agrèste , agt: areste 1, aresti, arestu Definizione nau de erbas o de matas (e fintzes de terras), chi faent a solas, chentza contivígiu de sa gente, chentza chi nemos ndhe prantet; nau de animales, chi no funt pesaos apostadamente, ne domaos o abbituaos a sa manu de sa gente, chi no si lassant acostire o tocare, pagu o nudha abbituaos a bíere gente; nau de ccn., chi est iscontriosu, chi no bolet istare cun àtere, pagu amedhosu / lassai su masedu po s'aresti = lassare su bonu pro su malu, su menzus pro su peus Sinonimi e contrari arrui 2, buldu, faràstigu / agrestosu, aréstigu | ctr. coltivau / domadu, masedu / ammedhósicu Frasi fustinaga, frúture areste ◊ bi at erbas arestes bonas a manigare ◊ est una terra agreste chi in beranu si cucutzat de ervas e fiores ◊ sas erbas fuint tropu cracas: si bidiat ca fuit logu areste, terra chena triballiare ◊ su pisellu de àinos nostru est areste ◊ Bustianu fit perricau imbucandhe in su gúturu agreste a s'intrada de sa bidha 2. apo chircatu de tènnere sa gatu pro la curare, ma si est fughita che gatu agreste ◊ as a curri de crabetura in crabetura coment'e unu gatu aresti ◊ immoi dhas podiat sètzi comenti bolliat issu is tres purdedhas arestis ◊ Giuanni papàt pibitziris e meli aresti 3. cussu est areste che fera ◊ si podet nàrrere chi dogni bidha at àpidu sos bandhidos suos, bonos e malos, masedos o arestes, umanos o sambeneris Cognomi e Proverbi smb: Areste, Aresti Etimo ltn. agrestis Traduzioni Francese sauvage Inglese wild Spagnolo silvestre (plantas), montés (animales), bravo, huraño (pers.) Italiano selvàtico, insociévole Tedesco wild, ungesellig.

ambrullànsa, ambrullànta, ambrullàtza , nf: ambuàcia, ambuatza, ambulartza, ambulatza, amburlassa, ammulartza, ammulatza Definizione genia de erba bona po ebrúgiu Sinonimi e contrari aburlanta, ambrutatza, ammuratza*, irimulata Frasi no fait prus mancu a papai ambuàcia comenti festus una borta…◊ s'ambulartza si coghet e si papat crua puru ◊ si segaus duas ambuàcias e prandeus ◊ totus regolliant aschione, altzigusa, ammulartza, tzòcoro Terminologia scientifica rbz, Raphanus raphanistrum Traduzioni Francese radis sauvage Inglese wild radish Spagnolo rabanillo Italiano ramolàccio selvàtico Tedesco Hederich.

ammuràtza , nf: armulatza, armurata, armuratza, amurata, mulatza Definizione genia de erba chi faet a fògias ladas e bàscias (su chi si arregollet po ebrúgiu), unu pagu arrasposas, bona a papare crua e cota: tenet unu sabore chi assimbígiat unu pagu a su càule Sinonimi e contrari aburlanta, ambrullansa, ambrutatza, ermulantza, irimulata / cdh. almuràcia Frasi sont annatos a su cuile de su pastore chin s'iscusa de si fàchere unu pacu de ammuratza pilosa Terminologia scientifica rbz, Raphanus raphanistrum Etimo ltn. armoracea Traduzioni Francese radis, ravanelle Inglese wild radish Spagnolo rabanillo Italiano ramolàccio selvàtico, barbafòrte Tedesco Hederich.

annàgiu , nm: annaju Definizione genia de tupighedha ispinosa meda Sinonimi e contrari cresura, muja, pronitza, prunatzonca, prunigedha, prunirtzu Frasi su muru est serradu a annaju ◊ tra ruos e annajos cun ispinas sa natura tancat in pasciales sos fiores allizados Terminologia scientifica mt Traduzioni Francese prunellier Inglese wild plum-tree Spagnolo endrino Italiano prugno selvàtico Tedesco Schwarzdorn.

búldu , agt, nm: burdu Definizione si narat de gente candho unu est fígiu de àteru babbu, fatu a sa fancedhina, o chi no si connoschet chie est su babbu; si narat de is erbas chi assimbígiant a is erbas bonas a papare ma chi creschent a solas in campu; nau de is muros, chi funt fatos a pedra chentza impastu, a muru sicu / perda burda = foedhandho de pedra metallífera, chi no portat metallu, itl stèrile Sinonimi e contrari burdiscu / agreste, arrui 2, aurdu, eremidu, faràstigu, gurdu | ctr. legítimu / masedu Modi di dire csn: sonu b. = sonu surdu, de campana iscannia; fizu fatu a burdinu = burdiscu, fatu a sa fancedhina Frasi maigantas ndhe amus bidu cun su burditu a pala pianghendhe s'insoro sorte mala ◊ cussa fémina at fatu su burdu: s'ómine l'aiat ingannada ◊ si fatzu unu burdu sendi bagaria at a èssi destinu chi depia passai! 2. làtia burda ◊ ant serradu su cunzadu a muru burdu 3. sas campanas tinniant burdas marusini istonadu Etimo ltn. burdus Traduzioni Francese illégitime, bâtard, sauvage Inglese illegitimate, bastard, wild Spagnolo ilegítimo, bastardo, silvestre Italiano spùrio, bastardo, selvàtico Tedesco unehelich, Bastard wild, Wilde.

carduéru , nm: cardureu, carduvreu, garduleu Definizione de totugantos is cardos, su chi prus si assimbígiat a sa cranciofa, bonu meda po alimentu (sa crosta, su cambu e su canciofitu, chi però est prus ispinosu) Sinonimi e contrari bardueru, cardugureu, gureu Frasi a su carduvreu no li andhat meda s'aspríghine: menzus sa fava Terminologia scientifica rba, Cynara cardunculus ssp. cardunculus Etimo ltn. carduus verus Traduzioni Francese artichaut sauvage Inglese wild artichoke Spagnolo cardo de Castilla Italiano carciòfo selvàtico Tedesco spanische Artischocke.

cariasambriàga , nf Definizione una calidade de cheréssia areste Sinonimi e contrari cerexiabburda, ghinda Terminologia scientifica mtm, frt, Prunus avium Etimo srd. Traduzioni Francese merise Inglese cherry-tree, cherry Spagnolo cerezo silvestre Italiano ciliègio selvàtico, ciliègia bisciolina Tedesco Kirschbaum.

castagnòla , nf: castangiola 2, castanzola Definizione tafaranu areste o gardu tridicale, genia de erba chi faet asuta che una castàngia, dha papant is porcos a forrogu, bogat unu frorighedhu biancu Terminologia scientifica rba, Romulea bulbocodium Etimo srd. Traduzioni Francese faux safran Inglese wild saffron Spagnolo tipo de azafrán Italiano zafferano selvàtico Tedesco wilder Safran.

cogótzula , nf: cugúciula, cugútzua, cugútzula Definizione sa cranciofedha de su gureu de campu o cardu gureu, e totu su fundhu puru; fintzes cosighedha de nudha, de pagu contu Sinonimi e contrari cugutza*, pubúntzula / bardueru, cardueru, cardugureu Frasi sa cogótzula a segundis de comenti dha papas ti fait sa buca sciuga sciuga 2. no balit una cugútzula, cussu caboni! ◊ po ciorbedhu, cussu portat folla de cugútzula!… Terminologia scientifica rbr, rbz Traduzioni Francese artichaut sauvage Inglese wild artichoke Spagnolo alcachofa silvestre Italiano carciòfo selvàtico Tedesco spanische Artischocke.

ebrúgiu , nm, nf: erbuza, erbussu, erbuzu, ervuzu, irburzu Definizione totu is erbas bonas chi si arregollent po papare, prus che àteru cotas e chi faent desesi chentza dhas semenare o prantare Sinonimi e contrari abrulla, birduralla, irguzu 1, imburzu, rivúgiu Frasi su frenugu, sa mammaluca, s'armurata sunt erbuzos bonos a còghere ◊ s'erbuzu est bonu a piscadura cun ossamenta de porcu ◊ oe no semus ai cussu, ma unu tempus, fàmine o nono, si andhaiat a erbuzu 2. l'abbas che un’ortu de erbuza Etimo srd. Traduzioni Francese herbe potagère Inglese herb Spagnolo herbaje para comer Italiano erbàggio selvàtico Tedesco Grünzeug.

erbavérrina , nf Definizione erba de ferru (po sa canna forte) o fintzes erba de àcua (ca creschet in logu friscu): est una genia de lógiu chi narant puru cannajoni cambas longas, cannajoni de cresuri Sinonimi e contrari erbagràbina 2 / ttrs. firuvenu Terminologia scientifica rba, Oryzopsis miliacea Etimo srd. Traduzioni Francese millet sauvage Inglese wild millet Spagnolo triguera Italiano mìglio selvàtico Tedesco Steinhirse.

faràstigu , agt, nm, nf: foràstia, foràstigu, foràstiu Definizione coment'e calidade, chi est areste, chi no est cosa prantada, chi no est tenta contu; genia de erba a cannàile longu, in terra, a fògias mannas largas, chi in s’istade faet unu frutu mannu meda, tundhu o unu pagu longu, a còrgia grussa, orrúbiu in mesu candho est cotu e abbosu meda: melone foràstiu Sinonimi e contrari agreste, buldu / pateca, síndia Frasi mi est capitau de ai bistu unu foràstiu chi si no fut chimmanta chilus fortzis dhus superàt! Terminologia scientifica rbzc, frt, Citrullus lanatus Etimo ltn. *forasticus Traduzioni Francese sauvage, pastèque Inglese wild, watermelon Spagnolo salvaje, silvestre, sandía Italiano selvàtico, angùria Tedesco wild, Wassermelone, Arbuse, Zitrulle.

guréu , nm Definizione (g. de campu) de totu is cardos, cussu chi prus si assimbígiat a sa cranciofa, bonu meda po alimentu siat sa crosta (po su prus) e siat su cambu e sa conca o pubúntzula; dhu narant fintzes a sa cranciofa, po su fundhu / is gureus = is cardalis, is campos postos a cranciofa Sinonimi e contrari bardueru, cardueru*, cardugureu / canciofa Frasi papaiat pane e gureu o limporra ◊ si arràngiat a bivi bendendu mungetas, gureu de sartu, canciofa ◊ su gureu est puncendu o est giai apillonau? 2. candu fia istudenti andau a acuai su gureu ◊ tengu unu cungiau postu a gureu po canciofa Terminologia scientifica rbz, Cynara cardunculus ssp. cardunculus Traduzioni Francese artichaut sauvage Inglese artichoke Spagnolo alcachofa, cardo Italiano carciòfo selvàtico Tedesco Artischocke, Kardone.

pabaói, pabaóli , nm: pabaui, pabàule, pabaule, pabauli, pabauri, papaule, papàule, papaulu, prabaule Definizione arrosa pisciagani, de porcu, rosa putzinosa, duas genias de erba chi, po su prus, bogant unu frore orrúbiu e faent meda in mesu de is laores, faent su sèmene in d-una genia de calighedhu tupau (dormidera)/ àteras calidades: papaule ladu o a foza lada = Papaver integrifolium; pabauli de potecàriu = atandha bera, bona po meighina (Papaver somniferum var. hortense); pabauli corrudu = Glaucium corniculatum; pabauli grogu = Glaucium flavum Sinonimi e contrari atandha, babaoi, bibiriboi, pabàiri, papàile, papaiu, papaosu, paparre, papaurru, pitzirilloi, pupusa 1, tzantza, zizia 1 Frasi in su trigu bi est su pabauri paret prantau! ◊ arregollie su pabauri ca che dhu leo a sos procos Terminologia scientifica rba, Papaver rhoeas, P. hybridum Traduzioni Francese coquelicot Inglese corn poppy Spagnolo amapola, amapola mestiza Italiano papàvero selvàtico Tedesco Klatschmohn.

prunigèdha , nf, nm: pruniscedha, prunischedha, prunischedhu, prunisedha, prunissedha, prunixedha, prunixedhu Definizione (mata e frutu) genia de pruna areste, chi faet a tupighedhas a crispione, arrasposas, totu ispina longa e bogat una genia de pruna pitichedhedha, a pibionedhu, de colore asulu càrrigu candho est cota Sinonimi e contrari annàgiu, priuschedha, prunatzonca, pronitza / ttrs. prunitzedha Frasi immoi no seus fuedhendu de prunixedha e ni de corastidha ◊ s'àinu che passat friga friga de molas de prunischedha ◊ sunt matas bàscias sa murta, su prunixedhu, su murdegu ◊ prunixedha e piricocu dhoi at in bidha mia Terminologia scientifica mt, Prunus spinosa Etimo srd. Traduzioni Francese prunellier Inglese wild plum tree Spagnolo endrino Italiano prugno selvàtico Tedesco Schlehbusch.

«« Cerca di nuovo