abbanzàre , vrb Definizione
giare una surra, pigare a cropos, iscúdere
Sinonimi e contrari
acamassare,
aciocai,
addobbai,
arropai,
assurrare,
atripai,
carrubbare,
isciúdere,
magiare,
pisiliai,
sussare,
zongare
Frasi
dae una parte sos bombardamentos americanos, dae s'àtera sos tedescos, e issos sempre in mesu abbanzados ◊ si moviat che maca abbanzèndhesi che linu suta de s'àlghida ◊ l'aia abbanzadu ca no podia agguantare de mi àere faedhadu de gai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frapper
Inglese
to beat
Spagnolo
golpear,
pegar
Italiano
picchiare
Tedesco
schlagen.
addobbài , vrb: addobbare,
addubbare,
atobbai,
atobbare,
dobbare Definizione
iscúdere, giare cropos, atripare, pigare a cropos; atumbare o lassare andhare a cropu; acropare, cravare a cropos / a. su ferru = mazare, triballare su ferru in s'incúdine
Sinonimi e contrari
abbanzare,
aciociai,
acorpai,
arropai,
assurrare,
atripai,
cardare,
carrubbare,
ildobbare,
isciúdere,
magiare,
sussare
/
tzocare
/
imbolare
Frasi
addòbbadi sa conca a sos muros, si no ischis it'e fàghere! ◊ intendiant cussa gennixedha addobbendisí de istrémpiu ◊ no ti paro sas palas nendhe "Addobba!" ◊ ista sériu, mighi ti addobbo! ◊ at addobbau tres cropus arrabiaus a sa genna ◊ una fémina arruendu at atobbau sa conca a unu truncu ◊ una die atobbeint a su batente: fit una pisedha minore
2.
si ndh'est addobbadu subra mia
3.
is sordaus iant addobbau is obbilus a Gesús po dh'apicai a sa gruxi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
battre,
frapper
Inglese
to beat
Spagnolo
golpear,
dar,
sacudir
Italiano
percuòtere,
bàttere,
sbàttere
Tedesco
schlagen,
stoßen.
aggortedhài , vrb Definizione
púnghere a gurtedhu, a lepedha
Sinonimi e contrari
apugnalai,
arresorzare,
istocagiare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frapper à coups de couteau,
poignarder
Inglese
to stab
Spagnolo
acuchillar
Italiano
accoltellare
Tedesco
erstechen.
apramàre , vrb Definizione
fàere a tímere meda
Sinonimi e contrari
acicai,
asciuconare,
asciustrare,
aterrighinare,
ilgirare,
ispantamare,
ispramai,
istrementire,
isturdinare,
stremessiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frapper de terreur
Inglese
to terrify
Spagnolo
aterrorizar
Italiano
atterrire
Tedesco
erschrecken.
arropài , vrb: arropare,
orropai Definizione
giare cropos, surra / a. su ferru callenti in s'ancódina = mazare, triballare a martedhu
Sinonimi e contrari
abbanzare,
aciociai,
acorpai,
addobbai,
assurrare,
atripai,
cardare,
carrubbare,
isciúdere,
magiare,
sussare
Frasi
dh'at arropau a zirónia ◊ ant certau e si funt arropaus puru ◊ a su piciochedhu dh’at amaletzau de dh’arropai
2.
toroju de puzones arropat su coro e su bentu sighit a alenare (G.Orgolesu)
Traduzioni
Francese
frapper,
battre
Inglese
to beat
Spagnolo
golpear,
batir
Italiano
picchiare,
percuòtere
Tedesco
schlagen.
atripài , vrb: atripare Definizione
pigare a cropos, iscúdere; atumbare, tocare a cropu a calecunu logu
Sinonimi e contrari
abbanzare,
aciocai,
addobbai,
arropai,
assurrare,
atripongiai,
fèrrere,
isciúdere,
magiare,
mungiai,
sussare
/
colpare
/
tipilire
Frasi
custu est su miu, custu su tuu: no c'est abbisóngiu de si atripai! ◊ fint totugantos iscudindhe, a chie podiat piús atripare ◊ canno su frailarzu comintzàt a atripare su martzedhu a s'incúdina acudiat crachi pitzinnu
2.
at zau un'iscartarada e at atripau sa conca ◊ trambedha trambedha at atripau a una mata ◊ custu s'est dadu a fàghere atripàndhesi a una parte e a s'àtera
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frapper
Inglese
to beat
Spagnolo
golpear
Italiano
picchiare
Tedesco
schlagen,
verprügeln.
colpàre , vrb: acorpai,
corfare,
corpare,
crofare,
cropare 1 Definizione
giare o calare cropos apitzu de ccn. o ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de guastare, de lassare unu marcu coment'e de cropu; andhare, lòmpere a unu logu (avb. che + prn. la + corpare in) coment'e cosa fata impresse, currendho
Sinonimi e contrari
addobbai,
arropai,
cardare,
còrfere,
ildobbare,
irbatulare,
isciúdere
/
colpire
/
afèrrere,
imbàtere,
lòmpere
Frasi
lis at corpadu a fuste ◊ sa puntza cheret corpada a martedhu ◊ su pisedhu no at fatu a bonu e candho sa mama no ndhe at pótidu prus l'at corpadu
2.
zente de cussa zenia no los corpat ne sole e ne bidhia ◊ custa pira est totu corpada: no bi ndhe at una sínchera, ocannu
3.
cussu pischedhu de casu chi mi at dadu fut colpadu a giagu
4.
su maresciallu che li colpat in domo a note manna ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca inue teniat sa robba ◊ brincat e che lampu che cropat in domo de su prídiru ◊ in tres oras che l'at corpada in Núoro ◊ unu ndh'est colpadu in Bosa e cogiadu s'est
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frapper
Inglese
to strike
Spagnolo
golpear
Italiano
bàttere,
percuòtere
Tedesco
schlagen.
coniài, coniàre , vrb Definizione
fàere, frabbicare dinare
Traduzioni
Francese
frapper,
créer,
forger
Inglese
to coin
Spagnolo
acuñar
Italiano
coniare
Tedesco
prägen.
dubbài, dubbàre , vrb Definizione
tocare sa genna pedindho de intrare
Sinonimi e contrari
addobbai,
tochedhare,
tzocare
Frasi
apu dubbau a milla portas ◊ dubbant a tot'is portas ◊ dubbai ca s'at a aberri!
Traduzioni
Francese
frapper,
taper
Inglese
to knock
Spagnolo
tocar
Italiano
bussare
Tedesco
klopfen,
anklopfen.
fèrrere , vrb: ferri,
fèrriri Definizione
su tocare calecuna cosa o a ccn. a cropu cun cosa chi si faet a iscudidura: prus che àteru si narat candho su cropu faet male, dolet, o faet dannu, lassat su singiale, ma s'impreat fintzes solu in su sensu de tocare e fintzes de iscúdere / pps. fertu
Sinonimi e contrari
corpare,
ingolli,
ingrimi
/
tocai
/
atripai
/
ammachiae
Modi di dire
csn:
fèrriri cun aciotus, fèrriri in plenu, fèrriri sa mira; fèrrere a ocru = pònniri ogu
Frasi
no cherzo chi ti ferzas, gioghitendhe gai in modu isciàpidu ◊ fiat unu pillonedhu fertu a s'ala ◊ si est fertu seghendhe linna: azummai si fit istropiadu! ◊ che li at iscutu una nae a cambarinu ma no l'at fertu ◊ at isparadu a perdigones ma no ndhe at fertu mancunu, de puzone ◊ abí nci fiat ferta sa perda fiat nàscia un'ísula ◊ apo fertu su bratzu a su muru ◊ sa fortuna fait che tiru de managu: aundi ferit ferit!
2.
su calore che ferit atesu ◊ acúrtziadi, ca no ti ndhe ferit de fogu! ◊ su tallu mériat po no dhi ferri soli pitziosu ◊ mabadita sa luxi chi dhi ferit! ◊ su bentu ferit is frutas ◊ lah chi no fèrgiat àcua a is follas candu àcuas sa matixedha!
3.
custu macu pigat unu fusti e bandat a ferri su lori: dhi at donau una surra!…
4.
amorados ndhe aias una chedha, ma fertos ti los ant a oju malu
Etimo
ltn.
ferire
Traduzioni
Francese
frapper,
blesser
Inglese
to hit,
to injury
Spagnolo
golpear,
pegar,
herir
Italiano
colpire,
ferire
Tedesco
schlagen,
verletzen.
incrivíre , vrb Definizione
calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira
Sinonimi e contrari
isciúdere,
tzacai
Traduzioni
Francese
frapper
Inglese
to deal a blow
Spagnolo
asestar un golpe
Italiano
assestare un cólpo
Tedesco
einen Schlag versetzen.
irbatulàre , vrb: isbatulare Definizione
pigare e iscúdere a calecunu logu o cun calecuna cosa; pistare, catzigare
Sinonimi e contrari
abbanzare,
aciociai,
acorpai,
arropai,
isciúdere
Frasi
candho no la cheret intèndhere li cheret irbatuladu puru! ◊ at leadu unu cantu de fuste russu, totu nodosu, pro l'isbatulare ◊ l'aiant agatadu ischervijadu in s'oru de su tirighinu: su cadhu l'aiat isbatuladu a terra ◊ a s'isbàtula isbàtula, sa limba nostra la matratant e narant chi no giuat prus
2.
isbàtulant… pro disisperu, istradones de mundhu, andhantanos, a cheghentare dies a sole anzenu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
battre,
frapper
Inglese
to knock
Spagnolo
sacudir
Italiano
picchiare,
sbàttere
Tedesco
schlagen,
klopfen.
isciúdere , vrb: iscúdere,
iscudi,
iscúdiri,
iscútere,
scudi Definizione
giare cropos, pigare a cropos (ma bastat fintzes unu cropu solu); iscutulare, betare, atzapulare, mòvere a cropu cun fortza e fuliare o fàere lòmpere atesu, fàere o lassare orrúere a terra / 1ˆ p. sing. ind. pres. iscuto, iscutzo; pps. iscutu; cong. pres. 2ˆ p. sing. iscutzas
Sinonimi e contrari
abbanzare,
acamassare,
aciocai,
acorpai,
addobbai,
arropai,
atripai,
irbatulare,
iscotzinare,
sussare,
zongare
/
ghetai,
imbolare
Modi di dire
csn:
i. a libbru, a berbos = nàrrere peràulas fortes; i. una cundenna, annos de galera = betare una cundenna; iscúdere su sorde de una malandra = fàgherendhe rúere o essire su sorde; meghina de iscúdere = meighina chi ndhe faghet rúere su sorde
Frasi
sa sorte chin sa destra mi at iscutu, chin sa manca corpadu ◊ iat pigau unu fusti e iat atacau a iscudi a peis e totus si ndi fuant pesaus ◊ si no faghes a bonu t’iscudo a iscantarzada! ◊ si as de m'iscúdere, colpa! ◊ parent canes, iscudèndhesi a moltolzu ◊ candho ndhe imbatet l'iscuto che unu cane!◊ no dh'iscutzas, s'animale: ammasetzat frandhigandhodhu!
2.
is óminis me is matas iscudint s'olia cun is furconis e is féminas asuta ndi dha bodhint ◊ at iscutu duos brincos e ch'est rutu ◊ candho mi as bidu reu, a terra mi as iscutu! ◊ su pitzinnu si ndh'est iscutu a subra mia ◊ si ndh'est iscutu de su letu ◊ si nc'iscudit a sa tzurpa acantu dhui at pirígulu ◊ che l'at iscutu in mare ◊ su pudhu iscudet unu cantu chi assustrat sas coitas
3.
bi at àrbures chi iscudent foza in atunzu e àteras chi iscudent foza in istiu ◊ daghi at a àere iscutu su machine, torret a inoghe!
Etimo
ltn.
excutere
Traduzioni
Francese
battre,
frapper
Inglese
to beat
Spagnolo
golpear,
pegar
Italiano
bàttere,
picchiare,
scagliare
Tedesco
schlagen,
prügeln.
lantàre , vrb: lantzai,
lantzare,
latzare Definizione
fèrrere cun arma (lantza o àteru), tocare de pedra; in cobertantza, tocare su sentidu, dispràxere, ofèndhere; iscúdere atesu
Sinonimi e contrari
fèrrere,
ingòllere,
secare
/
lampare 1
Frasi
paret chi mi cherfat ammentare totu sas feras chi amus lantadu ◊ messanne fint chin sas manos imbolicatas pro non si las latzare chin sa farche o su ristrucu
2.
nàrrere ti lu cherio su chi sento, ma ti devo lantare sena fritza (G.Pinna)◊ a cantos coros no lantas cun su càntigu tou!…
3.
sos cadhos currindhe lantant istinchidhas de fogu dae pes
Etimo
ltn.
lanceare
Traduzioni
Francese
frapper,
blesser
Inglese
to affect,
to wound,
to hit
Spagnolo
pinchar,
golpear,
herir
Italiano
colpire,
ferire
Tedesco
verletzen.
píchiu , nm Definizione
sonu o cropu, tzochedhu a sa genna po si giare a intèndhere pedindho de intrare a una domo, o de apèrrere; fintzes genia de tocu de campana: po tocare sa missa bàscia si fadiat a p. (din, din, din); in cobertantza, pistighíngiu, pentzamentu
Sinonimi e contrari
tzocu
/
arraolu,
pensamentu
Frasi
in su portali, totu tremi tremi aferrat s'anella e donat unu pichiedhu ◊ lah, cussu est su píchiu de su posteri! ◊ ti apu connotu a su píchiu
3.
custa borta giutzo unu bellu píchiu in conca!
Traduzioni
Francese
action de frapper à la porte
Inglese
knock
Spagnolo
golpe dado al llamar a la puerta
Italiano
bussata
Tedesco
Anklopfen.
surrài, surràre , vrb: assurrare Definizione
pigare a cropos, atripare
Sinonimi e contrari
abbanzare,
acamassare,
aciocai,
addobbai,
apodhare,
arropai,
assupare 1,
atrempare,
atripai,
cadhai,
impodhare,
isciúdere,
magiare,
mungiai,
sussare,
zongare
Frasi
nois amus surradu a issu, sos fizos e totu sa gente sua ◊ si proo a surrare… deo surro! (Cugurra)
Etimo
ctl.
surrar
Traduzioni
Francese
battre,
frapper
Inglese
to strike
Spagnolo
golpear
Italiano
percuòtere,
picchiare
Tedesco
schlagen.
tzochedhài, tzochedhàre , vrb: tochedhare* Definizione
fàere tzàcurru iscudendho, tocandho a atripadura, tocandho a cropu forte mescamente in is gennas pedindho de intrare
Sinonimi e contrari
dubbussare,
dumbulare,
sacai,
tochitae,
trochedhare,
tzacarrai,
tzocai
Frasi
pro su candhelarju depies tochedhare in sos portales ◊ fit peri sas giannas, tzochedhendhe ◊ ite cres, chi no sia andhadu deo puru tzochedhendhe in sas giannas anzenas?!
2.
babbu tzochedhat cun sa mazadorza iscutinendhe olia
Traduzioni
Francese
frapper,
taper
Inglese
to knock
Spagnolo
llamar,
tocar
Italiano
bussare
Tedesco
klopfen.