abbruntzulàu , agt Definizione chi est de colore iscuriosu Sinonimi e contrari bujosu, cruculiosu, fuscu, iscuricosu, nebidosu | ctr. lucorosu, lugosu Etimo srd. Traduzioni Francese sombre Inglese dark Spagnolo oscuro Italiano cupo Tedesco finster.

ammurratzàre , vrb Definizione cambiare colore a murru, nau de sa die candho est cumenciandho a iscurigare Sinonimi e contrari ilmurinare, incrinare, interighinare, interinare, murinai Etimo srd. Traduzioni Francese faire nuit Inglese to get dark Spagnolo anochecer Italiano imbrunire, farsi nòtte Tedesco dunkel werden.

bugiósu , agt: bujosu Definizione nau de logu, chi dhue at pagu lughe, chi est de colori iscuriosu / arcanu b. = malu a cumprèndhere, chistione mala a ispodhicare Sinonimi e contrari iscuricosu Frasi como sas dies sunt bujosas ca est intrandhe s'ilgerru ◊ su fedighedhu timendho curret a si cuare apalas de is mammas o in su cugigone prus bujosu de sa domo Etimo srd. Traduzioni Francese sombre, obscur Inglese dark Spagnolo obscuro Italiano bùio Tedesco dunkel.

ferulàtu , agt: fiurratzu Definizione chi est in colore de su truncu de sa feurra (orrubiasta candho est sicada) Sinonimi e contrari múgiu Frasi su macioni fiurratzu bendint a noi arrialis… Terminologia scientifica clr Etimo ltn. ferulaceus Traduzioni Francese gris foncé Inglese dark grey Spagnolo gris marengo Italiano grìgio scuro Tedesco dunkelgrau.

imbarjadúra , nf Definizione su imbarjare, imbraxai de unos cantu frutos chi lompendho càmbiant colore, si intinghent (àghina, olia, figu, pira, àteru) Traduzioni Francese véraison Inglese to turn dark coloured Spagnolo envero Italiano invaiatura Tedesco Färbung.

imbarjàre , vrb: imbargiai, imbarzare, imbraxai Definizione essire de colore murru, cambiare colore cumenciandho a còere, foedhandho de frutos, e àteru puru (olia, àghina, figu, pira, tamatas) / imbraxai is ogus = furriai is ogus in biancu Sinonimi e contrari incoloritare, pínchere Frasi s'olia a úrtimos de santuaini est totu imbarzendhe ◊ abbàida si bi at imbarzadu pira e bàtindhe! ◊ sa fruta imbraxendi cumentzat a èssi lómpia 2. de su feli, a su sennori dhi fiant imbraxaus is ogus che pisitu acorrau ◊ si si ammurràt, imbraxàt is ogus: no nci fiat giogus po mi consolai! (C.Saragat) Etimo srd. Traduzioni Francese commencer à mûrir (agric.) Inglese to turn dark coloured Spagnolo enverar Italiano invaiare Tedesco sich dunkel färben.

iscoríu , nm, nf: iscuria, iscuriu, scoriu Definizione mancàntzia o farta de lughe, su no dhue àere lughe, su èssere totu su logu a s'iscuru (ma si manígiat che agt. puru: un'aposentu iscuriu = iscuriosu)/ iscuriu mútzigu = scuriu mamutu, iscuru mútiu, itl. buio pésto Sinonimi e contrari bujore, iscuricore, iscuru, niedhore / iscuricosu Frasi abetat a iscoriu chi passit callincunu ◊ sos lampos sunt ilgiarendhe su terrinu in custa note de iscuria ◊ est iscuriu che in buca ◊ colza issa chi est falada in iscuria manna! Etimo srd. Traduzioni Francese noir, obscurité Inglese dark Spagnolo oscuridad (f), tinieblas Italiano bùio, oscurità Tedesco Dunkel, Finsternis.

iscuricòre , nm: iscurigore, iscuriore, iscuriori, scuriori Definizione iscuru mortu, su no dhue àere lughe nudha, su èssere totu su logu a s'iscuru (nau fintzes de sa mente, de sa cusciéntzia) Sinonimi e contrari bujore, iscoriu, iscuru, niedhore | ctr. crarore, giaria, lucore Frasi in s'iscurigore de notes malas, dai tupa in tupa si movet un'upa (S.Casu)◊ si ghindhat a isperiare e in s'iscurigore bidet duas pubas 2. pro dare lughe a tantu iscurigore nascheit custu sole in carre umana ◊ sa die nostra, candho morit, s'eternu sou iscurigore arcanu mai piús de lughe si colorit (Sulis) Etimo srd. Traduzioni Francese ténèbres Inglese dark Spagnolo tinieblas, obscuridad Italiano tènebra Tedesco Finsternis.

iscuricósu , agt: iscurigosu, iscuriosu, iscurosu, scuriosu Definizione nau de logu, chi dhue at paga lughe; nau de colore, cotu meda, càrrigu Sinonimi e contrari abbruntzulau, bujosu, cruculiosu, fuscu, múrinu, nebidosu | ctr. giaru, lucorosu, lugosu, lumenosu Frasi candho no bi est su sole, che a denote, su logu est iscurigosu ◊ sa die si fateit iscuricosa, annuada ◊ su celu iscuriosu est totu istedhus ◊ s’intrata de sa domo fit iscurosa chi ghetaiat pore a bi pònnere pede Etimo srd. Traduzioni Francese sombre, ténébreux Inglese dark, dim Spagnolo obscuro, oscuro, sombrío Italiano oscuro, fósco, tenebróso Tedesco dunkel, finster.

iscúru , nm, agt: scuru Definizione su no dhue àere lughe; su no ischire is cosas, su no tènnere istúdiu; su foedhu est impreau meda lastimandho a unu po ccn. male Sinonimi e contrari bujore, iscoriu, niedhore / iscedau / iscuricosu | ctr. luche Modi di dire csn: a s'iscuru, a s'iscura = sentza de luxi; i. mortu, che in buca, che in bula = iscuriu mamutu, iscuru mútiu, meda; èssere peus de annare a s'iscuru = su médiu est peus de su male; iscuros bois! = siscuros!, sceraus!; s'iscuru a bois = siscuru bois!, scerau! Frasi in sa solidade de sa luche o in s'iscuru mamucu, sa tentascione nos forrocat sa mente e su coro ◊ iscuru che in buca, mancu imbratu de lucore si biet in s'iforru de sa note ◊ in istiu a sas oto de sero est lughe, in zerru est iscuru ◊ bellu istudiadu: dae chie devimus bídere sa lughe bidimus s'iscuru!… 2. mih chi no ti che intret s'iscuru in buca!… 3. cudh'iscura, candho si est bista sola, si est posta a piànghere ◊ cuss'iscuru l'ant àpiu pustis de una chida che musca presonera de s'aranzolu 4. fit unu garrapiu iscuru che in buca Cognomi e Proverbi prb: iscuru a chie faghet cantu cheret! ◊ iscuru a chie no si abbizat de su male sou! Etimo ltn. obscurus Traduzioni Francese noir, obscurité Inglese dark Spagnolo oscuridad Italiano bùio Tedesco Dunkel.

mamúdu , agt, nm: mamutu, mumutu Definizione nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore Sinonimi e contrari mamucu, mútiu Frasi in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu 2. semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare! Etimo srd. Traduzioni Francese nuit noire, noir comme dans un four, noir comme dans la gueule d'un loup Inglese pitch dark Spagnolo obscuro como boca de lobo Italiano bùio pésto Tedesco stockdunkel.

morítu , agt: muritu Sinonimi e contrari moresinu, murenu Cognomi e Proverbi smb: Morittu, Moritto, Murittu Terminologia scientifica clr Etimo itl. moretto Traduzioni Francese brun foncé Inglese dark brown Spagnolo pardo oscuro Italiano bruno scuro Tedesco braunschwarz.

mòro , agt, nm: moru Definizione chi o chie est de arratza niedhuda, bianca etotu ma de colore prus iscuriosu, comente funt is de sa Mauritània o fintzes de àteros logos de s'Àfrica de su Nord: in Sardigna tenet su significau de gente de tímere, chi benit a furare o a bochíere ca is séculos passaos deasi faiant; pipiu o persona manna chentza batiare Sinonimi e contrari resaredha Modi di dire csn: biri is morus in cabertura = assuconàresi o isarcàresi pro nudha (ma coment'e chi bi apet ira russa, coment'e chi siant assupridos sos moros); sos Bator Moros = sa bandhera sarda, sas bàtoro concas niedhas friguradas cun sa benda in fronte e sa rughe ruja in mesu campu; fàchere unu moru a cristianu = batiai Frasi mamma mia, su moro in cabertura! ◊ impignàdebbos totu a sa vitória pro che catzare ogni modernu moro! (P.Casu)◊ chie no giughet ne ànima e ne coro est solu che a Cainu vile moro ◊ sa tzeraca fut leza coment'e una moro niedha 2. custu pipiu tocat a dhu batiai, ca est morixedhu ancora! ◊ po no mòrrere in pecau mortale no apo a fàere prus vida de moro 3. suta s'emblema de sos Bator Moros tantas ideas siant un'idea! (Testone)◊ is cuatru morus de sa bandera sarda funt a conca trogada ◊ fraci e martedhu cun is cuatru morus: custus idealis siant unius apari! (G.Zedda) 4. lu connosco bene: est veru cristianu e no moro! Cognomi e Proverbi smb: Moro Traduzioni Francese maure, more Inglese dark Spagnolo moro Italiano mòro Tedesco braunhäutig.

murénu , agt Definizione chi est de colore inniedhigau meda Sinonimi e contrari moresinu, moritu, múrinu Frasi su piciocu miu est artu, sutili e bellu, murenu e gratziosu ◊ bio caras murenas indolias de sudore Cognomi e Proverbi smb: Murenu Etimo spn. Traduzioni Francese brun, foncé Inglese dark Spagnolo moreno Italiano bruno, scuro Tedesco braun, dunkel.

murinài, murinàre , vrb Definizione nau de sa die, essire múrina, iscuriosa, cumenciare a iscurigare, a fàere note Sinonimi e contrari ammurratzare, ilmurinare, incrinare, interighinare, interinare, murrinai | ctr. abbrèschere, illuchèschere, ispanigai Frasi innantis de murinare abbamus s'ortu Etimo srd. Traduzioni Francese tombée du jour Inglese to grow dark Spagnolo anochecer Italiano imbrunire Tedesco verdunkeln (sich).

pargherínu , agt Definizione nau de colore de chinisu iscurosu Frasi craba pargherina Terminologia scientifica clr Traduzioni Francese gris foncé, céruléen Inglese dark grey Spagnolo gris oscuro Italiano grìgio scuro, o cerulino Tedesco dunkelgrau, blaugrau.

scoríu , nm: iscoriu*, scuriu Definizione farta manna de lughe, su no dhue àere lughe, su èssere totu su logu a s'iscuru / èssiri scuriu mortu = iscuru che in buca Sinonimi e contrari bujore, iscuricore, iscuru, niedhore Frasi a su scuriu no fait a ligi, no si bit nudha ◊ niedhu che a su scoriu ◊ dhoi fiat unu scuriu a segai a fitas Traduzioni Francese obscurité Inglese dark Spagnolo oscuridad Italiano bùio Tedesco Dunkelheit.

«« Cerca di nuovo