abbrigài , vrb: abbrigare 1, abbrigari, arbigai, arvigai, avrigai, obrigai Definizione orrubiare su ferru in su fogu fintzes a candho essit modhe de dhu pòdere trebballare Sinonimi e contrari arrubiai, cardiare, cardigiai, incrabigai, ingrujare Frasi su sole in istade abbrigat fintzes is pedras ◊ arvigai unu ferru in su fogu ◊ s'arroca pariat chi dh'iat abbrigada su ferreri 2. ananti de unu trébini avrigau, cussu puru est de bonu coru! ◊ at fatu is istampus a su sulitu cun d-unu ferru arbigau Etimo srd. albicare Traduzioni Francese rendre brûlant, chauffer au rouge, à blanc Inglese to make red-hot, to incandesce Spagnolo calentar al rojo, encandecer Italiano arroventare Tedesco glühen machen.

arrúbiu , nm, agt: orrúbiu, rúbiu* Definizione genia de colore, su de su sàmbene, de su fogu, prus o prus pagu cotu o càrrigu; chi est in colore inchesu, in colore de su sàmbene, de su fogu Sinonimi e contrari porporinu Modi di dire csn: faisí a. = fàgheresi ruju in cara de sa birgonza; is arrubiedhus = marcos rujos in cara in s'ispuntone de sos càvanos; s'a. de s'ou = oidedhu, ollanu Frasi est arrúbiu che piberoni ◊ de sa bregúngia si est fata arrúbia che càvuru cotu ◊ su caboni portat sa cogorista arrúbia che su coradhu Terminologia scientifica clr Traduzioni Francese rouge Inglese red Spagnolo rojo Italiano rósso Tedesco Rot.

cardiàre , vrb Definizione giare sa càrdia, callentare (ferru o àteru metallu) fintzes chi essit abbrigau agiummai de s'iscagiare Sinonimi e contrari abbrigai, arrubiai, arrujire, cardigiai, ingrujare, orruviare 2. ti at a inchèndhere semper de piús a fundhu finas a ti cardiare sa cusciénscia (N.Puggioni) Etimo spn. caldear Traduzioni Francese chauffer au rouge Inglese to make red-hot Spagnolo caldear, calentar al rojo Italiano arroventare Tedesco zum Glühen bringen.

cenóbida , nf: sannóbidu* Definizione colore unu pagu orrúbiu, genia de terra orrúbia po giare custu colore: fintzes terra groga Sinonimi e contrari màngala Terminologia scientifica clr Traduzioni Francese sinopia, rubrique Inglese sinopite, red ochre Spagnolo ocre rojo, almagre Italiano sinòpia, òcra róssa Tedesco Rötelerde.

ingrujàre , vrb: ingruzare, irrujare Definizione callentare su ferru (o àteru metallu) a puntu de essire orrúbiu; nau de cosas de papare (frutos), essire orrúbios, cotos, lómpios Sinonimi e contrari abbrigai, arrubiai, arrubiscai, arrujire, cardiare, cardigiai, imbudhidai, irrujire, orruviare | ctr. ifridare Frasi sas ancas si li fint pinnigadas e allorumadas che duos ferros irrujados ◊ pro còghere su late in su maninzone, antigamente, ingruzaiant pedras biancas e che las betaiant a mesu 2. sa cariasa est irrujendhe Etimo srd. Traduzioni Francese chauffer au rouge Inglese to make red-hot Spagnolo calentar al rojo Italiano arroventare Tedesco glühend machen.

màngala , nf: màngana 1, màngara Definizione colore unu pagu orrúbiu, genia de terra orrúbia po giare custu colore (is pastores dha ponent po marcare pegos; in s'antigóriu dha frigaiant a tínghere de orrúbiu is muros in is domos de gianas)/ filu de sa m. = filu cun tinta chi sos mastros de linna e sos serradores impreant pro fàghere sinzas longas deretas Sinonimi e contrari cenóbida Frasi de màngara ti as fatu una cortina pro cumparrer sa carre purpurina (P.Mereu)◊ su filu de sa màngara dh'imperant is maistus de linna po sinnai ◊ is serradores, manigianno su filu po fàere is sígnalas, portant is manos orrúbias de màngara chi no ne annat mancu cun sabone! Etimo ctl. mángara Traduzioni Francese rubrique, cinabre Inglese sinopite Spagnolo ocre rojo, almagre Italiano sinòpia, òcra róssa, cinabro Tedesco Rötelerde, Roter Ocker.

píxi 1 , nm Definizione genia de mata manna: faet linna modhe impreada prus che àteru po fàere paperi Terminologia scientifica mtm, Picea abies Traduzioni Francese sapin Inglese norway spruce Spagnolo abeto rojo Italiano abéte rósso Tedesco Rottanne.

rúbiu , nm, agt: arrúbiu, orrúbiu, rúgiu, ruju, rúviu, ruxu, ruzu Definizione genia de colore, su de su sàmbene, de su fogu, prus o prus pagu cotu o càrrigu; chi est in colore inchesu, in colore de su sàmbene, de su fogu / genias de ruju: ruju pràchidu (colore de fràmula de fogu, r. che pudhu, che pumata, che coradhu), ruju meru, ispabajau (ruju deunudotu, totu, meda) Sinonimi e contrari porporinu, rubiscu, rusu Modi di dire csn: fàgheresi ruju in cara de sa birgonza, fàghere sa fatza ruja = faisí arrúbiu, arrubèschere; bortàresi a su ferru ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; frades rujos = su fogu fuidu; àrias rúgias de sole… faghet tempus malu! Frasi no s'ischit si est niedhu, rúviu o biancu ◊ si est fatu ruju ruju e no resultat a nàrrere paràula ◊ giuto sos càvanos ruxos che pumatos ◊ sas àgheras si sont fatas rujas dae sas lampitzatas ◊ issa fuit bene fata, galana, bianca e ruja che una mela rosa ◊ ite bellas chi sunt, chie niedha chie ruza, custas féminas! ◊ in bidha sa chéxia est ruxa Cognomi e Proverbi smb: Rubiu, Ruggiu, Rugiu, Ruiu, Ruju Terminologia scientifica clr Etimo ltn. rubeus Traduzioni Francese rouge Inglese red Spagnolo rojo Italiano rósso Tedesco Rot.

sannóbidu , nm, nf: cenóbida, sinóbida, senóbide, senóbidu Definizione colore unu pagu orrúbiu, genia de terra po giare su colore orrúbiu Sinonimi e contrari màngala / cdh. tzinópia Etimo itl. sinòbbita Traduzioni Francese rubrique, terre rouge Inglese sinopite, red ochre Spagnolo almagre, ocre rojo Italiano sinòpia, òcra róssa Tedesco Eisenocker.

«« Cerca di nuovo