretesas Frasi is manus chi ti sonant campanas de pasca, o paxi, funt is chi t'indullint su ferru in centu ainas bonas (Danese)◊ femu làngia e m'indullemu che filu (Z.Sanfilippo)◊ indulliat is genugus fintzas a terra ◊ no seu dignu de m'indulli po dh'iscapiai is corriedhas de is crapitas ◊ dhi benit ammaròglia a s'indúgliri, si bolit papai!◊ indugit is ogros a terra e fait lavras de erriri 2. mi at indúlliu a cambiai su cuntratu ◊ ammarolla dhi est bénniu a indugi sa cigirista! Etimo ltn. indulgere (indulgeo) Traduzioni Francese fléchir, céder Inglese to give in (way), to flex Spagnolo doblar, ceder Italiano flèttere, cèdere Tedesco biegen, sich ergeben.

iscansàe, iscansàre , vrb: iscansiare, iscantzai, iscasciare, iscassare, iscassiare, scantzai Definizione cambiare camminu, pigare àtera istrada, intrare a unu logu passandho in su camminu o in s'orruga, tirare una cosa a una parte; trantzire a una parte, fintzes lassare una cosa; pèrdere su sentidu, ammachiare po ccn. cosa Sinonimi e contrari cansai 1, ilmanchinare, irvertzare, stressiai / ammachiae, dischissiare, ischisciai 1, fatzellare, irbariare, vogliare Modi di dire csn: i. dae sedha = rúere dae cadhu; iscasciare a rídere = imbucare a ríere; iscasciare de una régula, de unu pretzetu, de una leze = iscassedhai, fartai Frasi candho pioet, iscàscias trazendhe cantu agatas ◊ no iscantzu prus de s'arrastu miu: su sardu in su coru dèu mi allogu! (M.Pani)◊ custu caminu che iscàssiat a Ulíana ◊ no si arrimant in su caminu vonu e iscàsciant in gúturos ◊ recuindhe semus iscansiados a sa funtana ◊ lu timiant e iscassaiant caminu si l'imbeniant ◊ no iscasses dae sa leze! 2. mergiani iscantzat s'arbei e ndi pigat s'angioni!◊ no est arrennésciu a iscantzai unas cantu iscoitadas de zirónia! 3. Fulana pro pagu no est iscasciada candho l'at lassada s'ammoradu ◊ sas rúndines fuent iscasciadas ◊ de unu chi s'est iscassatu narant "Meschinu!"◊ seo a dolore de conca iscassianne! 4. mastru Tilipu iscàsciat a rídere, cantu at intesu su contu ◊ dae custu lutrinzu no si podet iscasciare Etimo srd. Traduzioni Francese tourner, sortir, esquiver, devenir fou Inglese to sidestep, to go mad, to deviate Spagnolo doblar, torcer, apartarse, enloquecer Italiano deviare, scansarsi, impazzire Tedesco abweichen, ausweichen, wahnsinnig werden.

muciàre , vrb: mucrare, mugiare, mugrare, mujare, muxare Definizione coment'e orrugare o fàere a mugros, a orrugos, ma nau in su sensu de incrubare, indrúchere, fintzes mòvere a furriadura Sinonimi e contrari allacanae, aúlghere, dòrchere, incruai, nugrare Frasi múcia s'ischina e càrrami predichedha! ◊ mi dolet su costazu ma za bi la fato a mi mugrare pro mi leare cosa ◊ si mujat s'àlvure a su bentu ◊ su bentu isfidiadu muxat sos briones chi in s'ànima mi tudhint (A.Porcheddu)◊ zughet sas palas mujadas de sos annos ◊ s'umanidade l'ant mugrada bentos berminosos ◊ si faghet isfortzu si múgiat che giuncu ◊ at mujadu sa conca a sas leadas in giru ◊ s'ària mugrat sa lughe e pro cussu su Sole si podet bídere naschindhe unu pagu innantis ◊ fint sétzidos in terra cun sas ancas mujadas fintzas a tocare sas petorras Etimo ltn. mut(i)lare Traduzioni Francese fléchir, courber, incurver Inglese to bend Spagnolo flexionar, doblar Italiano flèttere, curvare Tedesco biegen.

pigiàre 1 , vrb: apigiare*, pijare 1, pixare 1, pricare, prigare Definizione fàere totu a pígias, a pinnigas, a tzirbisas; pinnigare s'orrobba chistindhodha posta bene; incrubare a una bandha, nau fintzes in su sensu de fàere adduire a unu a su chi bolet s'àteru Sinonimi e contrari afrangillonai, aggraminzonare, atavellai, atribuntzire, frongire, prighizonare / pinnicai / dòrchere, indugi | ctr. istirai Frasi pígiami sas mànigas e sérvimi! ◊ leat sa caldada de su fizu, la pixat e bi la dat ◊ carchi borta si pixaiat in duos pro su dolore chi si li frimmaiat in sa buca de s'istògomo 2. fatendhe sa cosa fit a bratzos pixados e a pannellu 3. che s'ómine bos iscolorides, gai che issu sa conca pijades, e a pianu a pianu allizades, bos isfozades e iscolorides (P.Sulis) Traduzioni Francese plier Inglese to fold Spagnolo doblar Italiano piegare Tedesco falten, zusammenlegen, biegen, beugen.

pinnicài , vrb: pinnicare, pinnigai, pinnigare, prinnigai Definizione foedhandho de orrobba o àteru deasi a pígiu largu meda o cosa longa, pònnere o fàere a dópiu (o de prus puru) po dha chistire bene (o trantzire po àteru); foedhandho de gente (o fintzes de bestiàmene), bènnere apare, arregòllere, atobiare totu a unu matessi logu po si agatare impare; foedhandho de cosa, arregòllere impresse a unu muntone o totu impare po dha chistire, po ndhe dha pigare (o fintzes furare) Sinonimi e contrari ancujare, collire, dòrchere, furai, imboligare, leai / pigiare 1 / ammuntonare, aunire, remonire | ctr. istirai Modi di dire csn: pinnicau che susuja = fatu a unu gantzu; pinnicai a dua pilla, a tres, a cuatru pilla = a pizos; pinnicaisí a crutzu = ritiràresi, istaresindhe in domo asseliadu; pinnigai bàchilis e bachilitus = pinnigare sos cosinzos, pinnigare totu (e andharesindhe) Frasi innòi tocat a si pinnicai a fundu de còscia po no s'isciundi ◊ custu ferru cheret pinnigadu in duos ◊ mi pínnigo che una colora ◊ at pinnicau sas funes in corros a sos boes ◊ is undas currendusí apari si pinnicànt a cuadhus mannus ◊ sos letolos netos cherent pinnigados e remonidos 2. cun d-unu bandu iat pinnigau totu is sardistas ◊ si funt pinnigaus a tres a tres ◊ in sa pratza si dhui pinnigat genti po arrexonai de dónnia cosa ◊ su bentu pinnicat sa folla ◊ est tempus chi is sannoricus pinnighint a tundu! ◊ pínniga totu dae sa mesa! ◊ sa zente fit pronta a si pinnicare ◊ iant pinnigau perda po dha tirai a issu ◊ s'arrennegu si dhi fut pinnigau in su coru 3. mi che ant pinnigadu totu su chi tenia ◊ su diàulu ti nche pínnichet! ◊ ue colat cussu, àpida sa cosa e pinnigada, faghet! 4. at a èssiri a bí a chini bincit: crei ca cuncunu de cussus si pinnicat a crutzu! Traduzioni Francese plier, réunir Inglese to fold, to gather Spagnolo doblar, reunir, juntar Italiano ripiegare, radunare Tedesco falten, versammeln, zusammentragen.

rebbucài, rebbucàre , vrb: arrebbucai Definizione pònnere un'istrégiu a buca a terra, conca a fundhu, afacare; furriare unu tretu de calecuna cosa coment'e a pinnigadura Sinonimi e contrari covecare / abbucai Modi di dire csn: r. sa terra asuba de su sèmini = cuguzare su sèmene cun sa terra arada; r. su lentzoru asuba de sa coberta = furriare un'ala de su letolu (su tretu de sos cabidales) a subra de s'àtera cuguzura; r. unu tzàpulu in unu bestiri = cosire, betare unu tàpulu Etimo srd. Traduzioni Francese replier, retrousser Inglese to tuck (up) Spagnolo doblar Italiano rimboccare Tedesco auf den Kopf stellen, umschlagen.

stressiài , vrb: istressai*, strissiai Definizione furriare, cambiare caminu, pigare àtera filada Sinonimi e contrari cansai 1, irvertzare, smasciai Frasi dhu depiant pigai a s'origa a usu de bòis a dhu fai strissiai a crésia! Traduzioni Francese tourner Inglese to turn Spagnolo doblar, girar Italiano svoltare Tedesco einbiegen.

«« Cerca di nuovo