abbentàda , nf Definizione bentu chi portat fragu pudésciu, fragu meda chi si pigat agiummai coment’e chi siat una nue de bentu; idea, pentzada chi benit a conca; su abbentare, asciutare Sinonimi e contrari abbentu, abburata, afrusada, arrancu, arrasta, fiacu 1, pudescioi / meleda, seledu Frasi comente colas acurtzu leas s'abbentada de su fragu chi lassat andhare ◊ at bénnidu un'abbentada de pudidore chi no si bi podiat parare! ◊ comente ant picau s'abbentada de su pudiore ant bochinau ispaporicaos 2. li at bénnidu un'abbentada a conca!… 3. a custa robba li cheret dadu un'abbentada, ca est ifusta Etimo srd. Traduzioni Francese coup de vent, fig. vague Inglese gust of wind, stench Spagnolo vaharada, ventada Italiano zaffata, ventata Tedesco übelriechende Dunstwolke, Windstoß.

àrviu , nm: àviu 1 Definizione cosa chi si arrennescet a ischire de calecuna chistione; capacidade de pigare is fragos; fintzes marcu, neghe, mància chi abbarrat de calecunu male / pigai àrviu de ccn. cosa = leare oru, chircare de ndh’ischire, bènnere a ischire, pigai s’arrastu Sinonimi e contrari arviedhu, assunta, indíscia, seru, sudhitura / annasu, arrasta Frasi is arrúndilis si pesant a bolai fintzas a candu no intendint àrviu de luna prena ◊ ndi apu inténdiu un'arviedhu a trevessu chi ses isposa ◊ arguai si teniat àrviu de unu nemigu: dhu carriàt finas a dhu fai a chirriolus! 2. s'àxina ocannu tenit àrviu de pesti niedha ◊ su chi fint chirchendhe l'at agatadu su cane cun s'àviu ◊ paret cane de cassa chi at pigau àviu a crachi cosa! Etimo srd. Traduzioni Francese connaissance, avoir vent de qqch. Inglese inkling Spagnolo indicios Italiano sentóre Tedesco Witterung.

béntu , nm: ventu Definizione ària chi si movet po efetu de una diferéntzia de temperadura, prus o prus pagu forte, cun númenes diferentes segundhu sa bandha de ue benit; si narat fintzes de una fortza chi no si arrennescet a cumandhare, de cosa debbadas, chi no tenet sustàntzia, chi no faet a tènnere / min. bentichedhu / pro sa moida: su b. cradúschiat, frúschiat, múilat; pro sa fortza: su b. est lébiu, forte, disastau; pro sa temperadura: su b. est fritu, friscu, caente, budhidu; zenias de bentu segundhu sa bandha de ue benit: b. traessale o bentu de soli = solopu, itl. sciròcco, b. estu = ventu mastru chi benit de Nord-Ovest, travuntana = bentu fridu de su Nord, b. mesugiornali = de su Sud; b. muimui, o maimoni = itl. trómba d'ària; un'ispau de b. = itl. un àlito di vènto; èssere bentu (impersonale)= tirai, suai bentu; b. meda = bentu forti / erba de b. = ipigulosa (Parietaria officinalis) Modi di dire csn: b. furriadorzu = chi est tirendhe candho goi candho gai, chena frimmesa ne de fortza e ne de filada; nuu de bentus = raganu, tragonaja mala; fuedhai a su b. = in debbadas; pascirisí de b. = ispetare cosas mannas, crere in cosas chentza fundhu; èssiri prenus de b. = crèresi tropu; cúrrere o fàghere che bentu = in lestresa meda, pònnere mente luego; no ischire cale bentu de leare = no isciri su de fai in d-una dificurtadi manna; pudésciu a b. = púdidu a tzutzu, de si leare su fragu malu de atesu; cardiare a is bentos = abbaidare a crabas, no abbaidare a sa cosa chi unu est faghindhe, dare tentu o istare pessendhe in àteru Frasi apretixedhu a bessí cun cussu bentu fridu!…◊ candho si tenet su bentu est pretzisu a bentulare! (F.I.Mannu)◊ si at a pesare unu bentu chi che truvat sas nues ◊ su bentu s'est asseliadu ◊ su bentu est suendi e arciendirí sa fardeta ◊ sa note fit sélia, no pesabat un'ispau de bentu ◊ bentixedhu s'est torrau a ponni!…◊ ue no faghet bàrigu bi tocat bentu ◊ oe est bentu, est andhendhe unu bentu fritu!… ◊ no istes in su bentu, ca est fritu! ◊ s'at pesadu bentu forte 2. candho l'apo cramadu at fatu che bentu: petzi mi ndhe l'apo sapidu in dainanti! ◊ dhu timit a bentu isceti su dhu biri ◊ dego ndhe fipo peri ammaghiau, de babbu, ma lu timia a bentu! ◊ cantos annos passados sunt che bentu!…◊ no s'ischit su bentu chi che l'at picau! ◊ no s'ischit cale bentu leare 3. a fuedhus gei ti prenis: ma ses prenu de bentu! Cognomi e Proverbi prb: mellus su tentu de su bentu Terminologia scientifica tpm Etimo ltn. ventus Traduzioni Francese vent Inglese wind Spagnolo viento Italiano vènto Tedesco Wind.

frúsa 1 , nf, nm: frúsia 1, frusu, frúsua Definizione fortza e moida de bentu forte, o fintzes moida manna coment'e de bentu o de àteru chi passat o essit a fortza; genia de moida chi s'intendhet in conca; chedhita o cosas una aifatu de s'àtera Sinonimi e contrari frusiada, isbúvulu, traconarja / fibera, fiotu, tropa / fuliénsia Modi di dire csn: f. de sànguni a conca = ira ’e sàmbene; fuiri a f. = fàghere che bentu, fuindhe; cúrrere che frúsia = che bentu; tímiri a frúsua = meda Frasi sa frusa de su bentu dh'iat intimorigiau ◊ sa navi incumentzàt a s'isciusciai sendu ferta de sa frusa de is undas ◊ apu inténdiu custa frusa: "Bah, pruendi est", mi seu fatu, e fiat isciopau su tubbu de s'àcua! ◊ ohi, mi est pigau su frusu a is origas!◊ s'abba de su grifone essit cun bella frúsia 2. s'intendiat sa frúsia de su fogu tzacarrendi ◊ comenti si funt bolaus, is cruculeus ant fatu una frúsia cun is alas ◊ sa frúsia de is portas e su tremuleu de is finestrinus 3. candu mi pigant cussas frúsias a conca no cumprendu prus nudha ◊ de comenti apu inténdiu cussu piciocu seu a frúsias a conca ◊ una frúsua… dànghiri, e m'iscapat a prànghiri! 4. in su ribu bi aiamus acatau una frusa de pitzinnos ◊ che fritzas iscurrent sos versos totu in frusa ◊ su sínnicu est arrivatu chin d-una frusa de impiegatos ifatu 5. atacat a fuiri a totu frusa, pariat una balla de iscupeta ◊ is mortus dhus timiaus a frúsua Etimo ctl. enfusa Traduzioni Francese force du vent, cohorte Inglese fury of the wind, swarm Spagnolo fuerza del viento, séquito Italiano fùria del vènto, codazzo Tedesco Rasen des Windes, Schwarm.

furiòne , nm Definizione nue de bentu forte meda Sinonimi e contrari boriana, bruxajolu, molione, mommurzolu, subbitana, torvellinu, tramúghine, turbiana Frasi ch'esseit a fora che furione de dimónios ◊ sos ómines bidia impiuerados in d-unu furione de paza: armados de furcone, pariant diàulos! ◊ at fatu truvadas de bentu a furiones Traduzioni Francese tourbillon de vent Inglese whirl Spagnolo torbellino Italiano tùrbine Tedesco Wirbelwind.

furriallèdha , nf Definizione móvida chi si faet coment'e a furriadura Sinonimi e contrari furriete, giràndula, rutíglia Terminologia scientifica ggs Etimo srd. Traduzioni Francese moulin à vent Inglese windmill, weathercock, fickle person Spagnolo pirueta Italiano giràndola Tedesco Herumdrehen.

furriète , nm Sinonimi e contrari furrialledha, giràndula, trodoledha Terminologia scientifica ggs Etimo srd. Traduzioni Francese moulin à vent Inglese windmill Spagnolo pirueta Italiano giràndola Tedesco Windrad.

gregàle, gregàli , nm Definizione gregu levante, bentu chi benit dae NE Sinonimi e contrari iscraruja / cdh. gricali, ttrs. grigari Terminologia scientifica tpm Traduzioni Francese vent grec Inglese gregale Spagnolo gregal Italiano grecale Tedesco Nordostwind.

ispèra 1 , nf: spera 1 Definizione ràgiu de sole, filighedhu de lughe, súlidu de bentu lébiu lébiu: in is negas, nudha, mancu pagu pagu Sinonimi e contrari luche / frina Frasi sos ojos apenas iscanzados lassant passare un'ispera de lughe ◊ s'úrtima ispera de sole innantis de iscurigare 2. si sedent in carrera ue giòvanos bi at e antzianos a leare s'ispera (A.Casula) 3. est nighedha sa note, chene trata de luna: no si biet ispera! ◊ no bi at mancu un'ispera in cussu logu: su bestiàmine est morindhe de su fàdigu Etimo ltn. spera Traduzioni Francese rayon de lumière, rayon de soleil, souffle de vent Inglese sunbeam, glimmer of light, breeze Spagnolo rayo de sol, soplo de viento, brizna Italiano filo di luce, ràggio di sóle, àlito di vènto Tedesco Lichtbündel, Sonnenstrahlen, Windhauch.

launèdhas , nf pl: leonedhas, leunedhas, lionedhas, liunedhas Definizione genia de aina antiga meda a tres cannas po sonare a suladura; in cobertantza, genia de idea mala, cosa chi si timet, mémula / partes de is l.: tumbu, mancosa, mancosedha, cabitzinu (croba, loba: tumbu + mancosa); cuntzertu (su c.) = unu giogu, totu is tres cannas; launedha de forrani = pipiriolu de fenu Sinonimi e contrari bísonas, bisones, bísosas, cannas, trubedhas / grima Frasi sos pitzinnos andhabant a fàchere leonedhas a una tanca de trídicu ◊ su danesu Bentzon at fatu istúdiu abberu mannu subra de sas launedhas! ◊ tiu Frori fut su mellus sonadori de launedhas 2. zeo fia contrària po cudha leonedha chi mi aiat intrau in conca sa biada Terminologia scientifica sjl Etimo ltn. ligulella Traduzioni Francese instrument de musique à vent sard, à trois tuyau en roseau et la bouche comme réservoir d’air Inglese launedhas (typical reed-pipe of Sardinia) Spagnolo instrumento músico de trés tubos típico de Cerdeña Italiano spècie di zampógna tìpica sarda Tedesco sardische Hirtenflöte.

saniète , nm Definizione fragu bonu de papares, o in cobertantza légiu; in cobertantza e prus comunu, araxi, ispera frida, bentu de nie, mescamente cussu chi intrat in is filiduras de gennas e fentanas Sinonimi e contrari abra, abrina, araghe, atza 1, frina / cdh. spunzina 2. sos muros los aiant arrebbussaos a ludru pro reparare assumancu su saniete chi intrabat incanalau ◊ sa cussorja abbarrabat istrempada dae sos sanietes ca fit in bassura ◊ za ifriscat in cussu saniete chi est tirandhe!… Terminologia scientifica tpm Etimo spn. sainete Traduzioni Francese courant d'air, vent glacial Inglese draught, cold wind Spagnolo corriente Italiano spìffero, vènto gèlido Tedesco Luftzug, Durchzug.

tremizólu , nm, agt: tremuzolu, trimizolu, trummutzolu, trumuzolu, trumuzoru Definizione nue forte de bentu a molinadura; chi tremet o faet trèmere Sinonimi e contrari bruxajolu, molione, mommurzolu, momonissa, mummugione, torvellinu, tramúghine, tremuine, trumujone Frasi si est pesadu unu tremuine de tremizolos chi no at lassadu téula in copertura ◊ si pesat unu trummutzolu e faet bolare totu sos pratos ◊ si fuit pesau unu tremizolu chi faiat bolare foza, proine e crabeturas 2. ses bolitanne che frocu de lana crébina portadu de una frina tremizola Terminologia scientifica tpm Etimo srd. Traduzioni Francese tourbillon de vent Inglese whirlwind Spagnolo torbellino Italiano tùrbine di vènto Tedesco Wirbelwind.

ufulàda , nf Definizione cropu de aera, de bentu; su ufulare Sinonimi e contrari irfrusada, mumada / úfulu Frasi sa nue de sa traschia che l'at zuta un'ufulada de bentu ◊ ufuladas de bentu sunt a frúschiu ◊ ufuladas de nuscos l'irfríssidant sa conca Etimo srd. Traduzioni Francese souffle, rafale du vent Inglese gust (of wind) Spagnolo racha, ráfaga Italiano sóffio, ràffica di vènto Tedesco Windstoß.

ventàriu , nm: bentàriu Definizione bentu forte meda, malu Sinonimi e contrari boriana, furione, subbitana, turbiana Frasi unu ventàriu aiat sichitu a turvare e a molinare sas framas ◊ pariat chi unu ventàriu si aiat pinnicatu sa canna de sas coperturas Terminologia scientifica tpm Traduzioni Francese vent impétueux Inglese bad wind Spagnolo ventarrón Italiano ventàccio Tedesco lästiger Wind.

«« Cerca di nuovo