abbamàre , vrb Definizione fàere a bama, a tàgiu, betare totu a unu (nau pruschetotu de bestiàmene) Sinonimi e contrari acedhae, achedhonare, aggamai, aggrustare, amedhare, ammeschiare, atazare, ingamai | ctr. iscrobai, stallai Terminologia scientifica pst Etimo srd. Traduzioni Francese réunir, agréger Inglese to aggregate, to put in a herd Spagnolo unir, juntar Italiano aggregare, formare un branco Tedesco angliedern, eine Herde bilden.

abbruncài, abbruncàre , vrb: abbrunchiai, abbrunchiare, abbrunciare Definizione atumbare o iscúdere a su bruncu, a murros, e fintzes pigare a su bruncu, nàrrere cosa coment'e giaendho una briga, naendho cosa in contràriu; pònnere bruncu (in sa carrada, in s'ampudha, in su papare o, is animales, in s'erba a pàschere); rfl. èssere a primma Sinonimi e contrari abboluire, arruncare, brigare, chelcire, irmurrare, irruncare, ispochiare, sbruncai, stronciai / assansiare / adobiai, atumbae, imbronconai, trabbucai 1 / agghegiare / ammurrionare Modi di dire csn: abbruncai su frascu = artziai su frascu po bufai a bruncu; abbruncare su fogu = acontzare su fogu, sos titones Frasi fit andhendhe a s'apàlpidu, abbrunchendhe a bicos e chizolos ◊ at leadu a dereta, istontonendhe e abbrunchendhe in s'impedradu iscumbessu ◊ abbruncai un'animali chi si bollit fuiri ◊ is brebeis candu tenint ispédhiu de andai, dhas abbruncu e si firmant ◊ at abbruncau is cunsilleris sentza nimmancu dhis lassai isterri s'arrexonamentu! 2. abarras isciacuendi pratus… abbrunca de su salatieri! ◊ is brebeis funt abbrunchendi sa pastura 3. su sèneche lu cussizat severu e firmu, ma isse no resessit a abbruncare s'ammolighinamentu, pessandhe a una fémina chi no est sua Etimo srd. Traduzioni Francese heurter, claquer Inglese to give a slap (on lips) Spagnolo abofetear, golpear en los morros Italiano dare un mostaccióne Tedesco auf die Schnautze hauen.

aggrucàre , vrb: aggrugare, aggrugari, aggurgare, agrugai, agrugari Definizione fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas) Sinonimi e contrari atraessare, gruxai / navaciare Frasi sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias 2. debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo! 3. pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada Etimo its ad + cruc(u)lare Traduzioni Francese fouiller Inglese to scour Spagnolo despacharse, chapucear Italiano perlustrare, fare un lavóro in mòdo sbrigativo Tedesco durchsuchen, eine schleunige Arbeit machen.

allomingiài , vrb: allominzare, allumenare, allumingiai, allumingiare, lumingiai Definizione pònnere impróveru a ccn., annomíngiu, ingiúliu, àteru númene a befa Sinonimi e contrari addiciai, annomingiai*, aparalumenare, aproegliare, imparanigiai, istevinzare Frasi dh'iant allumingiau "Peis de gatu"◊ totus is massaos teniant is boes allumenaos Traduzioni Francese affubler d'un sobriquet Inglese to nickname Spagnolo apodar Italiano dare un nomìgnolo Tedesco jdm einen Spitznamen anhängen.

allupíri , vrb rfl: allupriri, allurpire, allurpiri Definizione su si betare che lupu, papare che lupu, aira Sinonimi e contrari afarcai, allupiare 1, botzicare, ingolopire Etimo srd. Traduzioni Francese se jetter sur la nourriture, se gaver Inglese to throw oneself like a wolf, to gulp down Spagnolo atracar, hartar Italiano avventarsi come un lupo, ingozzarsi Tedesco gierig essen.

apretàre 1 , vrb Definizione apostivigare o fàere su contu de cantu est unu dannu Sinonimi e contrari perisciare Etimo srd. Traduzioni Francese indemniser Inglese to compensate, to value a damage Spagnolo indemnizar Italiano estimare un danno, indennizzare Tedesco entschädigen.

assèndhere , vrb: assènnere Definizione coment'e calare de artu, a pitzu, ma nau fintzes in su sensu ebbia de lòmpere, bènnere de unu male, de calecuna cosa chi no si iat mancu a bòllere o cun fortza chi faet male; fintzes lòmpere ebbia a unu logu, a unu tretu, a calecuna cosa, su bènnere de unu tempus / pps. asséndhidu Sinonimi e contrari achirrare, andai, assurpire, bènnere, falare, lòmpere Frasi e ite male ti at asséndhidu? ◊ como chi ndh'est asséndhida cussa lege tocat chi càmbies! ◊ li at asséndhidu unu raju ◊ pessanne a cantu li fit assortitu li fit assénnitu s'ingadhintzu ◊ sos pilos li assendhent in bassu a mesu de s'ischina 2. donzi caminu annat a sa Libra, bastat de no dare vorta pro bi assènnere ◊ sont assénnitos a si mannicare pacos ischerfiones de frútora ◊ custos pastores assendhent a unu buscu e bi passant sa note 3. su giàcanu mannu est assénnitu a carches a sa gianna de sa turre ◊ fit bete crateone chi Antonedhu atzicu assenniat a tocare terra chin sos pedes 4. candho assendhiat su veranu sos pitzinnos si apiligaint in sos fundhos pro gustare cucuja Traduzioni Francese venir Inglese to come Spagnolo venir, venir un mal Italiano venire, scéndere (détto di un male) Tedesco betroffen werden (von einem Unglück).

carratzúca , nm Definizione tziu Neunu, babbai Nemmos, unu chi no si agatat: dhu narant po unu chi no contat nudha, chi est coment'e nemos, fatu e lassau Sinonimi e contrari mussinemmos Etimo srd. Traduzioni Francese nullité Inglese nonentity, insignificant no one Spagnolo nulidad Italiano un èssere inesistènte, nessuno, insignificante Tedesco unbedeutender Mensch.

chidàre , vrb: chitai, chitare, cuitare 1 Definizione fàere a paris unu dépidu, unu giogu, pagare; pagare su de s'afitu de is pàsculos Sinonimi e contrari chitire, ischitare, pagai / cumprire Modi di dire csn: chidare, chitare una promissa = cumprire una promissa fata; chitare sas dies = bochire, finire sas dies Frasi babbu at trabballau sentza reposu pro che chitare sas pasturas anzenas ◊ mancari chi s'addobbent a su muru no lu chitant su dépidu! ◊ custu dépidu volet chitau 2. sont annatos a sa festa de santu Gòsomo e Damianu a si chitare sa promissa ◊ s'istade si ch'est passadu sentza chitare sa promissa chi aias fatu ◊ bae e faghe beneíghere su pane chi amus fatu pro chidare sa promissa! Traduzioni Francese quittancer Inglese to pay debts Spagnolo saldar, liquidar Italiano pareggiare, far quietanza, pagare un débito Tedesco begleichen.

chitónzu , avb: chitzognu Definizione chi est unu pagu chitzo, foedhandho de oràrios Sinonimi e contrari chitzixedhu | ctr. tardighinu Frasi cheret chi pesemus chitonzu a fàghere cussa cosa Etimo srd. Traduzioni Francese assez tôt Inglese a little early Spagnolo prontito Italiano un po' prèsto Tedesco etwas früh.

ciapuédhu, ciapulédhu , nm Definizione min. de ciapu, ma mescamente genia de macarrone: is ciapuedhus o tzapuedhus funt macarrones fatos a manu, de chivarzu (ma no solu), orrughedhos de pasta alladiada segada a orrughedhos Frasi a papai eus fatu ciapuledhus a casu furriau Traduzioni Francese genre de pâtes courtes Inglese a kind of macaroni Spagnolo clase de pasta corta Italiano un tipo di pasta córta Tedesco eine Art Makkaroni.

comogòmo , avb Definizione immoi immoi, calecunu minutu faet deasi pag'ora de no pòdere nàrrere tandho), ma fintzes própriu in custu momentu Sinonimi e contrari antoras, issara, maitotu, paghessora, tandhodandho Frasi nos namus peràulas mai nadas, nàschidas comogomo intro de su coro ◊ che est essidu comogomo: azummai faghiaizis paris isse essindhe e tue intrendhe ◊ comogomo fis rindhe e como ses pranghindhe: ello macu ses?! ◊ comogomo ses a mesudie e luego a sero! 2. l'apo connota sempre malàida, cussa fémina: comogomo at a sanare, issa!… Etimo srd. Traduzioni Francese il y a un instant Inglese just now Spagnolo hace poco Italiano un àttimo fà, testé Tedesco jetzt gleich.

costàna , nf Definizione donniuna de is tzivinedhas frucaxadas chi si ponent in su carru in forma de arrestellu po usu de seidare trigu messau; is costaos de sa pica, de su lacu, de un'istrégiu; su muru a inghíriu de unu putzu; freadura in costas de un'animale / sas costanas de su carru sunt fatas cun bàtoro cannelas e bàtoro ultedhos (listellos): sas primas ficadas in su fundhu de su carru, sos àteros intrados in sas cannelas parallelos a su fundhu e muntesos frimmos cun sos tisidhos; c. de porta = antarile Sinonimi e contrari costazera, zerda 1 / malandra Frasi teniat trabballu meda: arrodas de fai e de arrangiai, butus e carrus cun is costanas segadas 2. sas costanas de sa córbula, de sa padedha, de su furru, de su poju, de su carru ◊ candu su forru est intrebigau si connoscit a su colori de is costanas ◊ sa mama dh'at ciciu in sa cadiredha a tres costanas, su pipiu 3. colaiat in costanas de istradone 4. est una calarina tota a costanas, romasa romasa Etimo srd. Traduzioni Francese paroi d'un récipient Inglese sides (container) Spagnolo costillas Italiano fianchi di un recipiènte o sìmili Tedesco Seiten eines Gefäßes.

curtzarínu , agt: curtzurinu Definizione min. de curtzu, chi est unu pagu curtzu Sinonimi e contrari cultighedhu, cultzitu, cursiciolu | ctr. longhitu Frasi s'at postu cartzones curtzarinos Etimo srd. Traduzioni Francese un peu court Inglese a little short Spagnolo cortito Italiano un po' córto Tedesco etwas kurz.

discumbidài , vrb Definizione nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu o brindhu no si faet prus, o chi a su cómbidu no si dhue andhat Frasi mi seu discumbidau e no dhoi andu Traduzioni Francese révoquer, annuler une invitation Inglese to cancel Spagnolo desconvidar Italiano revocare o disdire un invito Tedesco eine Einladung absagen.

discumbídu , nm Definizione su nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu no si faet prus, su torrare su Chi nono a unu cómbidu o brindhu Etimo srd. Traduzioni Francese révocation, annullation d'une invitation Inglese notice Spagnolo revocación (f), el desdecirse de un ofrecimiento Italiano rèvoca, disdétta di un invito Tedesco Absage.

illoíre , vrb: illuire Definizione torrare in posse, po dinare, de su chi unu aiat pérdiu o giau, pagare su dépidu; iscabbúllere de un’afrinca; torrare agoa Sinonimi e contrari alloire, ischitare, luire Frasi bi tenzo obbligassione cun chie mi at agiuadu a illuire su dépidu Etimo srd. Traduzioni Francese racheter Inglese to release, to redeem Spagnolo redimir Italiano riscattare, svincolare un cènso Tedesco ablösen, freimachen.

incartài , vrb: incartare Definizione imbodhigare cosa, pònnere in paperi; obbrigare a unu cun calecunu iscritu, fàere cuntratu; rfl. giare o impromitire s'ànima a su dimóniu; giogandho a cartas, abbarrare cun cartas in manu chi no cuncordant impare po pòdere serrare sa giogada Sinonimi e contrari imbodhiai 2. su cuntratu dipendhiat de su tantu de sa robba: cun prus de dughentas chimbanta berveghes incartaias pro chimbe annos ◊ chie cheriat imparare un'arte s'incartaiat cun d-unu mastru pro unu tantu de annos 3. no fit un'istincu de santu, tiu Nigola, ma no fit mancu incartadu a su dimóniu Etimo srd. Traduzioni Francese envelopper Inglese to come to a written agreement Spagnolo envolver, encartar, encartarse Italiano incartare, obbligare uno con scrittura, fare un patto col diàvolo Tedesco in Papier einpacken, einen Vertrag schließen, sich dem Teufel verschreiben.

incrivíre , vrb Definizione calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira Sinonimi e contrari isciúdere, tzacai Traduzioni Francese frapper Inglese to deal a blow Spagnolo asestar un golpe Italiano assestare un cólpo Tedesco einen Schlag versetzen.

iscotàre 1 , vrb: iscotzai, iscotzare, scociai Definizione pigare e bogare is cotzas, mòvere; fàere istesiare, fàere mòvere a unu o calecuna cosa de unu logu o tretu Sinonimi e contrari irmoventare, irraighinare, iscossolare, scotzedhai | ctr. cotare Frasi su marrone iscotzadu est in su cugigone 2. m'intano che colora e mancu a fumu de istratzu m'iscotant! ◊ su bentu at iscotzau is matas ◊ seo bennia a che iscotzare a tie, mancari no cherzas! Etimo srd. Traduzioni Francese déplacer Inglese to remove Spagnolo descalzar, desplazar Italiano sbiettare, rimuòvere qlcs. da un pósto Tedesco entkeilen, wegräumen.

«« Cerca di nuovo