arède , nf: aredi, arei, arèighi, arrèidi, arrede, rede Definizione ereu, prus che àteru pagos pegos, chedha de animales / min. arexedha, areigedha, areitedha, fintzes areitedhu, ariola Sinonimi e contrari arbutzu, bama, cedha, creze, fiotu, grústiu, majone, retile, retolu, tàgiu, trechinzu Frasi un'arei, un'arèighi de muvras ◊ s'arei est asselliada in sa tanca ◊ torraimidha s'arei de is cuadhus de Gésturi! ◊ paris unu pastori in mesu de s'arei ◊ a cuíndixi annus tenia un'areitedhu de crabas ◊ as a tènnere un'arede de crabas a contu tú 2. Luisicu pariat torrendu a s'arei de aundi si ndi fut istesiau ◊ po cine dh'apubat, dhue at un'arede de panas ◊ apu biu un'arei de piciochedhus Etimo ltn. grege(m) Traduzioni Francese troupeau Inglese herd Spagnolo manada Italiano branco Tedesco Rudel.

bàma , nf: Definizione brebès a chedha manna totu a unu, is brebès de unu pastore leadas totus impare Sinonimi e contrari arbutzu, arede, cedha, creze, gama*, grústiu, majone, retile, retolu, robba 1, tàgiu Frasi cussu pastore tenet bama manna, de nessi treghentas berbeghes ◊ in binza bi sunt sos cunillos a bama faghindhe dannu Terminologia scientifica pst Traduzioni Francese troupeau Inglese flock Spagnolo rebaño Italiano grégge Tedesco Herde.

cèdha , nf: chedha Definizione una tropa no tanti manna de pegos, unu tanti, nau pruschetotu de porcos, bacas e crabas e, a disprétziu, de gente puru; nau de laores, fundhu, una farranchedha de cosa semenada / min. cedhita = chedha minore, muntonedhu / cedha de mallorus, de brebeis, de procus, de canis, de anzones, de àinos, de crabas Sinonimi e contrari arbutzu, arede, cedhone, creze, grústiu, majone, masonada, retile, retolu, tròpara / assorte, ereu, fiotu, issorta, pasa, sinnissoni, tropedhu, truma / fundhu Modi di dire csn: mandhigare una bona chedha = papai a satzu; una chedhita de lana = unu muntonedhu de lana; una chedha de fae, de trigu = unu fundhu Frasi s'at paradu una chedhita de crabas ◊ bi fint sos silvones a chedhas 2. a su disaogu curreis a cedha! ◊ ahi, chedha de àinos domados, totu in su tricolore imboligados! ◊ pastoris ricus tontus ndi agatas una cedha (L.Matta) Cognomi e Proverbi prb: in sa cèdha no mancat sa tzopa Etimo ltn. cella Traduzioni Francese troupeau Inglese herd Spagnolo rebaño (m), manada Italiano branco Tedesco Herde.

gamàda , nf Definizione unu tanti de animales, medas, bólidu de pigiones, fintzes cambarada de gente Sinonimi e contrari cedha, fiotu, gama, truma Frasi una gamada de porcus, de pillonis Terminologia scientifica pst Etimo srd. Traduzioni Francese troupeau, volée Inglese herd, flock Spagnolo rebaño, manada, bandada Italiano branco, stórmo Tedesco Herde, Schwarm.

grústiu, grústu , nm Definizione unos cantu, nau de gente e pruschetotu de animales (podent èssere medas puru)/ min. grustiolu, grustixedhu Sinonimi e contrari arbutzu, arede, cedha, frústiu, grúspiu 2, majone, retile, retolu, rucru, rustu, tàgiu / assorte, fiotu, issorta, pasa, sinnissoni, tropedhu, truma, zumenta Frasi fia teracu ma a sos vinti annos mi ndh'essei e mi ponei abbandha cun unu grustu de chentu porcos ◊ sas crapas si contant a grústios, comente essint dae corte ◊ si at parau unu grústiu de berbeches remonias chin sa costumàntzia de sa paradura ◊ sos emigraos sunis andhaos a grustos Traduzioni Francese groupe, troupeau Inglese group, herd Spagnolo grupo, rebaño, manada Italiano gruppo, capannèllo, branco, grégge Tedesco Gruppe, Rudel, Herde.

irgrustiàre , vrb Definizione istesiare de su grústiu (chedha) una parte de is pegos Sinonimi e contrari iscamedhare, iscedhai, iscrobare, istagiai, istellare, istropedhare, strumai 1 Etimo srd. Traduzioni Francese faire sortir du troupeau Inglese to take from the flock Spagnolo descarriar, retazar Italiano sbrancare Tedesco aus der Herde absondern.

istagiài, istagiàre , vrb: istagliai, istallai, istallare, istalliare, istazare, istedhare 1, stagiai Definizione pigare e istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un’àtera, isconciare una loba, de lassare addaesegus, separare fintzes a segadura, a tramesadura, a furadura, ispartzire in pianos Sinonimi e contrari aredae, irgrustiare, iscambuliare, iscamedhare, iscedhai, istellare / istegiare, istesare / chirrare, iscrobare, scunfúndiri / istacare, secare | ctr. aggrustare, atagiai, intaxae Frasi candho is angiones si ammesturant dhos acorrant po dhos istagiare ◊ su pastore in Santandria che istazat sa lachinza dae su madricau ◊ at istallau is brebeis de is crabas ◊ si ndhe istallat su mascru dae sas berveches ◊ cussos duos si che sunt istedhaos unu tretu mannu dae sa tropa 2. candho arribbat a s'oru de sas àteras tropas, issu s'istazat e si nche andhat a daennantis 3. ndi dh'at istallau un'origa a mússiu ◊ su tretu de Sa Pratzita pariat cosa sua: si ndi dh'iat coment'e istallau (B.Lobina)◊ un'annu a oe mi ant istazadu sa robba 4. si benit istallau totu a muru nc'est logu po palla e po istàntzias (B.Casula)◊ su fundhu de su forru est istagiau in duas partes ◊ is domos prus antigas non giughent soleta, ma funt istagiadas a truncos e tàulas ◊ un'aposentu mannu dh'ant istagiau a tendhas e faint crocai a una parti is maschitedhus e in s'àtera is piciochedhas Etimo srd. Traduzioni Francese faire sortir du troupeau, séparer Inglese to separate, to discriminate Spagnolo descarriar Italiano sbrancare, separare, discriminare Tedesco aus der Herde absondern, trennen.

majòne , nm: masone, masoni, mesoni Definizione dhu narant po su bestiàmene minudu e maduru a chedha; logu serrau po acorrare brebès, e totu su cuile e fintzes dominàriu / min. masonighedhu Sinonimi e contrari arbutzu, arede, bama, cedha, grústiu, retolu, tàgiu / assorte, fiotu, issorta, pasa, sinnissoni, tropa / coibi, masongile Frasi sos sirvones a sa landhe curriant a majones ◊ aiant unu masone de un'otantina de arveghes ◊ su masone est crocau aggrumau: frigidúmene faet! ◊ in funtana aciapesi s'abba bolojada ca bi fint sos porcos a masone 2. medas ant abbandonau su mesoni, dhis ant fatu bendi is brebeis po si fai operajus ◊ me is bidhas genti meda bivit de sa múngia de masoni ◊ oi in su mesoni dhui at localis po su bestiàmini, po allogai su froràgiu, fai sa mullidura, ponni is ainas e is tratoris e sa domu po sa famíglia (M.Pani) Cognomi e Proverbi smb: Maione, Majone, Masone, Masones, Masoni Etimo ltn. ma(n)sione(m) Traduzioni Francese troupeau Inglese herd Spagnolo rebaño, manada Italiano màndria, grégge Tedesco Herde.

sinnissòni, sinnitzòne, sinnitzòni , nm Definizione unu tanti de animales, prus che àteru brebès, crabas, a chedha no tanti manna Sinonimi e contrari assorte, cedha, fiotu, grústiu, issorta, majone, pasa, retolu, tropa, tropedhu, trumada Etimo srd. Traduzioni Francese troupeau Inglese herd Spagnolo rebaño Italiano branco Tedesco Herde.

stagiài , vrb: istagiare*, stalgiai, stallai, staxae, staxai, stellai Definizione pigare o istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un'àtera, separare, de lassare addaesegus, fàere distintzione de personas faendho partzialidades, faendho a iscéberu, separare fintzes a segadura; connòschere o agatare distinghendho cosa o gente de totu su restu Sinonimi e contrari irgrustiare, iscambuliare, iscamedhare, iscedhai, istanzare 1, istellare / istegiare / chirrare, iscrobare, sceberai / istacare, secare | ctr. aggrustare Frasi stallai s'angioni de sa brebei ◊ nd'at stallau su fillu de su babbu ◊ si no acodint is de biginau a dhas stagiai ciai si donant una bona craminada! ◊ Conchiatu fàci'a susu, stellau currendi sou, pariat unu crabiou (S.Baldino)◊ immoi ca si seus connotus si bolit staxai?!… Abarrit! ◊ una buchemeli stallendisindi de is cumpàngias si acostat a su casotu 2. in dus mesis, filla mia istudiendi ndi at giai stellau a totus ◊ ispronendi a totu ispronai fiat lómpiu su primu stallendinci is àterus cuadhus 3. ant donau cosa de Comunu ma ndi ant stallau própiu a fillu miu chi tenit prus abbisúngiu de àterus! 4. s'aposentu fut stalladu a tàula de sa coxina ◊ seu innòi… in sa furca, chi ti ndi stallit su tzugu! ◊ a mússiu ndi dh'at stallau una manu ◊ cun s'ispada ndi dh'iat stallau s'origa ◊ is fuedhus no depint èssiri iscritus picigaus ma stalgiaus 5. emu biu su sordau a palas, ma no ndi dh'apu stallau candu dh'apu biu in faci in mesu de totu is àterus ◊ po ndi stallai s'unu de s'àteru dhis ant postu nòmini diferenti Traduzioni Francese faire sortir du troupeau Inglese to separate Spagnolo desmanar, descarriar, identificar Italiano sbrancare, individuare Tedesco aus der Herde treiben.

stalladúra , nf: staxadura Definizione su istagiare unu pegus, su che dhu istesiare de sa chedha, su separare duas chedhas de bestiàmene innanti betadas a unu (che in is cumones); fintzes cosa chi si ponet in mesu coment'e tramesu Sinonimi e contrari stallamentu, stallu 1 2. una stalladura de linna separàt is duus bixinaus Etimo srd. Traduzioni Francese sortie du troupeau Inglese separation from the flock Spagnolo el descarriar Italiano sbrancaménto Tedesco Absonderung aus der Herde.

tàgiu , nm: tàgliu, taju, tàlgiu, tallu, taxu, tazu Definizione unu tanti mannu de pegos de bestiàmene grussu chi si pastórigat, ma fintzes chedha de gente nau prus che àteru a disprétziu; in is orrodas prenas de su carru, donniuna de is duas mesas lunas a una parte e àtera de sa panga (sa tàula de mesu)/ min. tagighedhu, tagiolu; tallitu = màtulu de chimbe filos de s'ordidu Sinonimi e contrari arbutzu, arede, bama, cedha, creze, fiotu, grústiu, majone, retile, retolu, trechinzu / làsia Modi di dire csn: iscorrai su tallu = menguare su bestiàmine, bogàreche o pèrdere fiados (in suspu, mòrrere zente); èssiri a unu tàgiu de sa maladia = malàidos a una fasche, in medas totu paris Frasi seo abbaidandho su tàgiu paschendho ◊ su pastore faghet àteru sughestantu chi su tazu est pasculandhe ◊ su pastori ndi at assortiu su tallu ◊ s'intendhiant sos tazos in pastura 2. acudit dae su postale unu tazu de zente chi mancu s'ischit comente podiat càpere intro ◊ in su grifoni dhui fiat unu tallu de piciocas chistionendi 3. zuchiat a tracolla unu tazu de sonajolos ◊ passant is aeroplanus a tallus 4. funt totus a letu, totus a unu tàgiu de sa maladia ◊ sa zente a tazos morit in cada capu de su mundhu 5. is filus de s'orrimentu passant donniunu in d-unu líciu, poi in ciú pètini e si acàpiant a cincu a cincu (is tallitus) a su súrbiu de ainnantis Cognomi e Proverbi smb: Tallu / prb: s'erbei mala in su tàlgiu est nodia Etimo srd. Traduzioni Francese troupeau, bande Inglese herd Spagnolo rebaño, manada Italiano branco Tedesco Rudel.

trechínzu , nm: trichíngiu, trichinzu, trighignu, trighinzu Definizione nau de bidha, bidhighedha, bidha pitica, medau de una pariga de domos o fintzes bighinau; chedha de animales / Sos Trighinzos = sa leada de Ispollatu, Su Burgu e Bótidha in Sa Costera Sinonimi e contrari bichinadu, bidhichedha, bidhiciolu, bidrinzu, furriadolzu, leada, madau / arbutzu, assorte, cedha, fiotu, grústiu, tropedhu Frasi canno fut biu babbai, Désulu fut divisu in tres trighignos 2. tenet unu trighinzu de erveghes Etimo ltn. tricinius Traduzioni Francese quartier, petit troupeau Inglese neighbourhood, little herd Spagnolo barrio, rebaño pequeño Italiano rióne, pìccolo grégge Tedesco Statdviertel, kleine Herde.

tropédhu , nm: drapedhu, trupedhu Definizione chedha pitica de gente, de bestiàmene Sinonimi e contrari assorte, cedha, ereu, fiotu, grústiu, issorta, majone, pasa, retolu, sinnissoni, rucru, tropa, truma, zumenta Frasi ant bidu chi su tropedhu de sos cumpanzos fit miminadu Etimo itl. troppello Traduzioni Francese groupe, troupeau Inglese group, herd Spagnolo grupo, rebaño Italiano drappèllo, branco Tedesco Schar.

trúma , nf, nm: trumma, trummu, trumu, turma Definizione personas o animales a medas totus impare, a chedha o cambarada; dhue at logu chi est sa mandra comunale po dhue acorrare is àinos de totu sa bidha / min. trummixedha Sinonimi e contrari assorte, cedha, fiotu, grústiu, issorta, masonada, retolu, sinnissoni, tropa, trumada Frasi una truma de ebbas, de apes, de puzones, de zente ◊ che unu trumu de arestes istores falant lestros a donzi marina (A.Casula)◊ sa truma de sa zente at comintzadu a dare lodes a Deus a boghe manna ◊ trumas e trumas totu isvariadas las ingulliat sa gruta aullida totu che trigu in mola maghinadas (P.Casu)◊ dhoi at unu trummu de zenti ◊ sa bidha dh'iat fata una turma de bandidus arróscius de abbandidai Etimo ltn. turma Traduzioni Francese masse, troupeau Inglese crowd Spagnolo multitud (pers), manada (anim) Italiano stuòlo, tórma Tedesco Schar.

«« Cerca di nuovo