mànnu , agt, nm Definizione chi de misura tenet meda (acumpangiandho un'àteru agt. ndhe esartat sa calidade); chi est créschiu de tempus, chi tenet annos meda e tenet prus abbiléntzia e capia; s'antzianu (o fintzes unu antepassau), chie est intrau in tempus, o fintzes de importu meda, chi cumandhat meda; chie po sa lei tenet in prenu sa responsabbilidade de su dovere e su càrrigu de is diritos / min. mannedhu, mannighedhu, mannixedhu, mannitu Sinonimi e contrari ancianu / meda, totu / mannoi | ctr. minore, pichicu Modi di dire csn: donnu m. = mannoi, ajaju, mannedhu, su babbu de su babbu, su babbu de sa mama; grandu m. = mannu mannu; a mannu = candu tenit annus meda; avb.: caminare mannu mannu (nendhe a sa criadura)= iscapai a pei, andai istrantaxu, a solu; mannu debbadas = mannu de carena e de annos, ma chentza cabu, chentza zudíssiu, cun fàghere de criaduras; fai su mannu = pàrreresi mannu, faghere coment'e chi siat mannu; fàgheresi mannu = creirisí meda; frade mannu, sorre manna = de is fradis, de is sorris, su prus mannu; ispaporicau, iscréditu, dispiàchidu, fàtzile (pps., agt) mannu = meda; fàghere o sestare in mannu = pentzai de fai cosas mannas, a meda; èssere die mannu = die arta, fatu die de ora meda; ortaedie mannu = agiummai iscurighendi; iscuricau, arbéschiu mannu = iscurigadu dae meda, fatu die dae meda; atesu mannu = atesu meda; die manna cun die = totaganta die; tènneresi mannu de…= pessàresi de importu; cosas mannas = cosa meda, de importu mannu, de valore (cun ironia, cosa de nudha, de perunu importu, nudha puru); terra manna = continente Frasi cust'àrbure manna betat unu càmiu de linna ◊ no isciu cantu fiat mannu s’ortu suu ◊ unu polatu est una domo manna meda ◊ in sa crésia manna bi cabet mesa bidha ◊ sa morte a boghe manna apo a giamare ◊ su prus fuste mannu leo e ti pisto! 2. a lu bídere mannu e bonu comente lu disizades! ◊ mi fatei a mannu òrfanu, connoschindhe a mamma sempre in lutu ◊ ti ses fata manna sentza èssere ◊ riinne e pranghinne si che faghet mannu 3. su generali fut po is sordaus de sa brigata "Babbu mannu"◊ a su mannu no si li negat su cumandhu ◊ su minore depet iscurtare su mannu ◊ drommi puru in sa glória de sos mannos, o cantore allatadu dai sas fadas! (G.Ruju)◊ su chi benit apustis de mei est prus mannu de mei (Ev.) 4. mannu nostru fit recuidu a s'iscurigadorzu e mannedha fit filendhe 5. si ndi bogat de busciaca unu mucadoredhu arrúbiu mannu (B.Lobina)◊ ndh'est ghirau ispaporicau mannu ◊ est dispiàchiu mannu ◊ fit custrinta a istare totacanta manna die subra de su letu 6. ant fatu sas cosas in mannu e si sunt barriados de dépidos ◊ gràssias a Deu frade meu za est fatu in mannu! ◊ a sestare o a pessare in mannu bi semus bonos totu: tocat a bídere a las fàghere, sas cosas! 7. fit fàtzile pro issu a si cuntentare e a si ndhe tènnere mannu pro sa zentória chi l'iscurtaiat ◊ naedhi a mamma tua chi no si fatzat manna, ca seo menzus de issa! 8. deo no lis promminto cosas mannas ◊ cosas mannas at fatu, cussu, frundhidu peri sos tzilleris!… Cognomi e Proverbi smb: Mannu Etimo ltn. magnus Traduzioni Francese grand, mûr, adulte, majeur Inglese large Spagnolo grande Italiano grande, maturo, adulto, maggiorènne Tedesco groß, reif, erwachsen, Große, Erwachsene.

nebriàdile , nf: nelbiàdile, nerviàdile, nerviàtile Definizione erba de cincu filus o erba de tàgliu Sinonimi e contrari nebriatzu, nerviada, prantaxa, tirasana Terminologia scientifica rba, Plantago major Etimo srd. Traduzioni Francese grand plantain Inglese plantain Spagnolo carmel Italiano piantàggine maggióre Tedesco großer Wegerich.

nuàtza , nf Definizione nue mala, de tímere Sinonimi e contrari nuone Frasi sas nuatzas si fint, in cussu, annatas e fit torradu iscuru che in buca Traduzioni Francese grand nuage Inglese big cloud Spagnolo nubarrón Italiano nuvolóne Tedesco große und finstere Wolke.

pichícu , agt, prn: biticu, picicu, piticu, pitiu, pitzicu Definizione chi (o unu chi) tenet pagu mannària: nau cun ironia, su foedhu podet bòllere nàrrere mannu, meda, ma fintzes própriu minore, antzis minore meda, nudha puru, fintzes segundhu ite si iat a bòllere (es.: piticu su fàmini!… = meda (nau de unu chi giai si biet ca tenet fàmene); piticu su prexu!… = pagu, própriu nudha (nau de unu chi giai si biet chi no est prexau)/ min. piticadhedhu, pitichedhedhu, pitierredhedhu, pitiedhedhu, pitiridhedhu, pitirrinchinu; famíllia pitia = cun totu is fígios minores Sinonimi e contrari minore, minudu, picocu, pistirincu, pistiringhinu | ctr. mannu Frasi s'ierru fait is dis tanti pitias chi apena orbésciu bis iscurigai ◊ est piticadhedhu aditzu si bit! ◊ su fuedhai meda fait sa dí pitia 2. at donau su bistiri a sa manna, sa rosa a sa pitica ◊ mellus a morri a pitiu po no sufriri a mannu tanti pena ◊ andat bèni po mannus e pitius 3. piticu s'arrogu de casu chi si at segau… agiummai no mi ndi lassat! Cognomi e Proverbi smb: Pitiu, Pittiu / prb: mellus chi pràngiant is piticus chi no is mannus Etimo srd. Traduzioni Francese petit, moins grand, moindre Inglese small Spagnolo pequeño Italiano pìccolo, minóre Tedesco klein.

pòre , nm Definizione cantidade manna, meda, aira / avb., a p. = meda Sinonimi e contrari aira, meda, muntone / bundhàntzia Frasi che ghirabat unu pore de dinare ◊ terra bona cussa: su pore chi ocannu est batindhe l'ant a zúchere a montovu! ◊ cun totu su pore chi aiant, medas fint bestios che pidores ◊ bidu as su pore de s'erba chi bi est? ◊ l'ant arrocau unu pore de carabbineris ◊ in cussa dommo bi est su pore: cada gràssia de Deus! 2. nche li mandhant robba de ortu, frútura e binu a pore ◊ arribbant a pore sas rúnchines ◊ si fit divertiu a pore ◊ sa musca si li ghetaiat a pore Etimo ctl. por Traduzioni Francese myriade, un très grand nombre de Inglese multitude, very much Spagnolo sinfín, muchísimo Italiano mirìade, moltìssimo Tedesco Myriade, sehr viel.

salarzàda , nf: assalarzada Definizione su salarzare, móvia a cropu, totinduna, coment'e po assíchidu Sinonimi e contrari inchirriada, suguzada, sulurjada, supuzada, trúminu, zagarada / istratallada Etimo srd. Traduzioni Francese agitation, grand trouble Inglese big agitation Spagnolo alboroto Italiano vistósa agitazióne Tedesco Aufregung, Beunruhigung.

scampaniài, scampaniàri , vrb: iscampaniai Definizione apèrrere in campu, deunudotu; nau de unu malàidu in letu, iscarragiare Sinonimi e contrari ilbambarriare, ispampanai, ispamparinare, ispamporionare, sparrancai 2. candu seus sudaus, su si scampaniari noxit Etimo srd. Traduzioni Francese ouvrir grand Inglese to open wide Spagnolo abrir de par en par Italiano spalancare Tedesco aufreißen.

scampaniàu , pps, agt: iscampaniadu Definizione de scampaniai; chi est apertu de dhue àere logu meda, largu, apertu deunudotu Sinonimi e contrari camposu, impamparriadu, scampiosu 2. at lassau is portas scampaniadas ◊ fia sconchiendi sétziu in s'eca de su pórciu a portali scampaniau po fai intrai bentu Traduzioni Francese grand ouvert Inglese opened wide Spagnolo abierto de par en par Italiano spalancato Tedesco aufgerissen.

sitziàca , nf: titiaca*, tzitziaca Definizione genia de erba chi faet unu frore bonu a suciare Sinonimi e contrari gigiaca, panebane, suciameli 1, suspisuspi, sutzasutza Frasi unu pratu de sitziaca ghetamindedhu ca mi dhu tzarracu Terminologia scientifica rba, Cerinthe major Traduzioni Francese grand mélinet Inglese honeywort Spagnolo ceriflor Italiano èrba tórtora Tedesco kleine Wachsblume.

sonniciósu, sonnicrósu , agt, nm: sonnigosu, sonnigrosu Definizione chi o chie dormit meda; mescamente chi o chie costumat a s'istentare cun pagu pentzamentu, cun pagu incuru, cun pagu atentzione che unu chi tenet sonnu Sinonimi e contrari dormidore, dormiu, sonnile / cdh. sunnicosu / drommiciosu Frasi sonnigrosu, ancora in letu a sas noe, pesadindhe! 2. s'ànima sarda, sempre in duda e sonnigosa, trunchet sas cadenas! ◊ lassau cherias, sonnicrosu: su chi fit budhendhe in su lapiolu ti nch'est totu brusiau! ◊ po cantu Bidhanoa fessit una bidha sonnigosa, preitzosa, sentza de nisciuna gana de si ponni a su paris cun is àtaras bidhas, Bidhanoa fut in Sardínnia (B.Lobina) Etimo srd. Traduzioni Francese grand dormeur, ensommeillé Inglese sleepy-head, drowsy Spagnolo dormilón, soñoliento Italiano dormiglióne, sonnacchióso, dormiglióso Tedesco Langschläfer, schlaftrunken, schläfrig.

sonníle , nm Sinonimi e contrari sonniciosu Etimo srd. Traduzioni Francese grand dormeur Inglese sleppy-head Spagnolo dormilón Italiano dormiglióne Tedesco Langschläfer.

sprapedhàu , pps, agt: ispalpedhadu Definizione de sprapedhai; chi est apertu meda, deunudotu (nau de s'ogu, fintzes chi est cun sa prabarista furriada); nau de àteru, fintzes chi est bogau de pare, iscosciau Sinonimi e contrari sparrunchiau 2. sprapedhau parit unu feurratzu! ◊ candu ti saludat ti donat sa manu sprapedhada Traduzioni Francese grand ouvert, écarquillé Inglese wide open (ed) Spagnolo abierto de par en par Italiano spalancato Tedesco aufgesperrt.

tangallòi, tangallòne, tangallòni , nm: dangallone Definizione ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau, pagu sàbiu puru Sinonimi e contrari càngaru, dangarone, dàngaru*, giangalloi Traduzioni Francese homme grand et drôle Inglese big and odd person Spagnolo mostrenco Italiano uòmo gròsso ma strambo Tedesco großer, verschrobener Mann.

tràgia , nf: traja 1 Definizione busa o tupa manna de orruo, tetione e cosas deasi Sinonimi e contrari macra, trajone, tupa Frasi inghiriendhe tràgias e funtanas che dei bolta subra de tres bagianas samunendhe in su riu ◊ unu russignolu fit cantendhe intro de una traja de tetinosu ◊ s'utirighinu fit ispinosu e intretzidu cun trajas ◊ che mariani ndhe essesi dae sas trajas ◊ s'intupat in sa traja su puzone Etimo srd. Traduzioni Francese grand maquis Inglese brushland Spagnolo espesura Italiano macchióne Tedesco Wald.

«« Cerca di nuovo