àglia , nf: alza, àrgia, arza, arxa, àrxara Definizione àrgia ispitzuladora o arza pinta, bobboi malu, arangiolu velenosu chi candho móssigat dolet meda e a tempus longu chi unu agiummai s’imbortighinat: cust'arangiolu faet su niu in terra, in mesu de s'erba, est iscuriosu de colore, portat tréighi marchighedhos orrúbios in sa parte de sa bentre (a parte de pitzu); in calecunu logu su matessi númene dhu narant a una genia de frommiga velenosa ma chi no faet deasi male; a logos narant àrgia a dónnia arangiolu e sa velenosa est ispitzuladora / s'àrgia est de tres arratzas: bagadia (froria, colore de orrosa), cojada (orrúbia), fiuda (niedha) Sinonimi e contrari acuasantera 1, assàrgia, bàrgia* Modi di dire csn: fàghere su ballu de s'arza a unu = fai su ballu pro unu chi dh'at ispitzuau s'àrgia; èssere ferenau che un'àrgia = crependhe de su fele Frasi arza niedha pinta fatesit fizos trinta ◊ mossu de arza, tocu de campana! ◊ s'est sadhiu pariat chi dh'iat puntu s'àrgia ◊ su spítzulu de s'àrgia fait bènni iscimíngius de conca ◊ sa puntura de s'àrgia mascu dolet de prus 2. su ballu de s'arza chi ti fetant! ◊ zai ses maseda… paret chi ti at mossigadu un'arza de ballos! Terminologia scientifica crp, latrodectus tredecim-guttatus, myrmilla erythrocephala Traduzioni Francese veuve noire méditerranéenne Inglese Mediterranean black widow Spagnolo araña sangrienta, viuda negra europea Italiano malmignatta Tedesco Mediterrane Schwarze Witwe.

caitédhu , nm Definizione diferentes calidades de una genia de cau marinu: solu su chlidonias nigra nidat in Sardigna Terminologia scientifica pzn, chlidonias leucopareia, c. nigra, c. leucoptera Traduzioni Francese guifette noire Inglese black tern Spagnolo fumarel común Italiano mignattino Tedesco Trauerseeschwalbe.

canína 2 , nf Definizione genia de erba chi faet a cannàile e si che artzat a pitzu de àteras linnas imbodhigandhosidhis; dhi narant puru brodau coluvrinu, iparau de cannitu (ca is pigiones modhes si papant che cussos de s'isparau), bide bianca, àxina de margiani (faet una genia de pipionedhu velenosu), tzuca marina Sinonimi e contrari ligadolza 1 Terminologia scientifica rbl, Dioscorea communis Traduzioni Francese tamier Inglese black bryony Spagnolo nueza negra Italiano tàmaro Tedesco Schmerwurz.

càntara , nf, nm: càntaru Definizione una genia de pische de mare Sinonimi e contrari tannuda Cognomi e Proverbi smb: Càntara Terminologia scientifica psc, spondyliosoma cantharus Traduzioni Francese dorade grise Inglese cantharus, black sea-bream Spagnolo chopa (f) Italiano càntaro Tedesco Brandbrassen.

ciúpu , nm Definizione una genia de linnabru, sa calidade niedha, o puglielma puntuda Sinonimi e contrari poboria, puglielma, pupulione Terminologia scientifica mtm, Populus nigra Traduzioni Francese peuplier noir Inglese black poplar Spagnolo álamo negro Italiano piòppo néro Tedesco Schwarzpappel.

córbinu, corbínu , agt: córvinu, crobinu, crobixinu Definizione chi est de crobu, de su crobu; in colore de crobu, niedhu píghidu Sinonimi e contrari melurinu Modi di dire csn: perda crobina = pedra de vulcanos, zenia de bidru niedhu, itl. ossidiana; niedhu c. = niedhu meda (nadu mescamente de intinas de animales) Frasi tallatzas biancas e perda crobina funt is testimòngius de un'istória passada, in cussa crésia ◊ sas undas s'isculant in is perdas crobixinas de sa costera ◊ sos pessamentos sont comintzandhe a li mantzare su colore córvinu de sos pilos! Etimo ltn. corvinus Traduzioni Francese de corbeau Inglese corvine, raven black Spagnolo corvino Italiano corvino Tedesco rabenschwarz.

cosèra , nf Definizione pigionedhu a bicu fine, de mannària cantu a sa merrisca, de colore iscurosu, unu pagu in colore de aràngiu asuta de sa coa (chi portat longa) e asuta de is alas (su mascu in su petorru est niedhudu): de duas arratzas, sa prus connota in Sardigna (ca nidat) est cussa inditada cun su nms., chi narant fintzas coa de fogu o coa de ferru (s'àtera est sa coarrúbia) Sinonimi e contrari coarrúbia Frasi benesta a custa terra cun s'amori e sa gràtzia de una cosera (R.Cancedda) Terminologia scientifica pzn, phoenicurus ochruros Traduzioni Francese rouge-queue Inglese black redstart Spagnolo colirrojo Italiano codirósso spazzacamino Tedesco Gartenrotschwanz, Hausrotschwanz.

ghiàni , agt: chiani Definizione nau de su pilu de is animales (boes, cuadhos), chi est de intina agiummai niedha / su bòi ghiani = una genia de boe muliache chi iat a foedhare su note de santu Giuanni tocandho mesunote… Sinonimi e contrari moraschinu Frasi teniat unu cuadhu ghiani píxidu Cognomi e Proverbi smb: Ghiani Terminologia scientifica clr Etimo grcb. kyáne(os) Traduzioni Francese moreau Inglese black horse Spagnolo negruzco Italiano néro, morèllo Tedesco schwarz.

ghínda , nf: ghinga Definizione genia de cheréssia, unu pagu marigosa; su pl. e in cobertantza, cropos, surra Sinonimi e contrari cariasambriaga, cerexiabburda / colpu, dobbe / bidhighitu, bistonca 2. conca de ossu, bolis provai un'àtera surra de ghingas?! ◊ oi dhu tocu de ghingas! Etimo ctl., spn. Traduzioni Francese griotte Inglese sour black berry Spagnolo guinda Italiano vìsciola, amarèna Tedesco Sauerkirsche, Amarelle, Weichselkirsche.

inchizàda , nf Definizione abbaidada a corroncinu, oghida lègia Sinonimi e contrari achizada, inchérrida, inchigida, inchizidura, incilladura, incillimentu / cdh. inchiciata Frasi no mi at lassadu mancu sighire chi sa cara sua at fatu un'inchizada… pariat chi no li torraiant sos contos! Etimo srd. Traduzioni Francese un regard furieux Inglese black look Spagnolo mirada torva, ceño Italiano occhiatàccia Tedesco häßlicher Blick.

ligadòlza 1 , nf Definizione genia de erba linnosa chi faet a cannàile e si imbodhigat e artzat a pitzu de àtera cosa: dhi narant puru brodau coluvrinu, iparau de cannitu (ca is pigionatzos modhes si papant coment'e ispàrau), bide bianca, àxina de margiani (faet coment'e unu pipionedhu velenosu), tzuca marina Sinonimi e contrari canina 2 Terminologia scientifica rbl, Dioscorea communis Etimo srd. Traduzioni Francese tamier Inglese black bryony Spagnolo nueza negra Italiano tàmaro Tedesco Schmerwurz.

marrupiòni , nm Definizione marrúbiu niedhu o burdu Terminologia scientifica rba, Ballota nigra Traduzioni Francese marrube Inglese black horehound Spagnolo marrubio negro, m. bastardo, m. hediondo Italiano marròbio néro Tedesco Schwarznessel.

muravèra , nf Definizione genia de erba bona fintzes po cundhire Sinonimi e contrari mustarda, senabre Cognomi e Proverbi smb: Muravera Terminologia scientifica rba, Brassica nigra Etimo srd. Traduzioni Francese moutarde noire (o sénevé) Inglese black mustard Spagnolo mostaza negra Italiano sènape néra Tedesco Schwarzer Senf.

négru , agt, nm Definizione chi o chie portat sa pedhe de colore niedhu o iscuriosa meda, de arratza niedha; pintirighinu niedhudu, in colore de castàngia in sa pedhe / n. de fumu = niedhigori, mascara bogada de linna ollosa abbruxada, brueredhu fine fine pro fàghere colore niedhu prus o prus pagu cotu, illatendhe Sinonimi e contrari niedhu / nea 1 2. sa cara granninata de negros minoredhedhos lu fachiant assimitzare a sa ficumurisca Traduzioni Francese noir Inglese black, negro Spagnolo negro Italiano négro Tedesco schwarz, Schwarze, Muttermal.

niédhu , nm, agt: nighedhu Definizione su colore prus iscurosu, antzis est sa farta de totu is colores, candho mancat calesiògiat colore (ma dhu narant fintzes in su sensu de meda, forte, mannu); bestimentu niedhu po dolu; chi o chie portat sa pedhe de colore niedhu o iscurosa meda, de arratza niedha; nau de cosa po su chi paret a sa lughe, chi no torrat perunu colore; nau de ccn. po comente foedhat o faet, chi est arrennegau meda, chi est crepandho de su tzacu, dispràxiu meda, tristu / min. niedhatzu, niedhutzu, nighedhutu Sinonimi e contrari negru / tardu | ctr. biancu Modi di dire csn: n. che unu scrau, che pighe, che su trummentu, che ala de corbu, che funnu de labia, che sa pixi, che sa mura = niedhu deretu, meda, deunudotu, niedhu pídicu, píghidu; a niedhos de note = intro de note, a note manna; su niedhu de s'ogru = sa pupia; su n. de s'unga = sa corona de s'úngia; su niedhu de fumu = fumàdicu, mascara o niedhigori; ànimi niedhu = malu che dimóniu Frasi su biancu si vortet a nighedhu! 2. cudhos botedhos fachiant unu degógliu niedhu ◊ cussa note unu coro malu mi faghiat bídere totu niedhu ◊ at fatu un'iscàndhalu niedhu ◊ tia Gràtzia in butega teniat isceti binu niedhu 3. tia Pietrina che intreit niedha che su titone a brigare su fizu ◊ ndi est essiu de miniera niedhu che unu scrau ◊ su preigadore fit nighedhu chi pariat unu bundhu ◊ fiat tristu mannu niedhu ◊ fut una noti niedha che sa pixi ◊ ndi est benniu ammeleciosu e niedhu! 4. s'idea fit de isetare mancari dendhecheli a niedhos de note Cognomi e Proverbi smb: Nieddu, Niedda / prb: mellus a faci arrúbia chi no a coru niedhu Terminologia scientifica clr Etimo ltn. nigellus Traduzioni Francese noir Inglese black Spagnolo negro Italiano néro Tedesco schwarz.

pigòne, pigòni , nm Definizione duas genias de maladia apicigosa: una chi faet sa pedhe a marcos (pabedhas niedhas), a fossighedhos, comente sanant is fruschedhas; s'àtera pigat prus che àteru a is piciochedhos e faet a essiduras orrúbias (pabedhas burdas) de cara a totu sa carena e a callentura; in cobertantza dhu narant po cosa o persona ifadosa, piciochedhu malu, botosu Sinonimi e contrari arzolu, buata, pigota / ociada, rosa 1, rusete / ifadu, nischitzu, pibinca / bagiariotu, mauchedhu, serpellucu Frasi a sa becesa su pigoni!…◊ seu morendi de pigoni ◊ ancu dh'abbruset su pigone! 3. is pigonis no depint assuconai is mannalissas passendu! Terminologia scientifica mld Traduzioni Francese variole, roséole Inglese black smallpox, german measles Spagnolo viruela negra, roséola Italiano vaiòlo néro, rosolìa Tedesco Pocken, Röteln.

réti 1 , nm Definizione brodau coluvrinu, genia de erba linnosa chi faet a cannàile e si che artzat apitzu de àtera cosa imbodhigandhosidhi: dhi narant puru iparau de cannitu (ca is pigionatzos modhes si papant coment'e isparau), bide bianca, àxina de margiani (faet coment'e unu pibionedhu velenosu), tzuca marina Sinonimi e contrari canina 2, ligadolza 1 Frasi paret chi apat sutzadu solu sutzos de latóricu e de reti dae pisturras de súrbile! Terminologia scientifica rbl, Dioscorea communis Traduzioni Francese tamier Inglese black bryony Spagnolo nueza negra Italiano tàmaro Tedesco Schmerwurz.

sanzinàdu , agt Definizione chi est a ispertiadas de diferente colore Sinonimi e contrari balzu, beltigadu, perdigatzu, pertiatu Frasi pisu, orzu sanzinadu Traduzioni Francese zébré Inglese with white and black stripes Spagnolo cebrado Italiano zebrato Tedesco schwarz und weiß gestreift.

tannúda, tannúra , nf Definizione genia de pische de mare: assimbígiat a s'isparedha ma est meda prus mannu (faet fintzes de mesu metro) Sinonimi e contrari càntara Terminologia scientifica psc, spondyliosoma cantharus Etimo itl. tanuda Traduzioni Francese dorade grise, canthère Inglese black seabream Spagnolo chopa Italiano càntaro Tedesco Brandbrassen, Streifenbrasse.

tifàne , nm: tivani Definizione genia de pigione mannu totu a pinnias niedhas, nau fintzes in su sensu de calecunu pigione chi no si agatat; nau de unu chi iat a bòllere totu po issu, pasteratzu Sinonimi e contrari colvu, prinedhu / abbramidu Frasi - E chine ti dh'at narau? - Tifane mi dh'at narau! ◊ ancu ti ndhe let tivani! Terminologia scientifica pzn Traduzioni Francese corbeau Inglese crow, black bird Spagnolo cuervo, pájaro negro Italiano còrvo, uccèllo néro Tedesco Rabe.

«« Cerca di nuovo