allutzàre , vrb Definizione castiare cun atentzione atesu Sinonimi e contrari abbadiai, allutae, annotare, apompiai, cadebai, castiai, isperare 1, labai, mirai Frasi totinduna si parat múdrigu allutzendhe su bultu de sa santa che unu pedidore Etimo itl. alluciare Traduzioni Francese ouvrir grand les yeux Inglese to keep one's eye peeled, to look far away Spagnolo aguzar la vista Italiano guardare lontano, aguzzare la vista Tedesco fern schauen, den Blick schärfen.

àltu , agt, nm: artu Definizione chi àrtziat meda de terra o de unu paris cunsiderau de cuménciu de una distàntzia a in artu (o fintzes a bàsciu, ma deosi s’ispostat a bàsciu s’idea de su paris de cuménciu) Sinonimi e contrari fungudu | ctr. bàsciu Modi di dire csn: pesàrela arta (sa boghe, su murrunzu)= certai, circai contus; lèzere, faedhare, chistionare in artu = a boxi arta; s'Altu = su chelu; dí alta = die manna, fatu die de ora meda, sole artu Frasi nci at petzu de giòvunu artu cantu su campanili! ◊ comente est créschidu, fizu tou, como ch'est artu meda ◊ no ti fides in s'abba arta ca no ischis a nadare! ◊ s'erriu est artu ◊ babbu tou mi apareit coment'e un'ànghelu cun ojos giaros, altu, istrízile 2. no mi la peses arta ca ti esso a risu e totu tuo est su collunu! ◊ no mi la peses tantu arta ca sinono mi che so andhendhe! Cognomi e Proverbi smb: Artu Etimo ltn. altus Traduzioni Francese haut, grand Inglese tall Spagnolo alto Italiano alto Tedesco hoch, Höhe.

bovàtzu , agt Definizione tontatzu, bovu, chi si lassat cullonare Sinonimi e contrari bichilloi, dòndoro, gongoatzu, innóchidu, ispistulonadu, listrone, tontarrone Frasi si at isceberau a pobidhu un'ómini unu pagu bovatzu Traduzioni Francese naïf, niais, grand benêt Inglese ingenuos Spagnolo bobalicón Italiano semplicióne Tedesco einfältig.

capedhàda , nf Definizione saludu fatu cun su capedhu; cropu giau a capedhu, briga Etimo srd. Traduzioni Francese grand coup de chapeau, chapeau plein Inglese clanger Spagnolo sombrerazo Italiano scappellata, cappellata Tedesco Hutabnehmen.

cincuènas , nf: cincuvenas Definizione erba de cincu filus o erba de tàgliu Sinonimi e contrari nebriàdile, nebriatzu, nerviada, prantaxa, tirasana Terminologia scientifica rba, Plantago major Etimo srd. Traduzioni Francese grand plantain Inglese plantain Spagnolo carmel Italiano piantàggine maggióre Tedesco Breitwegerich.

cóghinu , nm Definizione dispraxere serrau chi faet andhandho e creschendho Etimo srd. Traduzioni Francese grand chagrin, grosse peine Inglese inexplicable increasing sorrow of the soul Spagnolo pesar Italiano dispiacére inspiegàbile che va in crescendo Tedesco unerklärbarer wachsender Gram.

dúdhuru , agt, nm Definizione foedhu chi si narat a disprétziu candho unu mannu faet che is criaduras Etimo srd. Traduzioni Francese grand enfant Inglese great big baby Spagnolo crío, niño de la rollona Italiano bambinóne Tedesco Kindskopf.

ganía , nf Definizione gana manna, disígiu meda, prus che àteru de genia sessuale Sinonimi e contrari gana / insoadura Frasi sa gania disizosa de su càntigu e s'irbadhinamentu de sa cursa che li fint pigados a conca ◊ a dommo de sa gania ch'est andhau su fàmmene… Etimo srd. Traduzioni Francese grand plaisir sexuel Inglese intense lust Spagnolo libídine, lujuria Italiano intènso desidèrio sessuale Tedesco Geilheit, Begierde.

giangallòi, giangallòni , nm: giangralloni, zangallone Definizione ómine mannu mannu, artu e fine de carena, fintzes mannu e tontu, de pagu crabbu Sinonimi e contrari caillone, cannainzu, debberone, drangalloni, dràngalu, grangalloi, iscalandrone, labbaristru, longariete, longhei Frasi arratza de giangalloni de ómini s'est fatu! ◊ est nàsciu mannu che giangalloni ◊ mi est dispràxiu a biri cussus giangallonis de Piemontesus currendi po sa timoria Etimo srd. Traduzioni Francese grand escogriffe Inglese lanky fellow Spagnolo larguirucho Italiano spilungóne Tedesco Bohnenstange.

gigiàca , nf: (gi-gi-a-ca) Definizione una genia de erba chi faet unu frore bonu a issuciare Sinonimi e contrari panebane, suciameli 1, sutzasutza, titiaca* Terminologia scientifica rba, Cerinthe major Traduzioni Francese grand mélinet Inglese honeywort Spagnolo ceriflor Italiano èrba vaiola, èrba tórtora Tedesco große Wachsblume.

gràndhe , agt: grandi, grandu, grànduru, granne, grannu Definizione inditat mannària, ma prus che àteru nau de una calidade in su sensu de meda, importante, bona e totu deosi (difatis podet acumpangiare su númene impare a mannu), po su prus no cuncordat che àteros agetivos e si ponet sèmpere innanti de su nm.: a bortas s'impreat coment'e avb. e chentza fàere acórdiu / grandhe chito = a chitzi meda Sinonimi e contrari ispantosu, stravanau Frasi custu est unu grandhe onore ◊ depeus fai una grandu festa ◊ fut grandu prexau ◊ custu giogu teniat unu granne significu pro s'amore naschinne ◊ s'incràs si ndh'est pesadu grandhe chito ◊ isse est unu grandhe professore ◊ ant fatu unu grandu pràngiu ◊ fiat unu mengianu de grandu cilixia ◊ custa mama fit grandhe pòvera ◊ est fendi grandus afàrius ◊ est una grandu sennora ◊ fit un'àrvure grandhe manna ◊ intro de cudhane ant bidu cultu grandhe pàtiu mannu ◊ fiat un'ómini de talentu e unu grandi cassadori (J.Murgia) 2. a mei is contixedhus mi grandu praxint (T.Dei)◊ Cubeddu e Còntene fint grandhe amigos Cognomi e Proverbi smb: Grandu Etimo itl. Traduzioni Francese grand, magnifique, majesteux, solennel, éminent Inglese great, magnificent, excellent Spagnolo grande Italiano grande, magnìfico, maestóso, solènne, eminènte Tedesco groß, großartig, erhaben, prächtig, prominent.

ilbambarriàre , vrb: imbambarriare, impamparriare, irbabbarriare, isbabbarriare, isbambarriai, isbambarriare, ispambarriare, ispamparrai, ispamparriare Definizione apèrrere is ogos deunutotu, bene, meda; nau de aperturas o àteru, apèrrere deunudotu, apèrrere in campu; nau de unu cuau, essire de si fàere a bíere / ƒisbambarriare sas origras = allutai is origas, ascurtai bèni Sinonimi e contrari ilbarrizare, imbarritzare, irbarriolare, ispalpedhare, ispampanai, ispamparinare, ispamporionare, scampaniai, sparrancai | ctr. serrai, tancai Frasi pro ispantu ilbambàrriant s'oju a sa lugura ◊ li ant postu su retratu a ojos impamparriados ◊ cun sa fantasia isbambàrrio sas alas! ◊ fit a ojos isbambarriados ◊ su casifítziu isbambàrriat su portale dae sas ses ◊ at castiau ispamparrandu is ogros 2. nc'iat iscabulau su cupitu ci dhu cuàt e si nci fut ispamparrau Etimo srd. Traduzioni Francese ouvrir grand Inglese to open wide Spagnolo abrir de par en par Italiano spalancare Tedesco aufreißen.

impamparriàdu , pps, agt: isbambarriadu, ispamparriadu Definizione de impamparriare; chi est apertu deunudotu Sinonimi e contrari scampaniau Frasi chelos ispamparriados Traduzioni Francese grand ouvert Inglese wide open Spagnolo abierto de par en par Italiano spalancato Tedesco aufgesperrt.

incambionàda , nf Definizione passu longu, camminandho a sa lestra Sinonimi e contrari ispalioncada, ispassiotada, sperroncu, sperruncada / ttr. iparangada Frasi fit caminendhe a incambionadas mannas: depiat tènnere presse Etimo srd. Traduzioni Francese grand pas Inglese long step Spagnolo zancada Italiano passo lungo Tedesco langer Schritt.

iscalandròne , agt, nm: scalandroni Definizione chi o chie est artu meda e istrígile de carena, cannàile; dhue at logu chi est s'iscala po pesare a su pitzusostru, o fintzes genia de iscala po pigare cosa Sinonimi e contrari caillone, cannainzu, giangalloi, iscalabrone, iscannainzadu, longariete, stinghiritzu | ctr. introssiu Terminologia scientifica zcrn Etimo itl. scalandrone Traduzioni Francese grand escogriffe Inglese lanky fellow Spagnolo larguirucho Italiano spilungóne Tedesco hochaufgeschossenheit.

ispalpedhàre , vrb: isprapedhai, isprapiedhai, isprepedhai, isprepedhiare, ispripiedhare, sprapadhai Definizione isperriare deunudotu, apèrrere bene is ogos, is prabaristas, o fintzes àteru Sinonimi e contrari ilbambarriare, irbarriolare, ispamparinare, ispamporionare, isparpalociai, ispitzulinare, sparrancai / abberberedhare, acrabionare, allutzighinare, sparrunchiai / allampare Frasi iat isprapedhau is ogus chi pariant duas làntias ◊ Bissentedhu furiat isprepedhendi is ogus po biri mellus ◊ ispripiedhat sos ogos po cumprènnere si est abbizu o drommidu 2. est abarrau cun is ogus isprapedhaus de sa timoria ◊ est siciau cun is manus isprapiedharas in is ginugus Etimo srd. Traduzioni Francese ouvrir grand Inglese to open wide Spagnolo abrir los ojos, abrir de par en par Italiano spalancare gli òcchi Tedesco die Augen aufsperren.

ispampanài, ispampanàre , vrb: ispampinare 1 Definizione apèrrere in campu, deunudotu / ispampinare sos ojos = isprapedhai is ogus, fintzes ischidare Sinonimi e contrari ilbambarriare, ilbarrizare, imbarritzare, ispalpedhare, ispamporionare, isparpalociai, scampaniai, sparrancai / ismedhinare | ctr. serrai, tancare Frasi luego abberit sa gianna pro ch'essire su fiagu e ca s'upore no est pagu ispàmpinat su balcone ◊ mi est essidu de mente de ispampinare sa gianna de su frundhagu ◊ giuchiat sos ocros totu ispampinatos ◊ su butoni de custu frori est deretu a ispampanai Etimo srd. Traduzioni Francese ouvrir grand, rouler les yeux Inglese to open wide Spagnolo abrir de par en par Italiano spalancare, stralunare Tedesco aufreißen, verdrehen.

istuzòne , nm Definizione gurtedhu mannu de coghina Traduzioni Francese grand couteau Inglese big knife Spagnolo cuchillo grande Italiano gròsso coltèllo Tedesco großes Messer.

làlgu , agt: largu Definizione chi est de mannària meda, abbundhante, cunforma a su bisóngiu, nau siat de su tretu a istúturu de sa cosa, ma fintzes de sa parte prus longa e po cussu in su sensu de longu: si narat fintzes in su sensu de mannu, de durada longa / min. larghitu, larghixi Sinonimi e contrari amplosu / atesu | ctr. afissu, astrintu, ispremu Modi di dire csn: avb. largu, a largu = atesu, aillargu; l. che su padru de Mara = meda; fàghere contos largos = sestare o dissinnare in mannu, fàghere contos mannos; a largos annos! = a medas annus!, disígiu de bèni chi si fait a unu po chi bivat meda; dimandhare a sa larga = intrare in chistionu faedhendhe de àteru, lendhe sa chistione totu pellargu; a largu tempus = in tempus longu, in tempus meda; annare, èssere largas largas = pellargu, a istésiu Frasi custos pantalones mi sunt tropu largos ◊ inue sa carrela est larga si colat bene ◊ a sa corte ant fatu un'intrada larga chi bi podet colare su càmiu ◊ is istàtuas de Monti Prama funt gherreris natzionalis chi dimostrant unu sentidu de interessus prus largus e de conoscimentu ratzionali chi si adatant a una bera natzioni a su tempus de sa libbertadi (G.Lilliu) 2. poite fin'a terra ancora inchinas sos largos ratos, nughe seculare? 3. bollu fai is augúrius prus cumprius po chi potzais a largus annus fai corti a su santu! 4. sa domu si bidiat dae largu Etimo ltn. largus Traduzioni Francese large, vaste, ample, grand Inglese wide Spagnolo ancho, amplio Italiano largo, àmpio, spazióso Tedesco weit, breit.

magiòre, magiòri , agt, nm: majore, majori, mazore, mezore Definizione chi est prus mannu, fintzes de prus importu po calecuna cosa; persona manna, prus antziana, genia de autoridade Sinonimi e contrari | ctr. minore Modi di dire csn: carrela mazore = arruga maista, s'arruga prus manna de sa bidha, pruscatotu un'arruga de aintru, de mesu; majore de pardu = bàrdia de su cumonale Frasi in crésia dh'at fatu acostai a s'artari magiori ◊ a sas úndhighi bi est sa missa mazore ◊ is isposos si addorant ananti de s'artare magiore e cumènciat sa missa 2. a sos mazores usa su rispetu e cun sos cumpanzos tuos no ti brighes! Cognomi e Proverbi smb: Maiore, Majore, Mayore / prb: chie dae prudhedu at a èssere trabbucadore mancu a cadhu mazore lassat de trabbucare Etimo ltn. maiore(m) Traduzioni Francese plus grand, plus âgé, aîné, majeur Inglese major, senior, the eldest, greater Spagnolo mayor Italiano maggióre Tedesco Adj.: größer (Komp.), größte (Sup.), älter (Komp.), älteste (Sup.), bedeutendste (Sup.)

«« Cerca di nuovo