crodína , nf: crudina, crudine, crudinu Definizione terra crudina, làngia meda e tostada (terrenu incruau), terra annigrina mai trebballada e po cussu tostada meda Sinonimi e contrari annicrinu / caldaja, raschinarzu Etimo srd. Traduzioni Francese terre compacte Inglese hard soil Spagnolo tierra compacta Italiano tèrra sòda Tedesco fester Grund.

fadiàe, fadiài, fadiàri , vrb: afadiai, fadicare, fadigare, fatigai Definizione pigare a immarritzone a fortza de trebballare, camminare meda o fàere isfortzu Sinonimi e contrari cansai, istimpidare, istracare, peleai, strachedhai | ctr. pasai, sfadiai Frasi curriant sempri sentza de si fadiai ◊ eus a camminai abbellu e candu si fadiaus si pasiaus ◊ babbu tuo at faticatu note e die pro lassare totu a tie Etimo ltn. *faticare Traduzioni Francese peiner, se fatiguer, accabler Inglese to work hard, to prostrate Spagnolo esforzarse Italiano faticare, prostrare Tedesco ermüden, schwächen.

ferrínzu , agt Definizione chi est forte che ferru Sinonimi e contrari ferrinu 2. mancari siat betzu est ancora ferrinzu Etimo srd. Traduzioni Francese de fer Inglese hard Spagnolo férreo, de hierro Italiano fèrreo Tedesco eisern.

gremédhu , agt Definizione nau de cosa de còere sicada, àrrida (es. fae, chíghere), chi est de malu cotu, malu a còere Sinonimi e contrari malacoi | ctr. coxibi Traduzioni Francese de cuisson difficile Inglese hard to cook Spagnolo teniente, verriondo Italiano di diffìcile cottura Tedesco schwer kochbar.

ingeniài , vrb: ingeniare, ingignai, inginnai, inginniai, inzeniare Definizione andhare a géniu, èssere a gustu, pràghere; fàere sa cosa faendho a médiu fintzes si no est fàcile, pentzandhodhas totu, imbentandho calecuna cosa noa, diferente (mescamente in forma rfl.), fintzes cuncordare calecuna cosa; fàere s'inginna, s'incàsciu in is doas de is carradas po dhis pònnere is fundhos / i. a unu (nadu mescamente de fizos) = betàresi, tènnere su betu, s'assemizu de sos parentes; èssiri inginnau a… = èssere a zisa de…, fatu a…; inginnai trassas = trassai, ordiminzare carchi cosa a trassa Sinonimi e contrari geniare / abbirtiai, arragnare, imbentai, indeletare, inteltiare / cuncodrai / abbaradhare, abbelare, imbelare, indeosare Frasi a mimi no m'ingéniat: tropu arrústicu est! (A.Garau) 2. at biu s'ómini fracóngiu? at ingeniau a su babbu! ◊ sa fémina mala fait s'ómini trasseri e aici su pobidhu est custrintu a inginnai trassas po pòdiri papai ◊ su chi no tenit cosa de fai nd'inginnat de cosas!… 3. mi so ingeniadu a chircare ◊ cussu s'inzéniat a fàghere de totu, ma chentza fàghere no abbarrat ◊ pro bois m'inzénio a totu su chi poto ◊ cun carilloni e follas de iscraria inginnant una pipia de serbussu (G.Moi)◊ don Masedhu non iat mai ingeniau nudha: su bèni e su mali dh'iat fatu su fradi (I.Lecca)◊ mi depu ingeniai po unu tzichedhu de binu 4. tui ses inginnau a tiàulu! (G.Mura) Cognomi e Proverbi prb: chie no s'inzéniat no campat Etimo itl. Traduzioni Francese plaire, faire un peu de tout, s'arranger Inglese to try hard, to go down well Spagnolo caer bien, ingeniárse Italiano andare a gènio, ingegnarsi, industriarsi Tedesco gefallen, sich bemühen.

ispabógliu , nm: ispabolzu, ispaborzu, ispaporju, ispaporzu, ispavolzu, ispobolzu, ispravorzu Definizione foedhu chi narant sèmpere in su sensu de cosa peleosa, difícile, chi faet sufrire, istare male, ma chi iat a èssere nau in cobertantza, ca iat a bòllere nàrrere gosu, comodidade, pàusu, asséliu, ispàssiu Sinonimi e contrari ispregolzu Modi di dire csn: fàghere una cosa a malu i. = a pelea, a inzotu; manigare a s'i. = a meda, fintzas a no bi ndhe istare prus; a i. = cun paga lughe Frasi già l'apo s'ispaborzu cun tegus!…◊ già mi ndh'at dadu de ispaborzu, cussa criadura! Assiat! (G.Ruju)◊ ite ispaborzu sa betzesa!…◊ incomintzat luego s'ispaborzu de sos profumos sos piús rafinados…: sulos púdidos, rutos isfogados che candho manigadu ant in mortorzu (Grolle)◊ in cussa domo da bi l'ant s’ispabógliu, ant postu sos ferros a su fizu! 2. no apo ispabolzu in logu (P.Casu)◊ si aia àpiu una dàlia po s'abbutonadorzu fipo istau s'ispaporzu de sos pitzinnos! (A.Cucca)◊ suta a cumandhu anzenu no mi drommio a bonu ispravorzu 3. semper mi ne so pesadu, mancaris a malu ispobolzu (M.Monterra)◊ at fatu totu a malu ispaborzu, gherrendhe chin prunetza e ruedhu ◊ siscura, est a malu ispravorzu, morindhe e chentza mòrrere! ◊ istant tota die tibbitabba sas feminedhas cun totu ispabolzu, samunendhe ◊ za apo dormiu ma a malu ispaporju Etimo ltn. ex + pauper Traduzioni Francese sacré travail Inglese hard work Spagnolo tute, zurra (f) Italiano faticàccia Tedesco schwere Anstrengung.

istimpidàre , vrb Definizione pigare un'istimpida, una cadha, pelea o múngia manna Sinonimi e contrari cansai, fadiae, istracare, peleai, strachedhai | ctr. pasai Etimo srd. Traduzioni Francese peiner, se fatiguer Inglese to work hard Spagnolo darse un tute, cansarse Italiano fare una sfaticata Tedesco sich abschinden.

mèda , avb, nm, prn, agt: mera, meta Definizione avb.: in manera airada, craca, càdria, forte; prn. e nm. de gente o de cosa: in cantidade manna o númeru mannu (no càmbiat de m. a f.: sos medas, sas medas); agt.: chi est in cantidade manna, in númeru mannu, no càmbiat de m. a f. e candho est postu apustis de su nm. po su prus no càmbiat mancu de su sing. a su pl.: si ponet agiummai sèmpere apustis de su nm. e candho est avb. sèmpere apustis / min. = meditu, meditzu Sinonimi e contrari abbedhu, abbotu | ctr. pacu Modi di dire csn: pagu meda = paghitzedhu, paghitzedhedhu; mera famíglia tenit? = famíllia manna, fizos meda; dae meda = de diora, de tempus meda; mera 'e cosa!… = est tropu su chi cheres!, bastat gai!, àteru nono! Frasi mi piaghes meda ◊ custa cosa fata aici bandat bèni meda ◊ onzi canale de sa cobertura falat a butarolu, de cantu est proindhe meda ◊ sos Sardos perdent, ca sunt meda pagos e ant mínimas fortzas in parada (S.Lay Deidda)◊ sunt ómines chin s'ojada marfusa e bia, buglistas meda ◊ cussu est prus meda de custu ◊ sa craba inoghe rendhet prus meda de sa erveghe 2. medas pagus faint unu meda ◊ medas iscialant in sa pedhe anzena ◊ de totu cussu brutore, su meda za ch'est andhadu ◊ de cantas medas fint…, sas berbeghes, ndhe as cambadu una puru! ◊ de su pagu paghedhu: de su meda nudha ◊ metas sont mortos ◊ si semus in medas bi la faghimus ◊ amus pagu ma cherimus meda ◊ de custu cundhimentu bi ndhe cheret meda 3. a su mundhu tia chèrrere abboghinare cosas medas (A.M.Leone)◊ su ferenu meda dhi est zai passau ◊ un'annu ch'est passadu e cosas meda no sunt piús che tandho ◊ ganas de si cojai no ndi tenit mera ◊ custas peràulas sunt medas ◊ zente meda faghet goi ◊ bi aiat zente meda ◊ cussa cosa praxit a genti mera 4. sos fizos che sunt emigrados dae meda Cognomi e Proverbi smb: Medas Etimo ltn. meta Traduzioni Francese assez, beaucoup Inglese much (very), hard Spagnolo mucho, muy Italiano mólto, tanto, assài, parécchio, numeróso, intensaménte Tedesco sehr (intensità), viel (quantità), zahlreich, intensiv.

orijibesànte , agt Definizione chi pecat a origas, chi intendhet pagu Sinonimi e contrari surdànciu, surdatzu, surdíghinu | ctr. orijilébiu Etimo srd. Traduzioni Francese un peu dur d'oreille Inglese hard of hearing Spagnolo duro de oído Italiano sordastro Tedesco schwerhörig.

ortíciu , agt: antitzu, ortiju 1, ortitzu Definizione chi est naschiu chentza lómpiu, chentza cumpriu: dhu narant de pipios, de animales (e de frutuàriu puru candho no lompet e ndhe orruet); si narat fintzes de cosa chi creschet pagu, a trebballu / ou ortíciu = criadu cun sa corza modhe, chena su pizu tostu Sinonimi e contrari agurtitu, agurtiu / ingatzinau / agurtidura, aurtíngiu | ctr. cumpridu, lómpidu / imbénnidu, losanu Frasi cani impressia catzedhus ortitzus Etimo srd. Traduzioni Francese abortif, grêle Inglese abortive, hard Spagnolo abortivo, duro, penoso, premioso Italiano abortivo, stentato Tedesco abortiv, verkümmert, kümmerlich.

pascionàre , vrb: apascionare, passionai, passionare Definizione istare o èssere a passionu, sufrindho, patindho meda; àere dolu, lastimare a ccn. Sinonimi e contrari penoriare, sufrire | ctr. gosai Frasi solu, chentza acunnortu ingrogo e pasciono ◊ su coru miu est passionendi po tui ◊ si a s'amante no l'as piús in cuntzetu, nàralu, ca est passionendhe! ◊ dàemi sa risposta, no mi lessas passionare! ◊ iscàpache s'àinu a pàschere, no lu lessas presu passionendhe! 2. non chèrgio a passionare s'isposa: apenas chi la vides torradindhe, ca s'amante isetat Etimo srd. Traduzioni Francese souffrir intensément Inglese to suffer hard Spagnolo sufrir, padecer Italiano patire intensaménte Tedesco leiden.

peleósu , agt Definizione chi dhue bolet pelea, chi giaet pelea, múngia Sinonimi e contrari arrebbentosu, fadigosu 1, inzotosu, matanosu, pistosu, trabagiosu, trumentosu | ctr. discanciosu, lébiu Frasi ah, peleosu andhare… e càriat subra palas su bàrriu pesosu! ◊ a tzapare in binza est peleosu, balla! Etimo srd. Traduzioni Francese fatigant Inglese hard Spagnolo pesado, agobiante Italiano faticóso Tedesco mühsam, anstrengend.

surdíghinu , agt Definizione nau de ccn., chi pecat a origas, chi est unu pagu surdu Sinonimi e contrari surdànciu Etimo srd. Traduzioni Francese un peu dur d'oreille Inglese hard of hearing Spagnolo duro de oído Italiano sordastro Tedesco schwerhörig.

tostàdu , pps, agt: tostau Definizione de tostare; chi si est intostau, fatu tostau (fintzes mortu), chi no si lassat púnghere e ne segare cun facilidade, chi a dhu incracare no cedet; nau de gente, chi perricat, abbétiat / min. tostaxinu / tostau che perda = tostu che balla, tostu meda Sinonimi e contrari istirau, tiradu / intostadu, tostu / abbetiosu | ctr. abbàmbiu, lenu / gevi, modhe 2. bai ca in su brodu su cocòi tostau gei s'est ammodhiau! ◊ a Luisu in fàbbrica dhu poniant cun su picu a iscrostai tzúcuru chi si fiat callau e sidhau, prus tostau de su cimentu ◊ mi fatzu un'ou a tostau po cenai ◊ Pepe su pane tostau dhu bolet sèmpere a supas 3. babbu tuu parit tostaxinu ma… su coru no dhu portat de pedra! Traduzioni Francese tendu, ferme, dur Inglese strained, hard Spagnolo tenso, duro Italiano téso, consistènte, sòdo Tedesco straff, fest.

tóstu , nm Definizione nau de cosa, chi no si lassat púnghere, segare, trebballare, istrecare, incrubare; nau de gente, chi no si lassat cumbínchere, fintzes chi si credet meda e no s'indruchet a s'àteru, chi portat face manna, chi no sentit bregúngia Sinonimi e contrari abbadherigadu, tostadu / mannósigu, superbiosu / sfaciu | ctr. gevi, modhe Modi di dire csn: t. che balla = tostau che pedra; rispòndhere o faedhare a tostu, a sa tosta = azummai chentza chèrrere faedhare, coment'e chi sas peràulas li costent, coment'e unu chi si cret meda; ou cotu a t. = chi zughet cazados arbu e oidedhu; fàghere a tostu (nadu de su andhare de su corpus) = fai ladàmini tostau, a trabballu Frasi sa terra, coment'est tempus meda chentza pròere, est tosta ◊ tosta est sa pedra! 2. a su ricu l'agatas sempre tostu ◊ at imbucadu a ríere… fit tostu de su risu! 3. si ndhe riet a tostu a tostu poi tzinnit de oju a sa comare ◊ custu no l'at pótiu bajulare e rispondhet a tostu a s'ifachílliu de su maridu Etimo ltn. tostus Traduzioni Francese dur Inglese hard Spagnolo duro, firme Italiano duro, sòdo Tedesco fest.

«« Cerca di nuovo