alteríu , nm Definizione su no èssere a su normale de uta, de umore; manera de fàere de chie paret arrennegau o si credet meda Sinonimi e contrari airu, arrennegu, nechidonzu / barrosia, blaga, magnosidade, prejumu, pumonaza, teciura Etimo srd. Traduzioni Francese colère, morgue, suffisance Inglese anger, arrogance Spagnolo cólera, jactancia Italiano còllera, spòcchia Tedesco Zorn, Dünkel.

ammurratzàre , vrb Definizione cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare Sinonimi e contrari ilmurinare, incrinare, interighinare, interinare, murinai Etimo srd. Traduzioni Francese faire nuit Inglese to get dark Spagnolo anochecer Italiano imbrunire, farsi nòtte Tedesco dunkel werden.

bugiósu , agt: bujosu Definizione nau de logu, chi dhue at pagu lughe, chi est de colori iscuriosu / arcanu b. = malu a cumprèndhere, chistione mala a ispodhicare Sinonimi e contrari iscuricosu Frasi como sas dies sunt bujosas ca est intrandhe s'ilgerru ◊ su fedighedhu timendho curret a si cuare apalas de is mammas o in su cugigone prus bujosu de sa domo Etimo srd. Traduzioni Francese sombre, obscur Inglese dark Spagnolo obscuro Italiano bùio Tedesco dunkel.

ilmurinàre , vrb: immurinare, immurrinare, irmurinare, irmurrinare Definizione cambiare, mudare, essire murru de colore, nau pruschetotu de sa die candho benit sa mudantza de sa lughe a iscuru Sinonimi e contrari ammurriai 1, ammurratzare, incrinare, interighinare, interinare, irmurrighinare, irmurruinare, murinai Frasi una manzana, ancora ilmurinendhe apena apena s'aera a levante, bidesi un'upa manna ◊ mi peso tambidambi a su pudhile candho est s'aera apena ilmurinendhe ◊ est immurrinandho e no faet prus a cricare s'arrastu de su bestiàmene! 2. che prendha lughent élighes e chessas in s'aera chi immúrinat sonnida (G.Fiori)◊ un'àtera nue fut comintzendhe a immurinare su chelu: sa nue de una gherra (P.Pillonca) Etimo srd. Traduzioni Francese faire nuit Inglese to brown, to darken Spagnolo anochecer Italiano imbrunire Tedesco dunkel werden.

imbarjàre , vrb: imbargiai, imbarzare, imbraxai Definizione essire de colore murru, cambiare colore cumenciandho a còere, foedhandho de frutos, e àteru puru (olia, àghina, figu, pira, tamatas) / imbraxai is ogus = furriai is ogus in biancu Sinonimi e contrari incoloritare, pínchere Frasi s'olia a úrtimos de santuaini est totu imbarzendhe ◊ abbàida si bi at imbarzadu pira e bàtindhe! ◊ sa fruta imbraxendi cumentzat a èssi lómpia 2. de su feli, a su sennori dhi fiant imbraxaus is ogus che pisitu acorrau ◊ si si ammurràt, imbraxàt is ogus: no nci fiat giogus po mi consolai! (C.Saragat) Etimo srd. Traduzioni Francese commencer à mûrir (agric.) Inglese to turn dark coloured Spagnolo enverar Italiano invaiare Tedesco sich dunkel färben.

imbufadúra , nf Definizione su imbufare; nau in cobertantza de su cristianu, su si crèdere tropu Sinonimi e contrari ufradura / créita, créntia 1 / cdh. cridimentu Etimo srd. Traduzioni Francese morgue Inglese presumption Spagnolo presunción Italiano sicumèra Tedesco Dünkel.

iscoríu , nm, nf: iscuria, iscuriu, scoriu Definizione mancàntzia o farta de lughe, su no dhue àere lughe, su èssere totu su logu a s'iscuru (ma si manígiat che agt. puru: un'aposentu iscuriu = iscuriosu)/ iscuriu mútzigu = scuriu mamutu, iscuru mútiu, itl. buio pésto Sinonimi e contrari bujore, iscuricore, iscuru, niedhore / iscuricosu Frasi abetat a iscoriu chi passit callincunu ◊ sos lampos sunt ilgiarendhe su terrinu in custa note de iscuria ◊ est iscuriu che in buca ◊ colza issa chi est falada in iscuria manna! Etimo srd. Traduzioni Francese noir, obscurité Inglese dark Spagnolo oscuridad (f), tinieblas Italiano bùio, oscurità Tedesco Dunkel, Finsternis.

iscuricósu , agt: iscurigosu, iscuriosu, iscurosu, scuriosu Definizione nau de logu, chi dhue at paga lughe; nau de colore, cotu meda, càrrigu Sinonimi e contrari abbruntzulau, bujosu, cruculiosu, fuscu, múrinu, nebidosu | ctr. giaru, lucorosu, lugosu, lumenosu Frasi candho no bi est su sole, che a denote, su logu est iscurigosu ◊ sa die si fateit iscuricosa, annuada ◊ su celu iscuriosu est totu istedhus ◊ s’intrata de sa domo fit iscurosa chi ghetaiat pore a bi pònnere pede Etimo srd. Traduzioni Francese sombre, ténébreux Inglese dark, dim Spagnolo obscuro, oscuro, sombrío Italiano oscuro, fósco, tenebróso Tedesco dunkel, finster.

iscúru , nm, agt: scuru Definizione su no dhue àere lughe; su no ischire is cosas, su no tènnere istúdiu; su foedhu est impreau meda lastimandho a unu po ccn. male Sinonimi e contrari bujore, iscoriu, niedhore / iscedau / iscuricosu | ctr. luche Modi di dire csn: a s'iscuru, a s'iscura = sentza de luxi; i. mortu, che in buca, che in bula = iscuriu mamutu, iscuru mútiu, meda; èssere peus de annare a s'iscuru = su médiu est peus de su male; iscuros bois! = siscuros!, sceraus!; s'iscuru a bois = siscuru bois!, scerau! Frasi in sa solidade de sa luche o in s'iscuru mamucu, sa tentascione nos forrocat sa mente e su coro ◊ iscuru che in buca, mancu imbratu de lucore si biet in s'iforru de sa note ◊ in istiu a sas oto de sero est lughe, in zerru est iscuru ◊ bellu istudiadu: dae chie devimus bídere sa lughe bidimus s'iscuru!… 2. mih chi no ti che intret s'iscuru in buca!… 3. cudh'iscura, candho si est bista sola, si est posta a piànghere ◊ cuss'iscuru l'ant àpiu pustis de una chida che musca presonera de s'aranzolu 4. fit unu garrapiu iscuru che in buca Cognomi e Proverbi prb: iscuru a chie faghet cantu cheret! ◊ iscuru a chie no si abbizat de su male sou! Etimo ltn. obscurus Traduzioni Francese noir, obscurité Inglese dark Spagnolo oscuridad Italiano bùio Tedesco Dunkel.

lútzu , agt Definizione chi tenet difetu a sa vista, chi no biet bene; chi est malu / elva lutza = s'erba de sas majàrgias Sinonimi e contrari liuscu Frasi su sàmbene lutzu, apietadu, iscurret in sas venas chin fadiga 2. e su chi dae te ndh'istesit mutzu, chissa'in cantas tristas frichinidas, che l'at mandhadu su destinu lutzu! (P.Casu) Cognomi e Proverbi smb: Lutzu, Luzzu Traduzioni Francese louche Inglese shortsighted, sly Spagnolo avieso Italiano lósco Tedesco schwachsichtig, dunkel.

murénu , agt Definizione chi est de colore inniedhigau meda Sinonimi e contrari moresinu, moritu, múrinu Frasi su piciocu miu est artu, sutili e bellu, murenu e gratziosu ◊ bio caras murenas indolias de sudore Cognomi e Proverbi smb: Murenu Etimo spn. Traduzioni Francese brun, foncé Inglese dark Spagnolo moreno Italiano bruno, scuro Tedesco braun, dunkel.

murinàtu, murinàtzu , agt Definizione de colore múrinu, iscurosu Sinonimi e contrari bujosu, cruculiosu, múrinu | ctr. giaru, lugosu Frasi sa murinata nue de traschia una ufulada de bentu che l'at zuta Terminologia scientifica clr Etimo srd. Traduzioni Francese sombre, ténébreux, gris Inglese dim Spagnolo obscuro, fosco Italiano fósco Tedesco dunkel.

oscurèssere , vrb: oscurèssiri Definizione fàere o essire iscuru, note, iscurigare Sinonimi e contrari iscurèssere, oscuressire, iscorigai | ctr. abbrèschere Frasi altzat su sole divinu sos astros oscuressendhe Etimo spn. Traduzioni Francese faire nuit, quand la nuit commence à tomber Inglese to darken Spagnolo obscurecer, anochecer Italiano oscurare, farsi bùio Tedesco dunkeln, dunkel werden.

«« Cerca di nuovo