Abbreviations Legenda | Symbols Legend

abbamàre , vrb Definition fàere a bama, a tàgiu, betare totu a unu (nau pruschetotu de bestiàmene) Synonyms e antonyms acedhae, achedhonare, aggamai, aggrustare, amedhare, ammeschiare, atazare, ingamai | ctr. iscrobai, stallai Scientific Terminology pst Etymon srd. Translations French réunir, agréger English to aggregate, to put in a herd Spanish unir, juntar Italian aggregare, formare un branco German angliedern, eine Herde bilden.

abbruncài, abbruncàre , vrb: abbrunchiai, abbrunchiare, abbrunciare Definition atumbare o iscúdere a su bruncu, a murros, e fintzes pigare a su bruncu, nàrrere cosa coment'e giaendho una briga, naendho cosa in contràriu; pònnere bruncu (in sa carrada, in s'ampudha, in su papare o, is animales, in s'erba a pàschere); rfl. èssere a primma Synonyms e antonyms abboluire, arruncare, brigare, chelcire, irmurrare, irruncare, ispochiare, sbruncai, stronciai / assansiare / adobiai, atumbae, imbronconai, trabbucai 1 / agghegiare / ammurrionare Idioms csn: abbruncai su frascu = artziai su frascu po bufai a bruncu; abbruncare su fogu = acontzare su fogu, sos titones Sentences fit andhendhe a s'apàlpidu, abbrunchendhe a bicos e chizolos ◊ at leadu a dereta, istontonendhe e abbrunchendhe in s'impedradu iscumbessu ◊ abbruncai un'animali chi si bollit fuiri ◊ is brebeis candu tenint ispédhiu de andai, dhas abbruncu e si firmant ◊ at abbruncau is cunsilleris sentza nimmancu dhis lassai isterri s'arrexonamentu! 2. abarras isciacuendi pratus… abbrunca de su salatieri! ◊ is brebeis funt abbrunchendi sa pastura 3. su sèneche lu cussizat severu e firmu, ma isse no resessit a abbruncare s'ammolighinamentu, pessandhe a una fémina chi no est sua Etymon srd. Translations French heurter, claquer English to give a slap (on lips) Spanish abofetear, golpear en los morros Italian dare un mostaccióne German auf die Schnautze hauen.

aggrucàre , vrb: aggrugare, aggrugari, aggurgare, agrugai, agrugari Definition fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas) Synonyms e antonyms atraessare, gruxai / navaciare Sentences sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias 2. debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo! 3. pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada Etymon its ad + cruc(u)lare Translations French fouiller English to scour Spanish despacharse, chapucear Italian perlustrare, fare un lavóro in mòdo sbrigativo German durchsuchen, eine schleunige Arbeit machen.

allomingiài , vrb: allominzare, allumenare, allumingiai, allumingiare, lumingiai Definition pònnere impróveru a ccn., annomíngiu, ingiúliu, àteru númene a befa Synonyms e antonyms addiciai, annomingiai*, aparalumenare, aproegliare, imparanigiai, istevinzare Sentences dh'iant allumingiau "Peis de gatu"◊ totus is massaos teniant is boes allumenaos Translations French affubler d'un sobriquet English to nickname Spanish apodar Italian dare un nomìgnolo German jdm einen Spitznamen anhängen.

allupíri , vrb rfl: allupriri, allurpire, allurpiri Definition su si betare che lupu, papare che lupu, aira Synonyms e antonyms afarcai, allupiare 1, botzicare, ingolopire Etymon srd. Translations French se jetter sur la nourriture, se gaver English to throw oneself like a wolf, to gulp down Spanish atracar, hartar Italian avventarsi come un lupo, ingozzarsi German gierig essen.

apretàre 1 , vrb Definition apostivigare o fàere su contu de cantu est unu dannu Synonyms e antonyms perisciare Etymon srd. Translations French indemniser English to compensate, to value a damage Spanish indemnizar Italian estimare un danno, indennizzare German entschädigen.

assèndhere , vrb: assènnere Definition coment'e calare de artu, a pitzu, ma nau fintzes in su sensu ebbia de lòmpere, bènnere de unu male, de calecuna cosa chi no si iat mancu a bòllere o cun fortza chi faet male; fintzes lòmpere ebbia a unu logu, a unu tretu, a calecuna cosa, su bènnere de unu tempus / pps. asséndhidu Synonyms e antonyms achirrare, andai, assurpire, bènnere, falare, lòmpere Sentences e ite male ti at asséndhidu? ◊ como chi ndh'est asséndhida cussa lege tocat chi càmbies! ◊ li at asséndhidu unu raju ◊ pessanne a cantu li fit assortitu li fit assénnitu s'ingadhintzu ◊ sos pilos li assendhent in bassu a mesu de s'ischina 2. donzi caminu annat a sa Libra, bastat de no dare vorta pro bi assènnere ◊ sont assénnitos a si mannicare pacos ischerfiones de frútora ◊ custos pastores assendhent a unu buscu e bi passant sa note 3. su giàcanu mannu est assénnitu a carches a sa gianna de sa turre ◊ fit bete crateone chi Antonedhu atzicu assenniat a tocare terra chin sos pedes 4. candho assendhiat su veranu sos pitzinnos si apiligaint in sos fundhos pro gustare cucuja Translations French venir English to come Spanish venir, venir un mal Italian venire, scéndere (détto di un male) German betroffen werden (von einem Unglück).

carratzúca , nm Definition tziu Neunu, babbai Nemmos, unu chi no si agatat: dhu narant po unu chi no contat nudha, chi est coment'e nemos, fatu e lassau Synonyms e antonyms mussinemmos Etymon srd. Translations French nullité English nonentity, insignificant no one Spanish nulidad Italian un èssere inesistènte, nessuno, insignificante German unbedeutender Mensch.

chidàre , vrb: chitai, chitare, cuitare 1 Definition fàere a paris unu dépidu, unu giogu, pagare; pagare su de s'afitu de is pàsculos Synonyms e antonyms chitire, ischitare, pagai / cumprire Idioms csn: chidare, chitare una promissa = cumprire una promissa fata; chitare sas dies = bochire, finire sas dies Sentences babbu at trabballau sentza reposu pro che chitare sas pasturas anzenas ◊ mancari chi s'addobbent a su muru no lu chitant su dépidu! ◊ custu dépidu volet chitau 2. sont annatos a sa festa de santu Gòsomo e Damianu a si chitare sa promissa ◊ s'istade si ch'est passadu sentza chitare sa promissa chi aias fatu ◊ bae e faghe beneíghere su pane chi amus fatu pro chidare sa promissa! Translations French quittancer English to pay debts Spanish saldar, liquidar Italian pareggiare, far quietanza, pagare un débito German begleichen.

chitónzu , avb: chitzognu Definition chi est unu pagu chitzo, foedhandho de oràrios Synonyms e antonyms chitzixedhu | ctr. tardighinu Sentences cheret chi pesemus chitonzu a fàghere cussa cosa Etymon srd. Translations French assez tôt English a little early Spanish prontito Italian un po' prèsto German etwas früh.

ciapuédhu, ciapulédhu , nm Definition min. de ciapu, ma mescamente genia de macarrone: is ciapuedhus o tzapuedhus funt macarrones fatos a manu, de chivarzu (ma no solu), orrughedhos de pasta alladiada segada a orrughedhos Sentences a papai eus fatu ciapuledhus a casu furriau Translations French genre de pâtes courtes English a kind of macaroni Spanish clase de pasta corta Italian un tipo di pasta córta German eine Art Makkaroni.

comogòmo , avb Definition immoi immoi, calecunu minutu faet deasi pag'ora de no pòdere nàrrere tandho), ma fintzes própriu in custu momentu Synonyms e antonyms antoras, issara, maitotu, paghessora, tandhodandho Sentences nos namus peràulas mai nadas, nàschidas comogomo intro de su coro ◊ che est essidu comogomo: azummai faghiaizis paris isse essindhe e tue intrendhe ◊ comogomo fis rindhe e como ses pranghindhe: ello macu ses?! ◊ comogomo ses a mesudie e luego a sero! 2. l'apo connota sempre malàida, cussa fémina: comogomo at a sanare, issa!… Etymon srd. Translations French il y a un instant English just now Spanish hace poco Italian un àttimo fà, testé German jetzt gleich.

costàna , nf Definition donniuna de is tzivinedhas frucaxadas chi si ponent in su carru in forma de arrestellu po usu de seidare trigu messau; is costaos de sa pica, de su lacu, de un'istrégiu; su muru a inghíriu de unu putzu; freadura in costas de un'animale / sas costanas de su carru sunt fatas cun bàtoro cannelas e bàtoro ultedhos (listellos): sas primas ficadas in su fundhu de su carru, sos àteros intrados in sas cannelas parallelos a su fundhu e muntesos frimmos cun sos tisidhos; c. de porta = antarile Synonyms e antonyms costazera, zerda 1 / malandra Sentences teniat trabballu meda: arrodas de fai e de arrangiai, butus e carrus cun is costanas segadas 2. sas costanas de sa córbula, de sa padedha, de su furru, de su poju, de su carru ◊ candu su forru est intrebigau si connoscit a su colori de is costanas ◊ sa mama dh'at ciciu in sa cadiredha a tres costanas, su pipiu 3. colaiat in costanas de istradone 4. est una calarina tota a costanas, romasa romasa Etymon srd. Translations French paroi d'un récipient English sides (container) Spanish costillas Italian fianchi di un recipiènte o sìmili German Seiten eines Gefäßes.

curtzarínu , agt: curtzurinu Definition min. de curtzu, chi est unu pagu curtzu Synonyms e antonyms cultighedhu, cultzitu, cursiciolu | ctr. longhitu Sentences s'at postu cartzones curtzarinos Etymon srd. Translations French un peu court English a little short Spanish cortito Italian un po' córto German etwas kurz.

discumbidài , vrb Definition nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu o brindhu no si faet prus, o chi a su cómbidu no si dhue andhat Sentences mi seu discumbidau e no dhoi andu Translations French révoquer, annuler une invitation English to cancel Spanish desconvidar Italian revocare o disdire un invito German eine Einladung absagen.

discumbídu , nm Definition su nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu no si faet prus, su torrare su Chi nono a unu cómbidu o brindhu Etymon srd. Translations French révocation, annullation d'une invitation English notice Spanish revocación (f), el desdecirse de un ofrecimiento Italian rèvoca, disdétta di un invito German Absage.

illoíre , vrb: illuire Definition torrare in posse, po dinare, de su chi unu aiat pérdiu o giau, pagare su dépidu; iscabbúllere de un’afrinca; torrare agoa Synonyms e antonyms alloire, ischitare, luire Sentences bi tenzo obbligassione cun chie mi at agiuadu a illuire su dépidu Etymon srd. Translations French racheter English to release, to redeem Spanish redimir Italian riscattare, svincolare un cènso German ablösen, freimachen.

incartài , vrb: incartare Definition imbodhigare cosa, pònnere in paperi; obbrigare a unu cun calecunu iscritu, fàere cuntratu; rfl. giare o impromitire s'ànima a su dimóniu; giogandho a cartas, abbarrare cun cartas in manu chi no cuncordant impare po pòdere serrare sa giogada Synonyms e antonyms imbodhiai 2. su cuntratu dipendhiat de su tantu de sa robba: cun prus de dughentas chimbanta berveghes incartaias pro chimbe annos ◊ chie cheriat imparare un'arte s'incartaiat cun d-unu mastru pro unu tantu de annos 3. no fit un'istincu de santu, tiu Nigola, ma no fit mancu incartadu a su dimóniu Etymon srd. Translations French envelopper English to come to a written agreement Spanish envolver, encartar, encartarse Italian incartare, obbligare uno con scrittura, fare un patto col diàvolo German in Papier einpacken, einen Vertrag schließen, sich dem Teufel verschreiben.

incrivíre , vrb Definition calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira Synonyms e antonyms isciúdere, tzacai Translations French frapper English to deal a blow Spanish asestar un golpe Italian assestare un cólpo German einen Schlag versetzen.

iscotàre 1 , vrb: iscotzai, iscotzare, scociai Definition pigare e bogare is cotzas, mòvere; fàere istesiare, fàere mòvere a unu o calecuna cosa de unu logu o tretu Synonyms e antonyms irmoventare, irraighinare, iscossolare, scotzedhai | ctr. cotare Sentences su marrone iscotzadu est in su cugigone 2. m'intano che colora e mancu a fumu de istratzu m'iscotant! ◊ su bentu at iscotzau is matas ◊ seo bennia a che iscotzare a tie, mancari no cherzas! Etymon srd. Translations French déplacer English to remove Spanish descalzar, desplazar Italian sbiettare, rimuòvere qlcs. da un pósto German entkeilen, wegräumen.

«« Search again