ciúpu , nm Definizione una genia de linnabru, sa calidade niedha, o puglielma puntuda Sinonimi e contrari poboria, puglielma, pupulione Terminologia scientifica mtm, Populus nigra Traduzioni Francese peuplier noir Inglese black poplar Spagnolo álamo negro Italiano piòppo néro Tedesco Schwarzpappel.

crabiolína , nf: crapiolina Definizione genia de erba chi narant fintzes pei de caboni Terminologia scientifica rba, Podospermum laciniatum Traduzioni Francese salsif noir, scorsonère Inglese oyster-plant Spagnolo barbaja Italiano scorzonéra selvàtica Tedesco Schwarzwurzel.

iscoríu , nm, nf: iscuria, iscuriu, scoriu Definizione mancàntzia o farta de lughe, su no dhue àere lughe, su èssere totu su logu a s'iscuru (ma si manígiat che agt. puru: un'aposentu iscuriu = iscuriosu)/ iscuriu mútzigu = scuriu mamutu, iscuru mútiu, itl. buio pésto Sinonimi e contrari bujore, iscuricore, iscuru, niedhore / iscuricosu Frasi abetat a iscoriu chi passit callincunu ◊ sos lampos sunt ilgiarendhe su terrinu in custa note de iscuria ◊ est iscuriu che in buca ◊ colza issa chi est falada in iscuria manna! Etimo srd. Traduzioni Francese noir, obscurité Inglese dark Spagnolo oscuridad (f), tinieblas Italiano bùio, oscurità Tedesco Dunkel, Finsternis.

iscúru , nm, agt: scuru Definizione su no dhue àere lughe; su no ischire is cosas, su no tènnere istúdiu; su foedhu est impreau meda lastimandho a unu po ccn. male Sinonimi e contrari bujore, iscoriu, niedhore / iscedau / iscuricosu | ctr. luche Modi di dire csn: a s'iscuru, a s'iscura = sentza de luxi; i. mortu, che in buca, che in bula = iscuriu mamutu, iscuru mútiu, meda; èssere peus de annare a s'iscuru = su médiu est peus de su male; iscuros bois! = siscuros!, sceraus!; s'iscuru a bois = siscuru bois!, scerau! Frasi in sa solidade de sa luche o in s'iscuru mamucu, sa tentascione nos forrocat sa mente e su coro ◊ iscuru che in buca, mancu imbratu de lucore si biet in s'iforru de sa note ◊ in istiu a sas oto de sero est lughe, in zerru est iscuru ◊ bellu istudiadu: dae chie devimus bídere sa lughe bidimus s'iscuru!… 2. mih chi no ti che intret s'iscuru in buca!… 3. cudh'iscura, candho si est bista sola, si est posta a piànghere ◊ cuss'iscuru l'ant àpiu pustis de una chida che musca presonera de s'aranzolu 4. fit unu garrapiu iscuru che in buca Cognomi e Proverbi prb: iscuru a chie faghet cantu cheret! ◊ iscuru a chie no si abbizat de su male sou! Etimo ltn. obscurus Traduzioni Francese noir, obscurité Inglese dark Spagnolo oscuridad Italiano bùio Tedesco Dunkel.

losítzu , nm Definizione genia de erba areste chi bogat unu súciu biancu inue si segat: est bona a papare Sinonimi e contrari lataredha, latosa, limpora, mammaluca Terminologia scientifica rba, Reichardia picroides Etimo srd. Traduzioni Francese scorsonère, salsifis noir Inglese scorzonera Spagnolo lechuguilla dulce Italiano latticrèpolo, scorzonéra Tedesco Schwarzwurzel.

lutàdu , pps, agt: allutadu 1 Definizione de lutare 2; chi est in corrutu, bestiu a dolu Traduzioni Francese bordé de noir Inglese black-edged Spagnolo enlutado Italiano listato a lutto Tedesco mit Trauerrand versehen.

mamúdu , agt, nm: mamutu, mumutu Definizione nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore Sinonimi e contrari mamucu, mútiu Frasi in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu 2. semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare! Etimo srd. Traduzioni Francese nuit noire, noir comme dans un four, noir comme dans la gueule d'un loup Inglese pitch dark Spagnolo obscuro como boca de lobo Italiano bùio pésto Tedesco stockdunkel.

négru , agt, nm Definizione chi o chie portat sa pedhe de colore niedhu o iscuriosa meda, de arratza niedha; pintirighinu niedhudu, in colore de castàngia in sa pedhe / n. de fumu = niedhigori, mascara bogada de linna ollosa abbruxada, brueredhu fine fine pro fàghere colore niedhu prus o prus pagu cotu, illatendhe Sinonimi e contrari niedhu / nea 1 2. sa cara granninata de negros minoredhedhos lu fachiant assimitzare a sa ficumurisca Traduzioni Francese noir Inglese black, negro Spagnolo negro Italiano négro Tedesco schwarz, Schwarze, Muttermal.

niedhigòre, niedhigòri , nm Definizione negru de fumu, mascara bogada de linna ogiosa abbruxada po usu de imbarchinamentu, po giare o fàere colore niedhu po muros; fintzes marcu druchesau de pistadura Etimo srd. Traduzioni Francese noir de fumée Inglese lampblack Spagnolo negro de humo Italiano nerofumo Tedesco Ruß.

niédhu , nm, agt: nighedhu Definizione su colore prus iscurosu, antzis est sa farta de totu is colores, candho mancat calesiògiat colore (ma dhu narant fintzes in su sensu de meda, forte, mannu); bestimentu niedhu po dolu; chi o chie portat sa pedhe de colore niedhu o iscurosa meda, de arratza niedha; nau de cosa po su chi paret a sa lughe, chi no torrat perunu colore; nau de ccn. po comente foedhat o faet, chi est arrennegau meda, chi est crepandho de su tzacu, dispràxiu meda, tristu / min. niedhatzu, niedhutzu, nighedhutu Sinonimi e contrari negru / tardu | ctr. biancu Modi di dire csn: n. che unu scrau, che pighe, che su trummentu, che ala de corbu, che funnu de labia, che sa pixi, che sa mura = niedhu deretu, meda, deunudotu, niedhu pídicu, píghidu; a niedhos de note = intro de note, a note manna; su niedhu de s'ogru = sa pupia; su n. de s'unga = sa corona de s'úngia; su niedhu de fumu = fumàdicu, mascara o niedhigori; ànimi niedhu = malu che dimóniu Frasi su biancu si vortet a nighedhu! 2. cudhos botedhos fachiant unu degógliu niedhu ◊ cussa note unu coro malu mi faghiat bídere totu niedhu ◊ at fatu un'iscàndhalu niedhu ◊ tia Gràtzia in butega teniat isceti binu niedhu 3. tia Pietrina che intreit niedha che su titone a brigare su fizu ◊ ndi est essiu de miniera niedhu che unu scrau ◊ su preigadore fit nighedhu chi pariat unu bundhu ◊ fiat tristu mannu niedhu ◊ fut una noti niedha che sa pixi ◊ ndi est benniu ammeleciosu e niedhu! 4. s'idea fit de isetare mancari dendhecheli a niedhos de note Cognomi e Proverbi smb: Nieddu, Niedda / prb: mellus a faci arrúbia chi no a coru niedhu Terminologia scientifica clr Etimo ltn. nigellus Traduzioni Francese noir Inglese black Spagnolo negro Italiano néro Tedesco schwarz.

píchidu , agt: pícidu, pídicu, pídigu, píghidu, pígidu, píjidu, píxidu Definizione niedhu che pighe, niedhu meda, bene, parívile, e fintzes lúghidu (e po cussu a bortas nau cun significau de bonu, imbénnidu, cotu, nau de colore càrrigu)/ niedhu píghidu (nau de unu po su tzacu) = arrennegau meda Sinonimi e contrari pighidosu, píghinu, pigorinu Frasi tota píghida est s'aera ◊ sa cusséntzia nostra càmbiat a s'imbesse: prus est píchida e prus sos pilos sunt biancos ◊ nues píghidas ant iscorvuladu bírridos de abba ◊ sont cambiandhe intinu cudhos píghidos pilos issipios 2. comente at próidu, sas àrbures zughent sa foza bella píghida Etimo ltn. *picidus Traduzioni Francese noir comme de la poix Inglese piceus Spagnolo píceo Italiano pìceo Tedesco pechig.

pitzàrra , nf Definizione lastra manna de dhu pòdere iscríere a maduru cun su ghísciu, impreada mescamente in iscolas Sinonimi e contrari bitzarra*, lavagna Traduzioni Francese tableau noir Inglese blackboard Spagnolo pizarra Italiano lavagna Tedesco Tafel.

poboría , nf: pubulia Definizione una genia de linnabru, su niedhu, o puglielma puntuda, pubulia puntada Sinonimi e contrari ciupu, puglielma, pupulione Terminologia scientifica mtm, Populus nigra Traduzioni Francese peuplier noir Inglese cotton-wood Spagnolo álamo negro Italiano piòppo néro Tedesco Schwarzpappel.

tentiédhu , nm: sintziedhu, tintiedhu (su t. = nr. sutintiédhu) Definizione tzintziedhu, cosa niedha de fumu, a bisura de pruine fine fine, chi faet su fogu mescamente segundhu ite o comente si abbruxat Sinonimi e contrari fodhine, fumàdigu, mascara, sintziniedhu, titibedhu* Traduzioni Francese suie, noir de fumée Inglese soot Spagnolo tizne, hollín Italiano fulìggine, nerofumo Tedesco Ruß.

«« Cerca di nuovo